Joldy bógegen aıý, ormanda adasqan balanyń oqıǵasy – ormanshymen suhbat
- Áńgimemizdi osy salaǵa qalaı kelgenińizden bastasaq...
- Týǵan jerim – Kúrshim aýdany Jylytaý aýyly. Qaratoǵaı orta mektebin támámdadyq. Osy salany óz erkimmen tańdadym. Almatydaǵy Qazaq ulttyq agrarlyq ýnıversıtetinde «orman sharýashylyǵy isi» mamandyǵy boıynsha bilim aldym. Eńbek jolymdy 2005 jyly Ulan aýdanyndaǵy «Asýbulaq» orman sharýashylyǵynda ormanshy bolyp bastadym. Sosyn 2013 jylǵa deıin ınjener, dırektordyń orynbasary qyzmetin atqardym.
2013 jyly «Zaısan» orman sharýashylyǵyna dırektordyń orynbasary bolyp aýysyp, 2014 jyly sonda dırektorlyqqa taǵaıyndaldym. 2018-2019 jyldary Rıdder qalasyndaǵy «Verh Ýba» ormanshylyǵynda, 2019-2021 jyldary aralyǵynda «Batys Altaı» memlekettik tabıǵı qoryǵynda basshylyq laýazymda eńbek ettim. 2021 jyldyń aqpan aıynda eń alǵashqy jumys ornym – «Asýbulaq» orman sharýashylyǵyna orman qorǵaý ınjeneri bolyp kelip, sol jyldyń qazanynan osy kúnge deıin dırektor bolyp qyzmet atqarýdamyn.
- «Asýbulaq» orman sharýashylyǵynyń aýmaǵy qansha? Onda qandaı aǵashtar, ań-qustar kezdesedi?
- Jalpy aýdany 137 326 gektar. Onyń ishinde 85 615-i – ormandy jer. Eń kóp kezdesetin aǵash – qaraǵaı. Qaıyń, terek, kókterek ósedi. Ańdardan aıý, bulan, maral, elik, qasqyr, sýyr, borsyq, túlki, qoıan mekendeıdi. Qustar da óte kóp. Torǵaıdyń birneshe túri, dýadaq, jáne jyrtqysh qanattylar jıi ushyrasady.
- Aǵashtar jyldan jylǵa kóbeıip kele me?
- Iá. Sol úshin biz ár jyl saıyn 90 gektarǵa aǵash egemiz. Atap aıtqanda, 360 myń túp qaraǵaıdyń 2 jyldyq kóshetin otyrǵyzamyz. Ózimiz búrshik jınap, onyń dánderin alamyz. Prezıdenttiń Qazaqstan boıynsha 2 mlrd aǵash otyrǵyzý tapsyrmasy boıynsha tek osynda emes, eldiń barlyq ormandarynda jumys kúsheıtilgen. Kelesi jyly 200 gektarǵa 800 myń aǵash egýdi josparlap otyrmyz. Qazir soǵan daıyndyq jumystary júrgizilýde.
- Qansha ormanshy qyzmet etedi?
- Barlyǵy 112 adam jumys isteıdi. Onyń ishindegi 58-i ormanshy, 13-i orman sheberi, 2-i ınjener, 8-i órt sóndirýshi. Arnaıy kıim beriledi. Tehnıka sany – 25. Atap aıtqanda, patrýldik avtokólikter, traktorlar, órt sóndirýshi kólikter bar. Budan bólek, ormandy patrýldeýge shyqqanda 15 jylqyǵa minemiz.
- Ormanshynyń jumys kúni neden bastalady?
- Ár ormanshynyń ózine berilgen aınalymy bolady. Sol boıynsha baqylaýdan bastaıdy. Ormanda jalǵyz júrgen qaýipti. Sondyqtan ekiden, úshten birigip patrýldeıdi. Qazir olarǵa qarý berilmeıdi. Ormanshy jumysyndaǵy eń qıyny ne deseńiz, ol – órtpen kúres.
- Órt demekshi, sońǵy ýaqytta oblysta orman janǵan oqıǵalar jıilep ketkendeı. Kóp jaǵdaıda qyzyl jalyn neden shyǵady?
- Rasymende bıyl óńir boıynsha orman órti az bolǵan joq. Bizdiń orman sharýashylyǵy aýmaǵynda jyl basynan beri 10 ret órt shyqty. Sonyń 8-i naızaǵaıdan bolsa, ekeýiniń naqty neden shyqqany ázirge belgisiz.
Órt shyqqan jaǵdaıda birinshi óz kúshimizben óshirýge tyrysamyz. Osy on órttiń segizin ózimiz aýyzdyqtadyq. Eki jaǵdaıda aýdandyq tótenshe jaǵdaılar bóliminiń qyzmetkerleri kómekke keldi. Eń iri órt mamyr aıynda boldy. Tilsiz jaýdyń jalpy aýdany 89 gektardy qurady. Qatty jel birshama qıyndyq týyndatty. Áıteýir, qutqarýshylarmen birlesip otty óshirdik.
- Zańsyz aǵash keskender anyqtalyp jata ma?
- Bıyl tek bir jaǵdaı tirkeldi. Osy qazan aıynda er adam zańsyz aǵash kesip jatqan jerinen ustaldy. Oǵan ákimshilik hattama toltyryldy. Qazir is sotqa jiberilgen. Jalpy ormanshylar mal jaıý, ot jaǵý, shóp shabý, qoqys pen qaldyqtardy beı-bereket tastaý syndy zańbuzýshylyqtardy anyqtap jatady.
- Maman tapshylyǵy sezile me? Jastardyń osy salaǵa degen qyzyǵýshylyǵy qandaı?
- Dál qazirgi ýaqytta maman tapshylyǵy joq. Biraq aldaǵy ýaqytta bolýy múmkin. Sebebi jastardyń kóbisi ormanshy bolǵysy kelmeıdi. Olar jalaqysy joǵary, tynysh jerlerde jumys isteýdi qup kóredi. Qazir bizdegi eńbek ujymynyń kóbisi burynnan beri qyzmet etip kele jatqandar. Kelesi jyly 7 birdeı adam zeınetkerlikke shyǵaıyp dep otyr. Óskemen, Semeı qalasyndaǵy oqý oryndaryna habarlasyp, jastardy jumysqa tartyp jatyrmyz.
Negizi bizdiń salaǵa bilikti mamandar kerek-aq. Qarapaıym ormanshylar tabylady, al ınjener, orman sheberi syndy mamandyq ıeleri óte az. Tehnıkanyń tilin meńgergender asa qajet. Máselen, «Orman.kz» degen jańa baǵdarlama engizilgen. Búginde bul baǵdarlama ár ormanshynyń uıaly telefonyna ornatylǵan. Osy arqyly ormannyń kartasyn kórip, joldardyń, ózen-sýlardyń ornalasqan jerlerin, ań-qustardyń túrlerin, sanyn naqty bilýge bolady. Qandaı da bir ózgerister bolsa mindetti túrde baǵdarlamaǵa engizilip otyrady. Bul jumysymyzdy barynsha jeńildetti. Al buryn qaǵazdaǵy kartaǵa qarap júretin edik.
- Jumys barysynda qandaı da bir erekshe oqıǵalar boldy ma?
- Rıdderde jumys istep júrgen kezim. Ormanda kólikpen kele jatyrmyn. Bir ýaqytta joldyń ústinde aıý men qonjyq tur. Birden toqtadyq. Joldy bógegen aıý bizden kózin almaı qarap turdy. Aqyryndap kólikpen jaqyndadyq. Sol kezde áıteýir ketip qaldy. Ań adamǵa albaty tıispeıdi ǵoı. Aıaq astynan tym jaqyn jerde kezdesip qalsa nemese tamaq jep jatqanda bolsa onda oqystaý. Birli-ekiden júrgen qasqyr da adamǵa kóp shappaıdy.
- Ormanda adamdar adasyp ketip jata ma?
- Ara-tura ondaı jaǵdaılar bolyp turady. Osy jyly da bir oqıǵa boldy. Jazda Ulan aýdanyndaǵy Shybyndykólge Óskemen qalasynan bir otbasy demalýǵa kelgen. 12 jastaǵy balasy aǵashtyń arasyna kirip oınap júripti. Sóıtip ormannyń ishine kirip, aıaq astynan adasyp ketken. Áke-sheshesi óz betterimen qansha izdese de taba almapty. Sodan soń polıtsııaǵa, qutqarýshylarǵa habarlasyp kómek suraǵan. Kóp uzamaı bizge de habar tústi. Ormanshylarymyz dereý jetkinshekti izdeýge kóshti. Áıteýir, sol kúni balany jylap otyrǵan jerinen aman-esen taptyq.
- Áńgimeńizge kóp rahmet!