JYL QORYTYNDYSY: Bıyl qazaq sporty qandaı bıikterdi baǵyndyrdy?
Biz búgin oqyrman nazaryna Qazaqstan sportshylarynyń osy jyly qandaı iri dodalarǵa qatysyp, qandaı kórsetkishterge qol jetkizgeni týraly qysqasha sholýdy usynamyz.
Bıyl jalpy sportshylar úshin asa tartysty jyl boldy desek qatelespeımiz. Sebebi, 2016 jyly alaýy tutanatyn Rıo Olımpıadasyna irikteý syndary bastalǵany belgili. Sol úshin osy jyl qazaqstandyq sportshylar úshin jeńisi de, jeńilisi de, qýanyshy da, áttegen-aıy da kóp jyl boldy. Kóptegen qyz-jigitterimiz Olımpıadaǵa qatysý úshin álemdik deńgeıdegi joldamalar sarapqa salynatyn halyqaralyq dodalarda baqtaryn synady. Baǵy janǵandar tórtjyldyq dodaǵa qatysý múmkindigine ıe bolsa, baby kelispegender áli de kelesi jyldan úmit kútip júr.
Jalpy bıyl qazaqstandyq sportshylar jyldy Rıo Olımpıadasyna 43 joldamamen aıaqtady. Al budan bólek, el sportshylary Olımpıada baǵdarlamasyna kirgen sport túrlerinen ótken álem chempıonattarynda 3 altyn, 5 kúmis, 4 qola medal jeńip alyp, álemdik reıtıngte 24-oryndy ıelenip tur. Endi ár sport salasyna jeke-jeke toqtalyp óteıik.
Aýyr atletterimizdiń asyǵy alshysynan túsken jyl Jaqynda ǵana AQSh-ta aýyr atletıkadan álem birinshiligi aıaqtalǵan bolatyn. Bul qazaqstandyq sportshylar úshin osy jyldaǵy eń sońǵy álem birinshilikteriniń biri. Aıtýly dodada Rıo Olıpıadasynyń joldamalary sarapqa salyndy. Alekseı Nı baptaıtyn ulttyq qurama músheleri bul básekege kil myqtylardy tolyq qurammen aparmasa da, qajetti 10 joldama sanyn tolyq ıelenip qaıtty.
Bıyl aýyr atletterimizden Almas Óteshov, Jasulan Qydyrbaev, Ilıa Ilın, Aleksandr Zaıchıkov, Nıdjat Ragımov syndy jigittter álem jáne Gran-prı jarystarynda qara úzip shyqty. Ásirese, jaqynda ǵana Groznyıda ótken Reseı Prezıdentiniń kýbogy jolyndaǵy básekede Ilıa Ilın eki márte álem rekordyn jańartyp, óziniń alyp kúsh ıesi ekenin taǵy bir dáleldep tastady.
Endi aýyr atletterimiz joldama máselesine alańdamaı, tek Rıoǵa daıyndyq jasaıdy. Qazirge deıin aýyr atletterimiz qazaqstandyq sportshylardan Rıo-de-Janeıroǵa tolyq quramda baratyn jalǵyz komanda atanyp otyr.
Mine, bul bıylǵy Qazaqstan sportshylarynyń álemdik deńgeıdegi basty jetistikteri.
Eldos elorda tórinde eńsemizdi kóterdi Jalpy bıyl olımpıadalyq sport túrlerinen álem chempıonattary kóp ótti. Sonyń biri - dzıýdodan elorda tórinde ótken álem birinshiligi. Bul doda qazaqstandyqtar úshin eki birdeı ereksheligimen este qaldy. Birinshisi, sporttyń bul túrinen álem chempıonaty elimizde tuńǵysh ret ótýi. Ekinshisi, japonnyń tól kúresi sanalatyn dzıýdodan tuńǵysh ret qazaqtyń qaradomalaq uly álem chempıony ataǵyna qol jetkizýi. Tarıh paraqtaryn ashyp qarasańyz, elimiz egemendik alǵaly dzıýdodan birde-bir qazaq balasy álem chempıonatynyń eń bıik shyńyna kóterilgen emes. Bıyl birinshi bolyp, esimin tarıh qoınaýyna altyn árippen qaldyrǵan baýyrymyz Eldos Smetov. Ol osy birinshilikte 60 keli salmaqta óner kórsetip, qazaq jigitteriniń arasynan birinshi bolyp, álem chempıony atandy.
Golovkın bıyl da jyl úzdigin qaıtalady Bıyl kásipqoı boksshylarymyz da aýyz toltyryp aıtarlyqtaı jetistikterge qol jetkizdi. Olardyń ishinde bıyl úsh ret jekpe-jek ótkizgen jerlesimiz Gennadıı Golovkın úsheýinde de jeńiske jetti. Jaı jeńgen joq, úsh jekpe-jegin de merziminen buryn aıaqtady. Ol sonyń nátıjesinde orta salmaqtaǵy WBA (Super), IBO, WBC (Interim) jáne IBF tujyrymdarynyń chempıony ataǵyn qorǵap keledi. Gennadıı Golovkın amerıkalyq «Bad Left Hook» basylymynyń nusqasy boıynsha 2015 jyldyń úzdik boksshysy atandy. «Bul tizimde WBC tujyrymynyń chempıony Saýl Alvares bolsa da, Gennadıı Golovkın álemde orta salmaqtaǵy №1 boksshy atandy.
Sonymen qatar bıyl kásipqoı boksshy qandasymyz Qanat Islam da úsh kezdesý ótkizip, úsheýin de merziminen buryn aıaqtady. Mine, Gena da, Qanat ta - qazirge deıin jeńilip kórmegen dara sańlaqtarymyz. Bulardan tys kásipqoı boksta taǵy bir qazaq ulany týymyzdy bıikten jelbiretip keledi. Ol - jeńil salmaqta óner kórsetip júrgen Janat Jaqııanov. Ol bıyl venesýelalyq Ionfrez Parehomen kezdesip, qarsylasyn aıqyn basymdylyqpen utty. Nátıjesinde ol WBA tujyrymy boıynsha «ýaqytsha» álem chempıony ataǵyn jeńip aldy.
BOKS: 2 medal, 4 joldama Bıylǵy jyl boksshylarymyz úshin asa tabysty dep aıta almaımyz. Biraq, boksshylarymyzdyń enshisinde Rıo Olımpıadasyna 4 joldama bar. Bıyl Myrzaǵalı Aıtjanov baptaıtyn ulttyq quramanyń jigitteri Katar astanasy Dohada ótken álem chempıonatynda 2 kúmis medalǵa ǵana qol jetkizdi. Nátıjesinde Dohadan Rıoǵa jalǵyz joldama buıyrdy. Ony 69 keli salmaqta Danııar Eleýsinov ıelendi. Al asa aýyr salmaqtaǵy alybymyz Ivan Dychko fınalǵa jetkenimen jalǵyz joldamany qolynan shyǵaryp aldy. Al taǵy úsh joldamany budan buryn habarlaǵanymyzdaı, 60 kelide Berik Ábdirahmanov, 49 kelidegi Birjan Jaqypov jáne 91 kelide Vasılıı Levıt jeńip alǵan bolatyn.
Endi Myrzaǵalı Aıtjanov baptaıtyn bizdiń bylǵary qolǵap sheberleri Rıo Olımpıadasyna tolyq quramda barý úshin kelesi jyly bastalatyn qalǵan úsh lıtsenzııalyq jarysta barynsha tabysty óner kórsetýleri kerek. Alǵashqy Olımpıadaǵa irikteý týrnıri 2016 jyly 23 naýryz ben 3 sáýir aralyǵynda Qytaıdyń Tsıanan qalasynda Azııa men Tynyq muhıty boksshylarynyń qatysýymen bolady. Al mamyr aıynda Bolgarııa astanasy Sofııada boksshylar WSB men APB jobalary boıynsha joldamaǵa talassa, sońǵy jalpy dúnıejúzilik irikteý shildeniń 7-19 aralyǵynda Bakýde ótedi.
Jeńil atletterimizdyń juldyzy Bıylǵy jyly Rıo Olımpıadasyna jeńil atletter arasynda da kóptegen joldamalar sarapqa salyndy. Ol básekelerden bizdiń sportshylarymyz da qalys qalǵan joq. Aıtalyq, osy jyly «sport hanshaıymy» sanalatyn jeńil atletıkadan álem chempıonaty Qytaıdyń Beıjiń qalasynda ótti. Bul básekede osydan úsh jyl buryn London olımpıadasynda «altyn qyz» atanǵan Olga Rypakova bul joly da el senimin abyroımen aqtap, Rıo Olımpıadasynyń joldamasyn jeńip aldy. Sonymen qatar jeńilatetshilerimizden Olımpıada oıyndaryna Dmıtrıı Karpov, Zıabkına, Ektov, Sheıko, Safronova syndy qyz-jigitterimiz de Olımpıadaǵa barý máselesin sheship qoıdy.
Eýropanyń eń bedeldi týrnırinde oınaý baqyty «Astana» fýtbolshylaryna buıyrdy Bıyl bizdiń fýtbolshylar úshin asa tabysty jyl deýge bolady. Olaı deıtinimiz, bıyl «Astana» fýtbol komandasy ÝEFA Chempıondar lıgasynyń toptyq kezeńinde óner kórsetti. Qazaqstan fýtbolshylary arasynan Eýropanyń eń bedeldi týrnırinde oınaý baqyty birinshi ret «Astana» fýtbolshylaryna buıyrdy. «Atletıko», «Benfıka», «Galatasaraı» sııaqty tanymal komandalarmen taıtalasyp, qorjyndaryna 4 upaı salǵan «Astana» komandasy bıyl jarady. Sondaı-aq aıta ketý kerek, «Astana» eýrokýboktar aıasynda bıyl óz alańynda birde-bir ret jeńilgen joq. Bıylǵy el birinshiliginde bas júldeni jeńip alǵan elorda fýtbolshylary keler taǵy da Chempıondar lıgasynda baq synaýǵa múmkindik aldy. El kýbogyn ıemdengen almatylyq «Qaırat» ta kári qurlyq alańdarynda sátti óner kórsetip, Eýropa lıgasynyń toptyq kezeńine bir qadam qalǵanda azýly «Bordoǵa» ese jibergeni de este. Quramyna tájirıbeli oıynshylardy toptastyrǵan «Qaırat» ta el qorjynyna biraz upaı saldy. Nátıjesinde Qazaqstan ÝEFA klýbtyq reıtınginde 28-shi orynǵa kóterildi. Bul el fýtboly tarıhynda buryn-sońdy bolmaǵan jetistik.
« Qaırat» halyqtyń yqylasyna bólendi
Bıylǵy jyl Almatynyń «Qaırat» fýtzal klýby úshin de asa jemisti jyl boldy. Olar óz tarıhynda ekinshi márte ÝEFA kýbogynyń jeńimpazy atandy. 2012/2013 jylǵy maýsymda tuńǵysh ret Eýropanyń mártebeli kýbogyna qol jetkizgen almatylyqtar «Barselona» syndy álemge aty tanymal klýbtyń jetistigin qaıtalady.
ÝEFA kýbogynyń tarıhyna kóz júgirter bolsaq, Ispanııanyń «Inter» klýby ÝEFA kýbogyn úsh márte qanjyǵalaryna baılady. Al, eki márte kýbok ıegeri atanǵan komandalardyń qatarynda «Kastelon», «Barselona» jáne almatylyq «Qaırat» bar. Bul da osy jyldaǵy basty jetistikterimizdiń biri.
Ýnıversıadada úzdikter qataryna endik
Bıyl Ońtústik Koreıanyń Kvandjý qalasynda Stýdent-sportshylardyń Olımpıadasy sanalatyn búkilálemdik Ýnıversıada oıyndary ótti. Bul synda Qazaqstan sportshylary buryn-sońdy bolmaǵan tabysqa qol jetkizdi. Altyn medal sany jaǵynan buǵan deıingi nátıjelerimizden asyp tústik. Sonyń ishinde jeńil atletter erledi. Vıktorııa Zıabkına bastaǵan qyzdarymyz qorjynymyzǵa úsh altyn medal salsa, tórtinshi altyn medal syryqpen sekirgen Nıkıta Fılıppovtiń enshisine jazyldy. Munymen qosa, taekvondoshy Nursultan Mamaev pen júzýshi Dmıtrıı Balandınniń de erligin ataı ketken jón. Nursultan Qazaqstan taekvondosynyń tarıhynda erler arasynda birinshi bolyp, Ýnıversıada shyńyn baǵyndyrdy. Balandın de Ýnıversıada tarıhynda tuńǵysh ret altyn medalǵa ıe boldy. Osy nátıjelerdiń arqasynda Qazaqstan sportshylary Ýnıversıada tarıhynda ekinshi ret komandalyq esepte úzdik on bes eldiń qataryna kirdi. Buǵan deıin stýdentterimiz 2007 jyly Bangkokta (Taıland) ótken Ýnıversıadada 11-oryn alǵan. Ol kezde Qazaqstan sportshylary 5 altyn, 4 kúmis, 5 qola medal jeńip alǵan edi.
WSB serııasynda «Astana arlandary» - eki dúrkin álem chempıony atanǵan jalǵyz komanda Kásipqoı klýb retinde tanylǵan «Astana arlandary» jyl saıyn úzdikter qatarynan kórinip keledi. Olar bıylǵy maýsymda ekinshi márte Búkilálemdik boks serııasynyń jeńimpazy atandy.
Jalpy, WSB jobasy dúnıege kelgeli jetistigi jaǵynan «Astana arlandarynyń» aldyna túsetin eshbir komanda joq. 2010 jyldan bastap sarapqa salynyp kele jatqan jobanyń bas júldesin «arlandarymyz» eki márte jeńip alsa, bir ret kúmis, eki ret qola júldeger atandy. Bıyl fınalda «arlandarymyz» byltyrǵy chempıon «Kýba qabylandaryn» utyp, ekinshi márte bas júldeni oljalady.
Balýandarymyzdyń baby kelispeı júr Bıyl kúres túrlerinen de kóptegen jarystar ótti. Alaıda bizdiń balýandarymyz álem chempıonatynan el qorjynyna altyn medal salmaǵaly týra 16 jyl boldy. Osy jyly kúres túrlerinen Los Andjeleste ótken álem birinshiliginde grek-rım kúresiniń balýandary eki qola medalǵa ǵana qol jetkizdi. Al erkin jáne áıelder kúresiniń balýandary birde-bireýi jeńis tuǵyrynan kórine almady. Biraq, ázirge kúrestiń úsh túrinen Rıoǵa úsh joldama bar. Onyń ekeýi grek-rım kúresiniń sheberlerinde, bireýi erkin kúres balýandarynyń enshisinde.
Sý sportyndaǵy sańlaq
Bıyl sý sportynyń sheberleri de jaman óner kórsetken joq. Aıtalyq osy jyly Tatarstannyń astanasy Qazan qalasynda ótken álem birinshiliginde jerlesterimiz medalmen qatar Rıoǵa joldamalardy da jeńip aldy.
Bul saıysta el namysyn Ekaterına Rýdenko men Dmıtrıı Balandın qorǵasa, komandalyq synda sý doby sheberlerimiz óner kórsetti. Byltyr jazǵy Azııa oıyndarynda úsh dúrkin chempıon atanǵan sportshymyz Dmıtrıı Balandın bul álemdik saıysta 100 metrge brass ádisimen júzýde tórtinshi orynǵa taban tiredi. Bul - óte joǵary nátıje. Sondaı-aq, Balandın Koreıanyń Kvandjý qalasynda ótken búkilálemdik stýdentter jarysynda bir altyn, bir qola medal alyp, el mereıin ústem etti.
Eskekshilerimiz Rıoǵa 7 joldama jeńip aldy
Bıyl tamyz aıynda Italııanyń Mılan qalasynda eskek esýden ótken álem chempıonatynda jerlesterimiz kóńil kónshiterlik nátıjege qol jetkize almady. Alaıda, jerlesterimiz alaman dodadan medalsiz qaıtsa da, Olımpıada joldamasyn ýystarynan shyǵarǵan joq. 2015 jyldyń qorytyndysy boıynsha baıdarka men kanoeda esetin 12 sportshymyz Olımpıadanyń jeti joldamasyn jeńip aldy. Tórt jyl buryn London Olımpıadasyna tórt joldamamen barǵanymyzdy eskersek, bul jaman kórsetkish emes.
Sadaq atýdan qos joldama Bıylǵy jyl sadaq atýdan Qazaqstan sportshylary úshin asa tabysty jyl boldy. Taılandtyń Bangkok qalasynda Rıo Olımpıadasynyń joldamasy sarapqa salynǵan halyqaralyq básekede bizdiń qos birdeı mergenimiz Olımpıada joldamasyn jeńip aldy. Olar osy birinshiliktiń qola júldegerleri atanǵan Sultan Dúzelbaev pen Lýıza Saıdıeva. Endi bul ekeýi kelesi jyly Brazılııa jerinde ótetin baıraqty básekede baq synaıdy.
Sultan Dúzelbaev buǵan deıin talaı halyqaralyq jarystarda júldeli oryndarǵa ıe bolyp júrse de, Olımpıada oıyndarynda tuńǵysh ret baq synamaq. Elimiz táýelsizdik alǵaly beri sadaq atýdan Olımpıada oıyndaryna birde-bir qazaq balasynyń qatyspaǵanyn eskersek, Sultan Dúzelbaevtyń bul erligin qazaq sportynyń tarıhyna altyn árippen jazýǵa bolady, Kelesi jyly - Olımpıada jyly! Sportshylarymyzǵa kele jatqan jańa jyl tek sáttilik ákelsin dep tileımiz...
Kúnsultan Otarbaı