Jýsany ańqyǵan keń dalamdy eshteńege aıyrbastamaımyn - tájirıbeli jylqyshy
- Іlııas, oqyrmanǵa ózińizdi tanystyryp ótseńiz.
- Jasym 36-da, Taıynsha aýdany Amandyq aýylynda týyp, óstim. «Tarıh pániniń muǵalimi» mamandyǵy boıynsha Kókshetaý qalasyndaǵy Shoqan Ýálıhanov atyndaǵy memlekettik ýnıversıtette bilim aldym. Oqý bitirisimen týǵan aýylyma kelip, jumys isteımin dep sheshtim. Qazir mektepte balalarǵa tarıh páninen sabaq beremin. Ekinshi bilimim - zańger. Otbasym bar, úsh qyzdyń ákesimin.
- Týǵan aýylyńyz Amandyq aýyly týraly aıtyp berseńiz. Qansha shańyraq bar? Jastar bar ma, olarǵa jaǵdaı jasalǵan ba?
- Amandyq aýyly kezinde kópke tanymal boldy. Eldi mekende isi órge basqan iri qoı sharýashylyǵy boldy. Ómir qaınap jatatyn. Qazirgi ýaqytta da aýylymyzda jaǵdaı jaman emes. Bos turǵan úı joq. 110 otbasy turatyn, salt-jorasyn salmaqtaǵan, aqsaqalyn ardaqtaǵan qazaqy aýyl. Tórt shaqyrym jerde 4 kásiporyn bar, ıaǵnı aýyl turǵyndary tolyq jumyspen qamtylǵan.
Aýyl janynan respýblıkalyq mańyzy bar Omby-Býrabaı tasjoly ótedi, ol jóndelip jatyr, jolymyz jaqsy.
Mektepte kóp jyldar boıy 2012 jylǵa deıin ınternat jumys istedi. Qazir 11 jyldyq mektep. Bilim ordasy 2021 jyly tolyq kúrdeli jóndeýden ótti. Qalanyń mektebi sııaqty tamasha jaǵdaı jasalǵan.
- Balalardy ulttyq ónerge baýlyp, salt-dástúrdi nasıhattap júr ekensiz. Neden bastaldy? Qandaı úıirmelerdi júrgizesiz?
- Ulttyq óner, salt-dástúr meni qatty qyzyqtyrady. Óz bilgenimdi balalarǵa úıretýdi maqsat ettim. Meniń arnaıy jattyqtyrýshylyq bilimim bolmaǵandyqtan aýdandyq bilim bóliminiń ruqsatyn alýǵa týra keldi. Osylaısha qazaq kúresinen 2011 jyly úıirme ashtym. Sodan beri jumys istep kelemin. Ony men 2019 jylǵa deıin tegin atqardym. Qazir ata-analar ózderi nıet etip, demeýshilik kórsetedi, kerek-jaraqty alyp berip, jarystarǵa shyǵýǵa járdemdesedi.
Nátıjemiz bar, jaman emes. Oblystyq jarystardan júldemen oralyp júrmiz. 2019 jyly oqýshym oblystyq irikteýden ótip, SQO-nyń atynan Aqtaý qalasynda ótken respýblıkalyq týrnırge baryp keldi.
Budan basqa qazaqtyń órimshilik ónerin úıretýdi qolǵa alyp, 2 jyldaı júrgizdim. Qazir ýaqyttyń joqtyǵynan qolym tımeı toqtap tur. Maǵjan Jumabaevtyń 125 jyldyq mereıtoıyna oraı uıymdastyrylǵan oblystyq kórmege oqýshylarymmen qatysyp, óz buıymdarymyzdy kórermen nazaryna usyndyq.
Oqýshylaryma toǵyzqumalaq úıirmesin de ashtym.
Qazir balalarǵa kókpar tartýdy úıretip júrmin.
- Mal sharýashylyǵyn da damytyp jatyr ekensiz, tórt túliktiń ishinen tańdaý nege jylqyǵa tústi?
- Tórt túlikten jylqy erekshe janýar ǵoı. Bilýimshe, jylqynyń eti ǵana 17 túrli dertke qarsy qoldanylady eken. Máselen, jylqynyń júregin jeý mı qyzmetin jaqsartady, adamnyń este saqtaý qabiletin arttyrady. Sonymen qatar onyń eti júrek-qan tamyry aýrýlaryna shıpa, búırek jumysyn jaqsartady, býyn súıekteriniń syrqyraǵanyn basady. Jylqy etiniń ereksheligi - jegen adamnyń denesin qyzdyratyn qasıetinde.
2013 jyldan beri bıe baılaımyn. Iıa, bıe saýýdyń mashaqaty kóp, ýaqytty talap etedi, biraq súıgen isine adam qalaı bolsyn ýaqyt tabýǵa tyrysady.
Súti, qymyzy kóp aýrýlarǵa em. Qymyzǵa suranys qashan da bolmaq. Dámdi, baldaı tátti qylyp jasalsa, tipti suranys óte kóp bolady.
Jylqy ustaǵan soń oǵan qajetti at ábzelderin ózim jasaımyn. Júgen, noqta, shylbyr – bárin ózim óremin. Ázirge daıyn ılengen terilermen jumys isteımin. Qaıysty bazardan satyp alamyn. Teri ıleýge kiriskim keledi, biraq ol óte úlken sharýa.
- Ulttyq qundylyqtardy dáriptep júrgen sanaýly jandardyń birisiz. Qazaqtyń ónerine, ata-baba kásibine degen qurmettiń boıyńyzǵa sińýine sebepshi bolǵan kim?
- Ata-baba dástúrine degen qurmet ana súti, áke qanymen berilgen bolar. Órimshilikke alǵash úıretken aǵam Janat degen kisi. Qazaq kúresine alǵash ret stýdenttik kezde den qoıdym. Bapkerim Tilektes Shyńǵysuly búginde dúnıeden ozdy.
Men ómirde jigitke jeti óner de az degen prıntsıpti ustanamyn. Jigitke qajet jeti qazyna bolsa, mende qyran búrkitten basqasynyń bári bar.
Ańshylyq – hobbıim. Tórt myltyǵym bar, onyń barlyǵy zańdy, tirkelgen.
2010 jyldan bastap tazy ósirýdi qolǵa aldym. Qazir bilgenimdi basqalarǵa úıretip júrmin, shákirtterim bar. Bárimiz jınalyp, qansonarda ańǵa shyǵamyz, tazy júgirtemiz. Kórmelerge qatysyp, qazaqtyń tazysyn nasıhattap júrmiz.
- Aýyldyń kórkeıýine úles qosyp, qoǵamdyq jumystardyń da bel ortasynda júredi ekensiz. Sizdiń bastamańyzben qandaı jumystar atqaryldy?
- Aýyldyń jigitteri uıymshyl. Qandaı bastama bolmasyn qoldap, sońyna jetkizýge bar kúshterin salady. Máselen, jańadan qorym ashyp edik, sonyń basyna jańa úı salý qajet boldy. Aýyl jigitterimen úıdi kóterdik. Odan soń 2021 jyly aýyl mańyndaǵy sý kózderiniń tartylyp, qurǵap qalýyna baılanysty, sý toqtaıtyn arnaıy oryndy tazarttyq ekskavatormen. Munyń barlyǵy ózimizge kerek qoı, biz istemesek kim kelip istep beredi?!
- Sizdiń pikirińizshe, jastar aýylda turýy úshin ne kerek?
- Jastar aýylda turaqtap qalýy úshin olardyń damýyna qajetti jaǵdaılar jasaý qajet, kásip kerek, jumys oryndaryn kóptep ashý kerek. Sport, mádenıet úıleri ashylsa. Jastar aýyldan jumys bolmaǵan soń ketedi. Bizdiń aýyl janyndaǵy kásiporyndar áli tolyq jumys istemeı turǵanda, jastar biren-saran ǵana bolatyn. Qazir qatarymyz qalyń.
Sosyn aýyl jastaryna kásibin ashýǵa, damytýǵa kóbirek qoldaý jasalsa.
- Bir emes eki joǵary bilimińiz bar, qalada jumyssyz qalmasyńyz anyq. Qalaǵa ketkińiz kelmeı me?
- Qalada ııa, jumys bar, múmkindik kóp qoı, biraq aýylda da qazir qaladaǵydan kem emes jaǵdaıdy jasaýǵa bolady. Men ózimdi aýylsyz elestete almaımyn. Bul jerde maǵan barlyq súıikti isimmen aınalysýǵa múmkindik bar. Jýsany ańqyǵan keń dalamdy eshteńege aıyrbastamaımyn.
- Rahmet!