Jurtshylyqyń jumysyn jeńildetetin «elektrondyq úkimetke» qoljetimdilik artyp keledi

TANA. 11 tamyz. QazAqparat /Qanat Mámetqazyuly/ - Aqparattyq ǵasyrdyń jurtshylyq úshin eń tıimdi tusy - memleket pen qoǵam arasyndaǵy baılanysty odan saıyn jaqyndastyrýynda bolyp tabylady.

Tez qubylyp, shapshań ózgerip jatqan jyldam damý dáýirinde qarapaıym, jeńil jáne yńǵaıly tásilmen, qazirgi zamanǵy tehnologııalardy belsendi qoldana otyryp memlekettiń qoǵam úshin barlyq baǵytta utqyr qarym- qatynas jasaı bilýi buqara jurtshylyqtyń ómirine ǵana emes, tutastaı eldik básekelestikke de óz áserin tıgizbek. Halyqtyń suranys-talaptaryn qanaǵattandyrý, olarǵa kórsetiletin qyzmetter sapasyn jaqsartý da memlekettiń qanshalyqty aqparattyq tehnologııany ıgergendigin kórsetip, zamana kóshine qanshalyqty ilese alǵandyǵyn aıǵaqtaıdy.

Osy turǵydan alǵanda halyqqa naqty qyzmetterdi sapaly júrgizýdiń kórinisi «elektrondyq úkimet» arqyly júzege asatyny da belgili. Osydan onshaqty jyl buryn álemniń tehnologııaǵa qaryshtaǵan elderinde paıda bolǵan «elektrondyq úkimet» uǵymy aqparattyq tehnologııalardy keńinen qoldanýǵa negizdelip, azamattar men uıymdarǵa barynsha keń aýqymda qyzmet kórsetýge baǵyttalyp otyr. Qysqasha aıtqanda, «elektrondyq úkimet» degenimiz memleket atqaratyn barlyq qyzmetter men fýnktsııalardy elektrondy format boıynsha sapaly túrde júzege asyrý degendi bildiredi. Qazirgi tańda álem elderi arasynda osyndaı qyzmetti asa belsendi paıdalanatyn «elektrondyq úkimetke» qol jetkizgen kóshbasshy el bolyp Sıngapýr sanalsa, burynǵy keńestik keńistikte Estonııanyń jetistigin sarapshylar joǵary baǵalaıdy.

Al Qazaqstanda alǵash ret 2006 jyldyń 12- sáýirinde «elektrondyq úkimet» portaly óz jumysyn bastaǵan bolatyn. Osy kúnnen bastap elimizde aqparattyq qoǵamdy ornatýdyń negizi qalandy dese de bolady. Sodan bergi kezeńde atqarylyp jatqan jetildirý sharalaryn júrgizý nátıjesinde qazirgi ýaqytta 70-ten astam elektrondyq jáne 2000-nan astam aqparattyq qyzmet kórsetýlerdi usynyp otyrǵan portal memlekettik qyzmetterge qoljetimdilik turǵysynan negizgi bastaý bolyp tabylady. Buǵan deıin veb-portaldy qurý men damytý úsh kezeń boıynsha: aqparattyq kezeń (2005-2006 jyldary), ınteraktıvtik kezeń (2006-2007 jyldary), tranzaktsııalyq kezeń (2008-2009 jyldary) júzege asyrylǵan bolatyn. Portaldy iske qosý barysynda Bilim jáne ǵylym mınıstrligi, Eńbek jáne halyqty áleýmettik qorǵaý mınıstrligi, Indýstrııa jáne jańa tehnologııalar, Ádilet, Qarjy, Densaýlyq saqtaý, Munaı jáne gaz mınıstrlikteri men Memlekettik qyzmet isteri agenttigi jáne Ulttyq banktiń qyzmetterin qamtyǵan 377 aqparattyq qyzmet kórsetýler usynyldy. Aqparattyq qyzmet kórsetýlerden basqa, «Elektrondyq poshta», «Baılanystar», «Kúntizbelik josparlaý», «Jazylý» sekildi servıster de qosymsha júzege asyp keldi. Al sonyń ishinde eń alǵashqy elektrondyq qyzmet túri portalda 2007 jyly paıda bolǵan edi. Bul rette Eńbek jáne halyqty áleýmettik qorǵaý mınıstrligine qarasty Memlekettik zeınetaqy tóleý ortalyǵyndaǵy salymshylardyń zeınetaqylyq salymdarynyń esep-shotqa túsýi týraly aqparat berilgen bolatyn. Dál osy qyzmettiń túri kúni búginge deıin portaldaǵy eń kóp suranysqa ıe qyzmet túri bolyp sanalady.

Toqtala ketetin jaıt, Qazaqstanda osydan bes jylǵa jýyq buryn júzege asa bastaǵan elektrondy túrdegi qyzmet kórsetýdiń jaǵymdy jaqtary aýyz toltyryp aıtarlyqtaı. Eń aldymen bıliktiń halyq aldyndaǵy qyzmet sapasy jaqsara tústi. Ekinshiden, sheneýnik pen qarapaıym halyq arasyndaǵy baılanys boıynsha jekelegen adamdardyń qaty­sýy shekteledi. Bul sybaılas jem­qorlyqtyń aldyn alyp, talaptanýshy, ótinish jasap, suraý salýshy tulǵaǵa tikeleı bılikke ortadaǵy deldalsyz shyǵýyna múmkindik týǵyzady. Úshinshiden, jurtshylyqty qaǵazbastylyqtan aryltyp, qarapaıym halyqtyń ýaqytyn ǵana emes, qaltasyndaǵy qarjysyn da únemdeýge zor yqpaly bar. Máselen, buǵan deıin qyzmet kórsetýdiń 74 túrin júzege asyrý úshin 164 túrli qujat qajet bolatyn. Bul shamamen alyp esepke salsaq, 2010 jyl boıyna azamattardyń 62 mıllıon qujattardyń kóshirmeleri men túpnusqalaryn usyný qajettigi bolǵandyǵyn bildiredi. Árıne, atalǵan soma qarapaıym jurtshylyq úshin aıtarlyqtaı shyǵyn bolsa, memlekettik organdar úshin de aýyr salmaq bolatyny daýsyz. Soǵan oraı, elektrondy úkimet bolashaqta da qaǵaz júzinde qujat almasýdy barynsha qysqartýǵa alyp keledi jáne qyzmetterdiń kóp bóligin birtindep elektrondy formatqa aýdarý kózdeledi. ıAǵnı, túptep kelgende «elektrondyq úkimet» shy­naıy kórinis bergendegi artyqshylyqtar: únem­di túr­de ákimshilik basqarýdy júzege asyrady; qoǵam men Úkimet arasyndaǵy qarym-qaty­nasty tú­begeıli ózgertedi; bıliktiń halyq aldyn­daǵy ja­ýap­kershiligi artyp, qoǵam damýynda demo­kratııa jetile tú­sedi.

Al aldaǵy maqsat - qoǵam nazaryn «elektrondyq úkimetti» barynsha paıdalanýǵa aýdarý, azamat­tardyń e-qyzmetterdi paıdalanýǵa degen qyzyǵýshylyǵyn arttyrý bolyp tabylady. Rasynda, jurtshylyqty «elektrondyq úkimet» arqyly memlekettik qyzmetterdiń usynylatyn jeńil joly týraly aqpa­rattandyrýdyń mańyzy zor. Bul baǵyttaǵy jumystar da qarqyn ala bastady dese bolady. Máselen, ótken jyl­dyń nátıjeleri boıynsha elektrondy úki­met portalynda 15 memlekettik qyzmet jáne jergilikti atqarýshy organdardyń 20 memlekettik qyzmeti elektrondy formatqa kóshirilip, «e-gov» portalyn paıdalaný­shy­lardyń sany bir jylda bes esege art­qan. Al 2009 jyly alynǵan anyq­tamalardyń sany 20 myńnan astam bolsa, 2010 jyly 1,5 mıllıonǵa jýyq anyqtama alyndy. Sondaı-aq osy 2011 jyldyń tek alty aıynda 3,5 mıllıonnan astam anyqtama alynyp otyr. 2010 jyly bul portalǵa 20 myńdaı adam tirkelgen bolsa, bıylǵy jyldyń alty aıynda ǵana 26 myńdaı adam tirkelip úlgerdi. Kúnine 20 myńdaı adam osy portaldan anyqtama alady. ıAǵnı kún ótken sa­ıyn eselep ósýde. Jalpy, elektrondyq úkimet por­ta­lyn­da 70-ten astam elektrondyq jáne 2000 aqpa­rattyq qyzmet túrleri usynyl­ǵan bolsa, taǵy 15 qyzmet túri qosylatynyn aıtqan edik. Bunyń ishinde jergilikti ákimshi­lik­termen qyzmet túrleri, Іshki ister mınıstr­liginiń qyzmetteri syndy erekshe mańyzdy máseleler eskeriledi. Por­­tal arqyly 6 mıllıonnan astam elek­trondyq anyq­tama berilgen. Ótken jyly elimiz elektrondy úkimetti damytý boıynsha 192 eldiń ishinde 46-oryn­ǵa taban tiredi (2008 jyly 81-orynda turǵan). Al bıylǵy 2011 jylǵy kórsetkish sarapqa salynsa, Qazaqstan taǵy da on satyǵa órleıdi degen úmit bar. Qazirgi tańda qyzmetterdi elektrondy úkimet portaly, elektrondy úkimet tólem shlıýzi arqyly tóleýdi iske asyrý máseleleri boıynsha ekinshi deńgeıli banktermen belsendi jumystar júrgizilip jatyr. Sonymen qatar baj salyǵyn tóleýge baılanysty tólem termınaldary operatorlarymen, kedendik baqylaý komıtetimen belsendi jumys júrgizýde.

Búgingi kúni «elektrondyq úkimettiń» shlıýzi jasalyp, oǵan Salyq komıteti men Іshki ister mınıstrliginiń júıesi qosyldy. Osynyń arqasynda turǵyndar salyq tóleý men jolda júrý erejesin buzǵany úshin salynatyn aıyppuldy onlaın rejıminde óteý múmkindigine ıe boldy. Sonymen qatar, keń kólemdi PR-kampanııa men Qazaqstannyń barlyq aımaqtarynda «elektrondyq úkimet» jumysy týraly oqytý-semınarlarynyń jurtshylyq úshin mańyzy zor. Máselen, bıylǵy jyly elimizdiń tórt qalasyn­da (Astana, Almaty, Qaraǵandy já­ne Petropavl) «Ulttyq aqpa­rattyq teh­nologııalar» AQ, Baılanys jáne aq­parat mınıstrligi jáne «Zerde» ult­tyq ınfokommýnıkatsııalyq holdıngi» AQ Іshki ister mınıstrliginiń qol­daýymen avtokólik ıelerine aıyp­­­puldy kezeksiz tóleýdi úıretý ak­tsııa­syn ótkizgen bolatyn. Aktsııa bary­syn­da ІІM Jol polıtsııasy basqar­ma­synyń tirkeý-emtıhan bólimderine kelgen avto­kólik ıeleri jol júrý erejesin buz­ǵa­ny úshin sa­lyn­ǵan aıyppuldy In­ternet arqy­ly tóleý múmkindikteri týraly aqpa­rat alyp, «elektrondyq úkimet» por­taly­nyń kómegimen aıyp­pul tóleý­diń joldarymen ta­ny­sady. Esterińizge sala ketsek, jol qozǵalysy erejesin buzǵany úshin jol po­lıtsııasy qyzmetkerleri belgilegen aıyppuldy «elektrondyq úkimet­» arqyly tóleý qyzmeti ótken jyldyń qa­rasha aıynan bastap elimizdiń bar­lyq aı­maǵynyń turǵyndary úshin qol­je­tim­dige aınaldy. Aıyppuldy «onlaın» tárti­bin­d­e tóleý úshin júrgizýshi kýá­li­gi ne bolmasa ákimshilik buzý­shy­lyq tý­raly hattama málimetterin (blank serııasy, nómiri, JQE buz­ǵan kúni) www.egov.kz portalyn­da­ǵy arnaıy jolaqta kórsetý qajet. Osyndaı qarapaıym sharalar jurtshylyqty birshama áýre-sarsańnan qutqaratyny da belgili. Bilikti mamandar kómegimen aldaǵy jetilip, jańǵyryp otyrýdyń arqasynda «elektrondyq úkimettiń» kóptegen jańa servıster men jańalyqtarǵa tolyǵa túsetini daýsyz. Sonyń arqasynda bundaı qyzmettegi úkimet qazirgiden de qoljetimdi bola túspek. Sóz sońynda «elektrondyq úkimettiń» ıgilikterin, e.gov.kz portaly arqyly júzege asyrylatyn qyzmetter túrin taǵy eske sala ketkimiz keledi:

- jeke tulǵanyń jyljymaıtyn múlkiniń joq (bar) ekendigi jaıly anyqtama alý, balanyń týylýyn tirkeý, ÁJK alý jáne t.b.;

-kommertsııalyq qyzmet kómegin alý, mysaly: temirjol nemese áýebıletterin brondaý, uıaly baılanys qyzmetterine aqy tóleý jáne t.b.;

-ótinish berý jáne lıtsenzııa alý;

-bıýdjettik tólemderdi tóleý, mysaly: tólqujat alǵany úshin, jol júrý erejesin buzǵany úshin aıyppul, jyljymaıtyn múliktiń zańdastyrýshy qujattarynyń kóshirmesin alǵany úshin tólem jáne t.b.; - memlekettik organdardyń basshylaryna blogtary arqyly tikeleı habarlasý;

-memlekettik organdardyń jumysy jaıly aqparat alý;

-elektrondyq tsıfrlyq qoltańba (ESQ) rásimdeý;

-kez kelgen memlekettik organnan QR zańnamasyn túsindirý, memlekettik qyzmet kórsetý protsedýrasynyń túsindirmesi, qaısybir jaǵdaıda laýazymdy tulǵanyń áreketteriniń zańdylyǵy jáne t.b suraqtar boıynsha On-line keńes alý.

Elektrondyq Úkimettiń call-ortalyǵynyń telefondary arqyly azamattar ózderin qyzyqtyratyn suraqtar boıynsha aqparat ala alady: 8-800-080-7777, 1414.

Resmı málimetke súıensek, elimizdiń jalpy ishki ónimdegi aq­pa­rattyq tehnologııa sektorynyń úlesi sońǵy kezeńde 3,72 paıyzǵa jet­ken. Bul joǵary kórsetkish. Budan bólek elimizdegi ınter­netti paıdalanýshylar tyǵyzdyǵy da artyp keledi. Endeshe aldaǵy ýaqytta da osy saladaǵy qyzmet jandana túsetin sózsiz.