«Jýsan» operatsııasymen elge oralǵandar psıhologtyń kómegine zárý
Bizdiń el adasqandarǵa taǵy bir múmkindik syılady. Árıne, qatelespeıtin adam joq. Sanasy ýlanyp, jat aǵymnyń jeteginde ketkenderge qoldy bir siltesek te bolar edi. Biraq onda bizdiń qazaqtyǵymyz qaıda qalady?! Qazaqtan bezip, tumandy taǵdyrda adasqan jandardy keri qaıtaryp, qazaqy ortaǵa qaıta qossaq - uly jeńis sol bolmaq. Sırııaǵa ketip, sandalǵandardyń qatarynda qazaq otbasylar da jıi kezdesedi.
Men áńgimelesken jas qyz namazǵa bet buryp, dástúrdi dáriptegen qarapaıym otbasynda ósken. Turmystyq jaǵdaıy tómen bolǵandyqtan ata-anasyna járdem bolsyn dep nebári 16 jasynda Almatydaǵy halal dámhanalardyń birinde jumys istegen. Sol kezde oǵan 1991 jyly týǵan oraldyq jigit sóz salyp, ata-anasynyń ruqsatymen, qazaqy dástúrmen uzatylyp, turmysqa shyǵady. Jas otbasy Almatyda 3-4 aıdaı birge turyp, kúıeýi «saqalmen meni bul jaqta eshqandaı jumysqa almady» dep shetel asyp ketedi. Belgili sport túrinen halyqaralyq týrnırlerge qatysqan, shetelderge jıi shyqqan kúıeýine eshkimniń kúmáni de bolmaıdy. Araǵa 2-3 aı salyp Stambýldan telefon shalǵan kúıeýi jaqsy jumys tapqanyn aıtyp, kelinshegin janyna shaqyrady. Oǵan qyzdyń ata-anasy uzaq ýaqyt kelispegenimen, «áıelime ózim jaýapkermin» degen kúıeý balasynyń sózine toqtap, 17-ge endi tolaıyn dep turǵan qyzyn áýejaı arqyly Túrkııaǵa shyǵaryp salady. Ana júregi tynshymaı, sol jerde beıtanys jandarǵa qyzyn tapsyryp álek. Stambýlda qarakóz kelinshekti bógde azamat kútip alyp, kúıeýi ornalasqan páterge aparǵan. Ol jerde bir aptadaı aıaldaǵanda «Seni keremet bir jerge aparamyn» degen kúıeýiniń sózine ılanǵan keıipkerimiz ishteı «Kúıeýim maǵan tosynsyı jasaǵysy kelip tur-aý, qandaı tamasha jerge aparady eken?» dep taǵatsyzdana kútkenin aıtty. Alaıda avtobýsqa otyryp, Sırııa shekarasynan ótkende jaǵdaıdyń múldem basqa ekenin túsingen. Sonda da 1991 jylǵy oraldyq jigit kelinshegine «Ýaıymdama, barlyǵy jaqsy bolady, ózim asyqpaı túsindiremin» dep ılandyrǵan. Biraq shekarada erler men áıelderdi bólek alyp ketipti. Sodan 3-4 aı jat elde, kúıeýiniń jolyn tosyp, boıyna bitken sharanasy da «túsik» bolyp, japanda jalǵyz qalǵandaı kún keshedi. Al «kelemin» degen kúıeýiniń Irak asyp ketkeni jaıly aqparattan keıin «sheıit» boldy degen habar jetedi. Ebin taýyp eldegi ata-anasymen sóıleskende, barlyq jaıdan habardar bolǵan olar «Jalǵyz bolma, qazaq jigiti bolsa, turmysqa shyq, biz de ýaıymdamaımyz» dep keńes bergen. Surastyryp, izdestirip, dúıim kóptiń arasynan buryn úılenbegen, Dýbaıda az-kem arabsha bilim alǵan aqtóbelik jigitpen nekelesedi. Elge oralý úshin barlyq amaldy qarastyryp, «únimizdi óshirip» júrdik degen 22 jastaǵy kelinshektiń búginde eki qyzy bar, taǵy aıy-kúni jetip otyr. Biraq ol Sırııadaǵy 5 jyl soǵystyń saldarynan, jarylystan basy jıi aýyratyn bolǵan, este saqtaý qabileti nasharlaǵan.
«Sırııaǵa barǵan soń bir jyldan keıin sońymnan aǵam men jeńgem kelipti. «Meni alyp ketýge kelgen eken» dep úmittenip edim, sóıtsem olar da aldanyp barǵan eken. Keıin aǵam mingen kólikke bomba tastalyp, kúli kókke ushty. Úıdiń jalǵyz balasy edi, artynda qyzy ǵana qaldy», - dep ókinish bildirdi ol.
Osyndaı bir-birine uqsamaıtyn taǵdyrlar bolsa da, olarda eń basty uqsastyq – teris dinı ustanymǵa erýi. Suhbattasqandardyń eshqaısysy da tipti Quran tájýıdin durys meńgermegen, aqıda, senim máselesi ýahabızmge negizdelgen, tákfirlik ustanym bar. «Kimdi tyńdadyńyz?» degende barlyǵynan «Daryn Mýbarov, Halıl sheıh, Rınat Qazaqstanı» degen esimderdi estidik, arasynda Saıd Býrıatskıı de bar. «Úsh negiz», «Taýhıd» degen kitaptardy bilemiz deıdi, sol teris senimdi dáriptegen kitaptaǵy túsiniktiń ózin durys jetkize almaıdy. Dinı saýaty óte tómen, onyń ózi teris aǵymǵa negizdelgen. Dástúrli hanafı mázhabynyń ustanymynan múldem beıhabar. «Islamǵa kirgende, dindi qabyldaǵanda» degen sózderdi qoldanady. Al shyn máninde bizdiń halqymyz ıslam dinin osydan 13 ǵasyr buryn qabyldap, ıman etken. Keshegi keńestik kezeńde de dinnen qansha alastasa da, ózderin musylmanbyz dep eseptegen. Sondyqtan «Islamdy qabyldadym» dep ómir boıy hrıstıan nemese múshrik, dinsizdiń kúıin keshkendeı sóz saptaýlarynyń ózi óreskel qatelik, dinı saýatsyzdyq ekenin ańǵarýǵa bolady.
Kóbi halqymyzdyń qanyna sińip, dástúrine aınalǵan ata-anany qurmetteý, aǵaıynmen aqyldasý degen qarapaıym dinı talaptardan tipti alshaq. Al bul jaǵdaıdyń astaryna úńilsek, jat aǵymnyń jeteginde «jumaq» izdep Otanyn tárk etý sharıǵı turǵyda – kúná.
Elimizdegi «Jýsan» operatsııasy óz nátıjesin berdi. Otanymyzdyń beıbit ómiri bárinen qymbat ekenin olar jat elde túsindi. Adam ómiri bárinen de qymbat «Jýsan» operatsııasy osyny taǵy bir dáleldedi.
Aısha Keńesbaı
dintanýshy-jýrnalıst