Joshy han kesenesiniń irgetasy nege dymqyl
Joshy han kesenesi Mádenıet jáne aqparat mınıstrliginiń 2020 jylǵy 15 sáýirdegi № 88 buıryǵymen respýblıkalyq mańyzy bar tarıhı eskertkishterdiń memlekettik tizimine engizilgen.
«Jyldyń jańbyr mol jaýatyn maýsymynda Joshy han kesenesiniń tómengi bóligin ylǵal basady (burynǵy sýret berilip otyr). Áleýmettik jelidegi sýret te osy sońǵy aılary jasalǵan bolýy múmkin. Kesene tegis jerde ejelgi tehnologııamen irgetassyz (fýndamentsiz) salynǵan, ony qulatpaı, ornyqty ustap turǵan — keseneniń syrtqy aýqymdy qabyrǵalary. Kesene dalaly jerde tur, osy oraıda qys kezinde qabyrǵalarynyń tómengi jaǵy — Ulytaý jerinde kóp jaýatyn qardyń uıytqyp jınalatyn orny. Sonymen qatar, dronnyń kómegimen baqylaý júrgizilgen kezde keseneniń aınalasynda grýnttyq ylǵaldyń basym ekeni baıqalǵan. Sol sebepti kesenege antropogendik áserden góri klımattyq áserdiń yqpaly zor bolyp tur», — dep jaýap berdi mınıstrlik.
Mamandardyń pikirinshe, Joshy han kesenesiniń konstrýktsııalyq turaqtylyǵy oıdaǵydaı. Jalpy halyqaralyq tájirıbede ejelgi eskertkishterdi ońtaıly saqtaýdyń birden-bir tıimdi joly jáne qaǵıdasy — shuǵyl júrgiziletin jumystardy qajet etpese tıispeý kerek.
«Tómende berilgen tarıhı sýret pen erterekte jasalǵan eskızge nazar aýdarsańyzdar, keseneniń qazirgi sýlanyp turǵan bóligi — buryn da kúrdeli problema bolǵanyn kórsetedi. Bul da eskeriletin jaıt dep paıymdaımyz», — delingen aqparatta.
Kesenege Ulytaý oblysynyń Ulytaý aýdanyndaǵy «Ulytaý» ulttyq tarıhı-mádenı jáne tabıǵı mýzeı-qoryq mekemesi jaýapty. Vedomstvonyń málimetinshe, qys mezgilinde kesene men Ulytaý mýzeı-qoryǵynyń arasy alys bolǵandyqtan qatynaý, qadaǵalaý qıyn.
«Qolaıly mezgilde mýzeı-qoryq qyzmetkerleri keseneniń jaǵdaıyna monıtorıng júrgizip, onyń irgeles aýmaǵyn tazalyq jumystarymen qamtamasyz etip otyrady. Joshy han kesenesine sońǵy ret ǵylymı-restavratsııa jumystary 2020 jyly júrgizilgen. Atalǵan jumys aldyn ala júrgizilgen zerdeleýdiń nátıjesinde anyqtalǵan ǵylymı-jobalaý qujattamasy negizinde atqaryldy. Atap aıtqanda, keseneniń qabyrǵalaryna, kúmbezi men irgetasyna konservatsııa jáne restavratsııa jumysy jasaldy», — deıdi vedomstvodan.
Sondaı-aq, Mádenıet jáne aqparat mınıstrligi aldaǵy ýaqytta kesenege ǵylymı-restavratsııalyq merzimge sáıkes júrgiziletinin jáne onyń irgesiniń sýlanýyna baılanysty drenajdyq júıeni qoldaný múmkin ekenin aıtyp otyr.
Qoldanystaǵy zańnamaǵa sáıkes ejelgi eskertkishterde ǵylymı-restavratsııa jumystaryn onyń tarıhı kelbetin saqtap otyrý, tek memlekettik arnaıy uıymdar ǵana emes, belgilengen tártipti, kelisý protsedýralaryn oryndaı kele, bıýdjetten tys tulǵalar da júrgize alady, ıaǵnı eskertkishtiń tarıhı kelbetin saqtaýǵa belgili bir tulǵalar men uıymdar ǵana jaýapty emes.
«Eskertkishtiń kelbetin saqtaýǵa ony basqaryp, paıdalanyp otyrǵan memlekettik mýzeı-qoryqtan bastap tıisti jergilikti, ortalyq memlekettik organdar, arnaıy restavratsııalyq uıymdar, jeke tulǵalar da jaýapty. Máselen, jeke tulǵa tarıhı eskertkish nemese kesene janyndaǵy zıratqa týysyn jerlese, eskertkishtiń kelbeti men landshaft kútimine ol da jaýapty. Sondyqtan bul máseleni birjaqty qaraý múmkin emes», — dep túsindiredi mınıstrlikten.
Osy oraıda vedomstvo tarıhı keseneler men eskertkishter basyna týrıst retinde nemese nıet etip barýshylarǵa úndeý jarııalady.
«Týrıster men kelýshilerge qoıylatyn talap — onyń qundylyǵyna nuqsan keltirmesin. Bilip nemese bilmeı onyń kirpishterinen estelik retinde fragment alý maqsatynda shuqý, tazalyqty ustamaý, júk kóliktermen oǵan jaqyn júrý jáne taǵy basqa eskertkishtiń jaǵdaıyna keri áseri yqtımal áreketterge jol bermeý kerek», — delingen úndeýde.
Sonymen qatar Mádenıet jáne aqparat mınıstrligi Joshy han kesenesine ǵylymı-restavratsııa jumysyn júrgizýge respýblıkalyq bıýdjetten qarjy qarastyrylatynyn aıtady, biraq vedomstvo bólinetin qarajat kólemin kórsetpegen.
Eske sala keteıik, bıyl Qazaqstan Joshy ulysynyń 800 jyldyq mereıtoıyn atap ótip jatyr.