JYL QORYTYNDYSY: 2015 jylǵy merekeler asa zor patrıottyq órleý týǵyzdy
Biz Uly Dalanyń urpaqtarymyz!
Qazaqstan boıynsha bıyl Qazaq handyǵynyń qurylý mereıtoıyna arnalǵan kóptegen asa iri sharalar ótti. Jyl basynan beri respýblıka kóleminde halyqaralyq, respýblıkalyq jáne oblystyq deńgeıde ǵylymı-praktıkalyq konferentsııalar ótkizildi. El ishinde mádenı-sporttyq sharalar da mereıtoı aıshyǵyna aınalǵan. Al aıtýly oqıǵanyń negizgi bóligi qyrkúıektiń 11-inde Astanada bastaý alyp, elordada úsh kúnge ulasqan toı ótti. Osy oraıda barsha Qazaqstan halqy Qazaq handyǵynyń 550 jyldyǵyn resmı toılaýǵa kiristi.
Atap aıtqanda, bul sharanyń shymyldyǵy Memleket basshysy Nursultan Nazarbaevtyń qatysýymen elordadaǵy Táýelsizdik saraıynda ótken Saltanatty jıynmen ashylǵan edi. Osy sharaǵa Ázerbaıjan Prezıdenti Ilham Álıev, Qyrǵyz Prezıdenti Almazbek Atambaev, Túrkııa parlamentiniń tóraǵasy Ismet Iylmaz qatysqanyn eske salyp ótken jón.
«Búkil álemdi daǵdarys jaılap, damyǵan elderdiń ózderi úlken ekonomıkalyq kúızeliske ushyraǵan mynaý almaǵaıyp zamanda alys-jaqyn aǵaıynnyń basyn qosyp, Qazaq handyǵynyń 550 jyldyq ulan-asyr toıyn ótkizýdiń óziniń erekshe sebepteri bar. Búgingi toı, eń aldymen, batyr babalarymyzdyń bıik rýhyna taǵzym etý jáne taǵdyrdyń san alýan qıyndyqtarynan súrinbeı ótken ata tarıhynan taǵylym alý úshin ótkizilip otyr. Keńes Odaǵy zamanynda Qazaqstan mektepterinde oqýshylar «KSRO tarıhy» atty ortaq oqýlyqtan bilim aldy. Sondyqtan, jas urpaq ata tarıhynan múlde alshaqtap qaldy. Onyń ústine Qazaq handyǵynyń shańyraǵyn kóterip, aıbynyn asyrǵan uly handarymyz ben dańqty batyrlarymyzdyń esimderi birtindep el jadynan óshirile bastady. Óz ishimizden shyqqan olardy jamandaǵyshtar qurmetke bólendi. Elimizde hannyń, ne batyrdyń eskertkishi turmaq, olardyń atynda bilim men mádenıet nysandary, kerek deseńiz, jalǵyz-jarym kóshe de bolǵan joq. Qazaq handarynyń aty atala qalǵan jaǵdaıda olarǵa ústem tap ókili retinde keleńsiz baǵa berilip, qısynsyz aıyp taǵyldy. Bul týraly aqyn Ǵafý Qaıyrbekov kezinde: «Basqanyń patshasynyń bári jaqsy. Nelikten bizdiń handar jaman bolǵan?» dep ashyna jazǵan bolatyn. Ult jadynyń tamyryna balta shabýǵa arnalǵan osyndaı surqaı saıasattyń nebári shırek ǵasyr buryn oryn alǵanyna senýdiń ózi qıyn. Biraq keńes zamanynyń aşy shyndyǵy dál osyndaı bolatyn»,-dedi Elbasy.
Osy oraıda Prezıdent Táýelsizdik qazaq halqynyń óshkenin jandyryp, ólgenin tiriltkenin qadap aıtty. Almaty men Astanada, oblys ortalyqtary men iri eldi mekenderde Kereı men Jánibek, Abylaı men Ábilqaıyr sııaqty áıgili handarymyzdyń, Qabanbaı, Bógenbaı, Naýryzbaı batyrlardyń eńseli eskertkishteri boı kóterip, olardyń esimderi eldi-mekenderge, joǵary oqý oryndary men mektepterge berildi. Babalardyń erlik pen kúreske toly ónegeli ómir joldary jaıly tom-tom ǵylymı eńbekter men ádebı shyǵarmalar jazyldy. Táýelsizdikpen birge oralyp, urpaǵyna ulanǵaıyr qonys qaldyrǵan batyr babalarymyzdyń bıik rýhy qazaqtardyń, ásirese, jańa býynynyń arasynda asa zor patrıottyq órleý týǵyzyp, ult tarıhyna degen maqtanysh sezimin uıalatty.
Bir aıdan keıin, ıaǵnı qazannyń basynda 2 myń jyldan astam tarıhy bar ejelgi Tarazda Elbasynyń qatysýymen Qazaq handyǵynyń 550 jyldyǵyna arnalǵan monýment saltanatty túrde ashyldy. «Biz keshe ǵana bola qalǵan halyq emespiz. Sonaý saqtardan, ǵundardan, túrki memleketterinen, odan keıin Altyn Ordadan qalǵan. Kereı men Jánibek artyna el ertip, Shýdyń jaǵasyna tý kótergen kezde, qazaq degen sóz sol kezde shyqqan bolatyn. Sony dúnıejúzine pash etý úshin, ásirese, ul-qyzdarymyz, kele jatqan urpaq tarıhymyzdyń tereń ekenin bilsin dep osyny jasap otyrmyz. Qazirgi qıyn-qystaý zamanǵa qaramaı osyndaı úlken keshen ashyp, eskertkish qoıdyq», - dedi QR Prezıdenti Taraz qalasynda Qazaq handyǵynyń 550 jyldyǵyna arnalǵan monýmentti ashý rásiminde.
Ata Zańnyń óziniń joǵary mártebesi bar
Qazaqstan Konstıtýtsııasynyń áleýeti óte zor. Osy turǵyda elimiz zor jetistikterge jetip, Táýelsizdigimizdi myǵymdaı tústik. Bıyl Qazaqstan halqy Ata Zańymyzdyń 20 jyldyǵyn atap ótýde. Osy 20 jyldyń ishindegi tarıhymyzǵa zer salatyn bolsaq, 1995 jyly búkilhalyqtyq referendýmda qabyldanǵan qazirgi Ata Zańymyz barlyq máselelerdi eskerip, bıliktiń úsh tarmaǵyna, ıaǵnı atqarýshy bılik, zań shyǵarýshy bılik jáne sot bıliginiń árqaısysynyń qyzmetin anyqtap, bekitti. Konstıtýtsııamyzdyń bizdegi memlekettik basqarý ınstıtýtyn, qoǵamdaǵy turaqtylyqty, sondaı-aq jalpy memleket retinde qalyptasýymyzdyń barlyq alǵysharttaryn durys aıqyndaýy arqasynda Qazaqstan órkendeýdiń dańǵyl jolynda.
Jalpy Qazaqstan Konstıtýtsııasyn árbir otbasy jete túsinýi mańyzdy. Negizinde Qazaqstan Ata Zańy degenimiz, bul turǵyda quqyqtyń birinshi orynda turǵanyn bildiredi. ıAǵnı, adamnyń ómiri men bostandyǵynyń qorǵalýyna aıryqsha mán berilip otyrǵandyǵyn meńzeıdi. Sondyqtan memleketimizdiń órkendeýi men ary qaraı damýy osy Ata Zańǵa baılanysty.
Bıylǵy tamyzdyń aıaǵynda Konstıtýtsııanyń qabyldanýynyń 20 jyldyǵyna arnalǵan halyqaralyq ǵylymı-praktıkalyq konferentsııa ótip, oǵan Memleket basshysy Nursultan Nazarbaev qatysty.
«Biz baryn baǵalap, qymbatyn qadirleı bilgen elmiz. Azattyǵymyzdyń aıshyqty aıǵaǵy bolǵan Ata Zań - táýelsizdiktiń teńdessiz tartýy. San býyn urpaq almassa da eskirmeıtin, jyl ótken saıyn jańǵyra beretin qundylyqtar jınaǵy. Memlekettigimizdiń altyn qazyǵyn qasterleý - árbir qazaqstandyqtyń qasıetti paryzy. Konstıtýtsııanyń árbir sózin múltiksiz oryndap, buljytpaı saqtasaq, alar asýymyz árdaıym asqaq bolady. Sol arqyly Máńgilik Eldiń tuǵyryn nyǵaıtyp, shańyraǵyn bıiktete túsemiz. Ata Zańymyzdyń mereıli belesi qutty bolsyn! Eldigimizdiń tumary bolyp asqaqtaı bersin! Elimiz aman, jurtymyz tynysh bolsyn! Alar asýlarymyz árqashan bıik bolsyn!»,-dedi Prezıdent.
Uly Jeńisti máńgilik ulyqtap ótetin bolamyz
Bıyl da Qazaqstanda 7 mamyrda Otan qorǵaýshylar kúni aıryqsha toılandy. Onyń ereksheligi - Astanada Otan qorǵaýshylar kúni men Uly Jeńistiń 70 jyldyǵyna arnalǵan áskerı paradta bolyp otyr.
«Qazaq Eli» alańyndaǵy Jeńistiń 70 jyldyǵyna arnalǵan paradqa áskerı qyzmetshiler men áskerı tehnıka rekordtyq kólemde tartyldy. Paradqa 5 000-ǵa jýyq áskerı qyzmetshi, 200 dana shamasynda qarý jaraq pen áskerı tehnıka, áskerı avıatsııanyń 70 ushaǵy men tikushaǵy qatysýda. Sonymen qatar, QR Qarýly kúshteriniń tehnıkasynan tys, Uly Otan soǵysy ýaqytyndaǵy armııa men qarý-jaraq túrleri de kórsetiledi.
Osy oraıda tý ustaýshy toptar QR Memlekettik týy men osydan 70 jyl buryn otandasymyz Raqymjan Qoshqarbaev pen onyń jaýynger dosy Grıgorıı Býlatovtyń Reıhstagqa tikken týynyń dál kóshirmesi - Jeńistiń qyzyl týyn alańǵa alyp shyǵý rásimi boldy. Paradtaǵy jaıaý tizbekter sherýin armııa generaly Saǵadat Nurmaǵambetov atyndaǵy "Jas ulan" respýblıkalyq mektebiniń barabanshylary rotasy ashty. Olardyń sońyna ilese Uly Otan soǵysy ýaqytyndaǵy áskerı kıim úlgisindegi úsh paradtyq top júrip ótti. Bul rette, birinshi top Uly Otan soǵysy kezinde quramynda bizdiń jerlesterimiz soǵysqan 72 gvardııalyq atqyshtar dıvızııasynyń jaýyngerlik týynyń kóshirmesin ustap ótti.
Saltanatty sapty QR Qorǵanys mınıstrliginiń, Qurlyq áskerleriniń, Áýe qorǵanysy kúshteriniń jáne Áskerı-teńiz kúshteriniń ofıtserlerinen quralǵan paradtyq toptar jalǵastyrdy. Aeroutqyr áskerleriniń, teńiz jaıaý áskerleriniń, bitimgershilik kúshteriniń, arnaıy maqsattaǵy rotalar, áskerı qyz-kelinshekterden quralǵan rotalar, áskerı polıtsııa rotalary da paradta sap túzep ótti.
Sonymen qatar, paradqa qatysatyn áskerı tehnıkalarǵa toqtalsaq, tarıhı áskerı tehnıkalardyń tizbegin ózdiginen júrip ótetin T-34 tanki, ZıL-157 súıretken ZIS-2 zeńbirekteri jáne M-30 gaýbıtsalary, aty ańyzǵa aınalǵan BI13 RS-30 "Katıýsha" tehnıkalary bastady. Sonymen qatar, "Maksım" pýlemeti, RPD (Degtıarea qol pýlemeti), PPSh (Shpagın tapansha-pýlemeti) de paradqa qatysýshylar nazaryna usynyldy.
Paradqa qatysqan qazirgi tehnıkalarǵa toqtalsaq, zamanaýı tehnıkalar sherýin basqarylatyn qarýmen jaraqtandyrylǵan T-72B tanki bastady. Budan ózge, alańda tankterdi qoldaý jaýyngerlik mashınalary, sońǵy jyldary qazaqstandyq armııanyń sapyna qosylǵan jaýyngerlik mashınalar, "Solntsepek" jaıaý ásker jaýyngerlik mashınalary, BTR-82 bronetransporterler, D-30, "MSTA" gaýbıtsalary, KamAZ, avtokólikteri "Tıgr" brondy kólikteri, jaýyngerlik barlaý kólikteri jáne basqa da zamanaýı áskerı tehnıkalar júrip ótti.
Munymen qosa, paradta avıashoý erekshe boldy. Áskerı ushqyshtar jeke jáne pılotajdy top quramynda joǵarǵy pılotaj fıgýralaryn oryndap, óz sheberlikterin kórsete bildi, sondaı-aq áýede Uly Jeńistiń mereıtoıyn bildiretin «70» sanyn jazdy.
Astanadaǵy «Qazaq eli» alańynda ótken Otan qorǵaýshy kúni men Uly Otan soǵysyndaǵy Jeńistiń 70 jyldyǵyna arnalǵan áskerı paradta sóz sóılegen QR Prezıdenti, QR Qarýly Kúshteriniń Joǵarǵy Bas Qolbasshysy Nursultan Nazarbaev elimiz Uly Jeńisti máńgilik ulyqtap ótetinin basa aıtty.
«Eki kúnnen soń Uly Otan soǵysyndaǵy Jeńiske 70 jyl tolady. Adamzat tarıhyndaǵy eń alapat soǵystaǵy Uly Jeńiske bizdiń halqymyz óshpes úles qosty. Maıdanǵa attanǵan 1 mln 200 myń jerlesterimizdiń teń jartysy soǵysta erlikpen qaza tapty. 500-den astam qazaqstandyq Keńes Odaǵynyń Batyry atandy. Soǵys jyldarynda búkil halqymyz tyl jumysynda jumylyp, Jeńiske óz eńbegin sińirdi. Qas dushpanǵa atylǵan árbir oqta qazaq jeriniń úlesi zor», -dedi Joǵarǵy Bas Qolbasshy.
Budan bólek, Memleket basshysy áskerlerdiń erligi men analarymyzdyń eńbegi urpaq jadynda máńgi saqtalatynyn jetkizdi.
Qazaqstan halqy Assambleıasy - turaqtylyq temirqazyǵy
Bıyl el ómirinde ózindik mańyzy bar uıym - Qazaqstan halqy Assembleıasynyń qurylǵanyna 20 jyl toldy. Búginde álemdik sarapshylar Qazaqstan halqy Assambleıasy ınstıtýtynyń jumysy - bul biregeı tájirıbe ekenin, ondaı tájirıbe basqa memleketter tarapynan zertteýdi qajet etetinin alǵa tartýda. Atap aıtqanda, ultaralyq kelisim bul maǵynasyz másele emes. Memleket basshysynyń sheshimine oraı, Qazaqstan halqy Assambleıasy jyly búkil jyl boıy atalyp ótti.
2015 jyldyń aıaǵyna qaraı Qazaqstan halqy Assambleıasy jylyn uıymdastyrý men ótkizý jónindegi memlekettik komıssııanyń qorytyndy otyrysy ótip, QHA Tóraǵasynyń orynbasary - Assambleıa hatshylyǵynyń meńgerýshisi Eraly Toǵjanov bıyl atqarylǵan ıgi ister jaıynda baıandap berdi.
«2015 jyl QHA jyly ǵana emes, ol eń aldymen birliktiń, eldiktiń, Táýelsizdigimizdi nyǵaıtatyn erekshe jyl boldy. QHA jyly sharalaryn ótkizýdi uıymdastyrýǵa barsha el azamattaryn, azamattyq qoǵam ınstıtýttaryn, barlyq mekemelerdi, memlekettik organdardy jumyldyrý qamtamasyz etildi. 5426 eldi mekende ótkizilgen 30 myńnan astam sharalarǵa 9 mıllıonǵa jýyq adam qatysyp, bul sharalarda aýyldyq jerler de qamtyldy»,-dedi E. Toǵjanov.
Sonymen qatar ol bıyl Qazaqstandaǵy etnostar úshin memlekettik tildi meńgerý jyly bolǵanyn atap ótti. Jalpyulttyq «Myń bala» mádenı-aǵartýshylyq jobasy aıasynda 235 myń balanyń qatysýymen 7 863 shara ótkizildi. 43 myńnan astam bala memlekettik tildi tolyq meńgerip shyqty.
Onyń sózine qaraǵanda, QHA jyly maqsattaryna qol jetkizý úshin 16 jalpyulttyq jobalar júzege asyrylyp, olardyń barlyǵy naqty nátıjelerge baǵyttaldy.
Assambleıa jylynda qaıyrymdylyq aktsııalaryna erekshe mán berildi. «Taıqazan. QHA -20 izgi is» basty jobasy aıasynda 6 953 shara ótkizilip, el halqyna 1 mlrd. 790 mln. teńge somasynda kómek kórsetildi. Sonymen qatar «Qamqor» aktsııasy barysynda az qamtylǵan otbasylar 413 mln. teńgege kómek aldy. «Meniń Qazaqstanym» aktsııasynda 920 myńnan astam adam qatysyp, medıtsınalyq kómekti 50 myńnan astam aldy.