Jolshylardyń jumysy aıtarlyqtaı jeńildegen, alaıda maman tapshy – sala mamany
- Erken Muratuly, jolshy mamandyǵyna qalaı keldińiz, ata-ana qalaýy ma, óz sheshimińiz be?
- Meniń ata-anam - mamandyǵy boıynsha ekeýi de qurylysshy. Mektep bitirgennen keıin olardyń jolyn qýamyn dep sheshtim. Osylaısha, Ónerkásiptik-azamattyq qurylysty tańdap, kolledjdi jáne ýnıversıtetti bitirdim.
Jol salasyna 2014 jyly kelip, jolǵa tańba salý mashınasynyń operatory bolyp jumysqa ornalastym. Kóktem-jaz ýaqytynda respýblıkalyq mańyzy bar avtojoldarda jumys istep, asfaltti tańbaladym. Qysta jol belgilerin, sıgnal baǵandaryn jasadym.
2016 jyly «Soltústikjollaboratorııa» RMM ınjeneri bolyp jumysqa ornalastym. Salynǵan jol men paıdalanylǵan materıaldardyń sapasyn tekserdim.
2019 jyly mekeme SQO boıynsha «Jol aktıvteri sapasynyń ulttyq ortalyǵy» RMK bolyp qaıta quryldy. Injener retinde meniń jumysym ǵana emes, jaýapkershiligim de artty. Zamanaýı jabdyqtarǵa qol jetkizdik, ony meńgerý úshin biliktilikti arttyrý kýrstarynan óttik, qyzmetkerler sany artty, eńbekaqy ósti.
2020 jyly ortalyq respýblıkalyq mańyzy bar avtomobıl joldaryn alǵash ret jyljymaly jol zerthanalary arqyly aspaptyq dıagnostıkalaýdy júrgize bastady. Meni bul iske jaýapty qyzmetker etip bekitip, sodan beri eńbek etip kelemin.
- Jol salý – saýapty is. Qarapaıym jolshydan bastaǵan ekensiz, qazir sizdiń mindetińizge ne kiredi?
- Belgileý mashınasynyń operatory bolǵan kezde óńirdiń jol jelisimen tanystym. Qazir bizdiń fılıal oblys boıynsha uzyndyǵy 2 myń km respýblıkalyq avtojol jelisin qamtıdy. Budan basqa oblystyq, aýdandyq joldarda jáne qalalar men kentterdiń kóshelerinde de jumys júrgiziledi. Jeke sharttarmen de jumys isteımiz.
Jol qurylysynda jumys isteý úshin, eń aldymen, qurylys materıaldary, qurylys tehnıkasy, tehnologııalar jáne qurylys negizderi týraly túsinik bolýy shart. Bilimnen bólek, únemi muqııat bolý qajet. Jolshylardyń jumysy asa qaýipti kásipterdiń birine jatady, sondyqtan ózińizdiń jáne aınalańyzdaǵy adamdardyń qaýipsizdigin baqylaýda ustaý kerek. Jol qozǵalysy erejelerin qatań saqtaý, ártúrli sıgnaldyq qurylǵylardy, belgilerdi, konýstardy jáne t.b. durys ornalastyra bilý – munyń bári kerek daǵdylar.
Bizdiń kásiporyn jol-qurylys materıaldarynyń jáne atqarylǵan jumystyń sapasyn baqylaıdy. Úlgilerdi iriktep alyp, zerthanalyq synaqtan ótkizemiz. Nátıjesi boıynsha synaq hattamalary men ilespe hattar beriledi. Qandaı da bir kórsetkish sáıkes kelmegen jaǵdaıda jumysty atqarýǵa tapsyrys berýshige, merdigerlik uıymǵa jáne ınjenerlik qyzmetterge dereý habarlanady. Anyqtalǵan olqylyqtar men aqaýlar túzetilýi jáne joıylýy tıis. Oblys boıynsha jumystyń úlken kólemine baılanysty, sondaı-aq reglamentke sáıkes kásiporyn saraptamany iriktep júrgizedi.
Máselen, ortasha jóndeý boıynsha bizdiń kásiporyn vedomstvolyq saraptama júrgizedi. Saraptama jobada usynylǵan jol qurylymyn jáne basqa da quramyn baǵalaıdy. Eger qandaı da bir parametrler normatıvtik qujattardyń talaptaryna sáıkes kelmese, túzetýler engiziledi. Biraq jóndelip jatqan joldarda ınjenerlik qyzmetter - tehnıkalyq qadaǵalaý únemi bolýy kerek. Sonda ǵana jumys sapaly atqarylmaq.
Al naqty jyljymaly jol zerthanasynyń ınjener-operatory retindegi meniń mindetime toqtalar bolsaq, jumysym - jol jelisine kompıýterlik dıagnostıka júrgizý jáne ol boıynsha jóndeýdi qajet etetin ýchaskelerdi belgileý, sondaı-aq jóndeý qajet bolsa qandaı túri – qaıta tóseý, kúrdeli, aǵymdaǵy jóndeý kerektigin kórsetip, usynystarmen tolyq esep beremin.
Jumys qysta aldyn ala aqparat jınaýdan bastalady: joldardyń ataýlary, olardyń qurylysy, kepildiktegi ýchaskeler men olardyń uzaqtyǵy anyqtalyp, jumys jáne kúntizbelik jospar qurylady. Kóktem kelisimen jyljymaly jol zerthanasyn saılap, jolǵa shyǵamyz.
Ádette tekseriletin ýchaskelerde arnaıy quralmen qozǵalys qarqyndylyǵy ólshenedi. Sodan keıin ár baǵyttyń jolaǵy boıynsha ótemiz. Jol júrý kezinde kompıýter datchıkterdiń kórsetkishterin tirkeıdi jáne kestelik túrde joldyń sıpattamalaryn usynady, onyń ishinde joldyń uzyndyǵy, ýchaskeniń erekshelikteri, tipti, jol tósemesiniń serpimdilik modýli de eskeriledi. Arnaıy kamera aqaýlardy anyqtaý úshin joldyń ár metrin sýretke túsiredi - árbir jaryqshaq, jaryqtar tory nemese shuńqyr uzyndyǵy, aýdany jáne koordınatasyn kórsetedi. Bul jumys kóktemnen kúzge deıin júrgiziledi. Bıyl respýblıkalyq jeliniń shamamen 1,5 myń km jáne oblystyq jeliniń 154 km kepildik merzimi bar ýchaskelerin dıagnostıkalaýdan ótkizdik.
- Jolda negizinen qandaı aqaýlar anyqtalady?
- Anyqtalǵan aqaýlar esepterde kórsetiledi jáne tekseriske tapsyrys berýshilerge jiberiledi. Tapsyrys berýshiler óz kezeginde merdigerlerge aqaýlardy joıý boıynsha talaptar qoıady. Mysaly, kepildik merzimi aıaqtalmaǵan ýchaskede jol túzý bolmaı shyqty. Merdiger jabynnyń joǵarǵy qabatyn qaıta tóseý arqyly aqaýdy joıdy.
Al jalpy, tekseris barysynda asfalt jabyny qalyńdyǵynyń sáıkes kelmeýi, asfaltbetonnyń jetkiliksiz tyǵyzdalýy, sýdyń mólsherden artyq bolýy, sáıkes kelmeıtin materıaldardy qoldaný sııaqty olqylyqtar anyqtalady. Mundaı jaǵdaılarda tapsyrys berýshi, merdiger jáne ınjenerlik qyzmetter dereý habardar etiledi. Tapsyrys berýshi bizdiń qorytyndymyzdy negizge alyp, atqarylǵan jumysty qabyldamaıdy jáne aqaýlardy joıýdy talap etedi. Keıin bizdiń mamandar jospardan tys qaıta baryp, túzetilgen ýchaskeni tekseredi.
- Al olqylyq anyqtalǵanda merdigerdiń oǵan «kóz juma qaraýdy» suraǵan kezderi bolady ma?
- Sybaılas jemqorlyq táýekelderine qatysty aıtar bolsam, kásiporynda qatań menedjment júıesi bar. Atqarylǵan jumystyń «ashyqtyǵy» úshin barlyq ınspektsııalyq tekserister men synaqtardyń nátıjeleri avtomobıl joldary salasyndaǵy ýákiletti organ qol jetkize alatyn arnaıy elektrondyq portalǵa engiziledi jáne saqtalady. Árbir iriktelip alynǵan synama men tirkelgen olqylyqtardyń foto-, GPS-fıksatsııasy bolady jáne olardy túzetý múmkin emes, derekter tekserilgen nysanda birden elektrondyq planshet arqyly engiziledi.
Kásiporynda atqarýshy organnan táýelsiz óz ókilettigin júzege asyratyn, dırektorlar keńesine esep beretin jáne Qazaqstan Respýblıkasynyń Sybaılas jemqorlyqqa qarsy is-qımyl týraly zańnamasy talaptarynyń saqtalýyn qamtamasyz etý kezinde táýelsiz bolyp tabylatyn komplaens-ofıtser jumys isteıdi.
- Jalpy, óńir joldarynyń sapasyna kóńilińiz tola ma?
- Avtojoldardyń sapasy kóptegen faktorǵa baılanysty. Jol qurylysyn nemese jóndeýdi durys jobalaý, jóndeýdiń túri, qurylys materıaldarynyń sapasy jáne jumysty oryndaý barysynda tehnologııanyń saqtalýy, qolaıly jabdyqtyń bolýy – munyń bári sapaǵa áser etedi.
Ókinishke oraı, bizdiń óńirde «jaman» joldar bar. Bul eski júkteme normalaryna sáıkes jáne óte ertede salynǵan joldar. Olardy qazirgi júkteme jáne qozǵalys qarqyndylyǵyn eskere otyryp jańǵyrtý qajet. Sondaı-aq, aýyr júk kólikterine baqylaýdy qatańdatý kerek. Bul kólikterdiń shanaqtarynyń ulǵaıýy, karerlik samosvaldardy paıdalaný, júkti shamadan tys artý – joldardyń jaýy, mundaı kólik jańadan salynǵan joldarǵa da aıtarlyqtaı zııan keltiredi.
Jalpy, oblys boıynsha jol sapasynyń kórsetkishi birtindep jaqsaryp keledi.
- Ótken dáýirden qalǵan «kadr bárin sheshedi» degen sóz bar. Jol salasynda, jalpy qurylysta maman jetispeýshiligi ótkir turǵanyn bilemiz. Sizder bul máseleni qalaı sheship jatyrsyzdar?
- QR Prezıdenti Qasym-Jomart Toqaev bilimge degen kózqarasty ózgertý qajettigin aıtty. Gýmanıtarlyq mamandyqtardan ketip, tehnıkalyq kásipke betburýdy, ónerkásip ınjenerlerin kóptep daıarlaý kerektigin sóz etti. Qazir tehnıkalyq mamandyqtarǵa granttar kóp bólinip jatyr, biraq jastar arasynda bul salaǵa qyzyǵýshylyq tómen.
Jol – mańyzdy sala. Jolshylarǵa qashanda suranys bolady. Taǵy bir aıta ketetin nárse, qazirgi jolshylardyń eńbek jaǵdaıy jaqsarǵan, burynǵydaı ystyq-sýyqqa qaramaı kúni boıy jolda júrýdiń qajeti joq. Ozyq tehnologııalardy qoldaný, óndiristi tsıfrlandyrý bizdiń jumysty aıtarlyqtaı jeńildetti.
Mysaly, ortalyqta jyljymaly zerthanalar, zamanaýı synaq jabdyqtary bar, zerthana qyzmetkeri oryndalǵan jumystyń aktisin toltyryp, olardy portalǵa mobıldi qurylǵydan jibere alady. Osy aqparattyq júıeniń arqasynda kásiporynnyń barlyq ınjenerleri planshetterge kóshti.
Joldardy pasporttaý tsıfrlyq formatta júrgiziledi. Eger buryn pasportty dalada, qolmen toltyrsaq, búginde kólik qozǵalys sátinde ótken joldy, jol geometrııasyn, koordınattaryn, kóldeneń jáne boılyq tegistigin tirkeıdi. Ári qaraı bul derekter kompıýterde óńdeledi.
Qazirgi ýaqytta bizdiń salaǵa jol sheberleri, qurylys ınjenerleri, smetalyq ınjenerler, zerthanashylar, asfaltbetonshylar, tóseýshiler, avtogredershiler, mehanızatorlar, resaıklerler, arnaıy tehnıka mashınısteri jáne t.b. qajet. Bul negizgi jol mamandary. Budan basqa geodezısterge, kartograftarǵa, meteorologtarǵa, mehanıkterge, ustalarǵa, dızaınerlerge jáne t. b. suranys joǵary.
Bizdiń ortalyq taldaý júrgizdi, nátıjesinde elimizdegi turǵyn úı-kommýnaldyq sharýashylyq, jolaýshylar kóligi jáne avtomobıl joldary bólimderi men basqarmalarynda eńbek etip jatqandardyń tek 10 % ǵana osy sala boıynsha arnaıy bilim bar ekenin anyqtady.
Máseleni sheshý úshin kásiporynǵa jyl saıyn stýdentterdi aqyly tájirıbeden ótýge shaqyramyz, olardyń shamamen ár onynshysy keıin jumys isteýge qalady.
Másele sheshimin tabady degen úmittemiz.
- Áńgimeńizge rahmet!