Joldaýdy búkil el bolyp iske asyrýdyń joldaryn qarastyrý kerek - Madına Bektenova
Onyń aıtýynsha, 16 naýryz kúni Parlament Palatalarynyń birlesken otyrysynda Qazaqstan halqyna arnalǵan Prezıdenttiń Joldaýy halyqtyń kókeıinde júrgen kóptegen máselelerdi qamtyp, memleketti tıimdi damytýǵa baǵyttalǵan saıası reformalardyń jańa toptamasyn aıqyndady.
«Elimizde qantarda oryn alǵan qasiretti jaǵdaıdyń saldary, uzaq jyldar boıyna halyq arasynda ósip kele jatqan narazylyq, onyń ústine búkil álemdi silkindirip jatqan geosaıası ahýaldyń kúrdelenýi memleketimiz úshin túbegeıli ózgerister men reformalardyń qajettiligin erekshe kórsetýde. Ol ózgeristersiz ary qaraı damý múmkin emes. Bul qaıtymsyz úderis. Jáne de ony qazirgi bılik ókilderi de, jalpy qoǵam da jaqsy túsinýi qajet. Sonymen qatar alǵa qoıylǵan bastamalardyń aýqymy men iriligi olardyń qysqa merzimde tolyǵymen asa qoımatynyn ańǵartady. Ásirese, Konstıtýtsııanyń 30 baby boıynsha ózgerister eńgiziletinin eskeretin bolsaq, memlekettiń saıası ınstıtýttarynyń aldynda keń kólemdi, júıeli zańshyǵarýshy jáne quqyqtyq jumystyń turǵany málim»,- deıdi Mádına Bektenova.
Sonymen qatar, ol reformalardyń tek reformalar úshin jasalmaǵanyn tilge tıek etti.
«Birinshiden, saıası reformalardyń júıeliligi jáne birizdiligi, ıaǵnı osyǵan deıin bastalyp ketken reformalardyń 4 toptamasynyń qısyndy jalǵasy, tek odan da iri aýqymda. Ekinshiden, ózgeristerdi bılik aldymen ózinen bastaǵany. Sýperprezıdenttik bılik formasynan bas tartyp, Parlamenttiń, onyń ishinde Májilistiń nyǵaııýyna, jergilikti ózin ózi basqarý júıesin jetildirýine bel býǵan bastamalar bıliktiń ortalyqsyzdandyrýyna aparatyn naqty joldardyń biri.
Kelesi mańyzy joǵary másele – ol memleketti demokratızatsııalaý. The Economist brıtan jýrnalynyń The Economist Intelligence Unit taldaý bólimniń zertteýshileri usynǵan demokratııa deńgeıi boıynsha álem elderiniń reıtınginde Qazaqstan 167 eldiń ishinde 3,14 ındeksimen tek 128 oryndy ıelendi. Bul kórsetkish óz kezeginde avtorıtarly rejımderdiń deńgeıine sáıkes keledi. Indeksti esepteý barysynda memleket ishindegi demokratııanyń deńgeıin saılaý protsesi jáne plıýralızm, úkimettiń qyzmeti, saıası qatysý, saıası mádenıet jáne azamattyq bostandyqtar sekildi parametrlerge sáıkes táýelsiz sarapshylar men qoǵam pikirine súıenip baǵalaıdy», - deıdi ol.
Spıkerdiń sózinshe, Qazaqstan úshin memleketti kezeń-kezeńimen demokratııalandyrý protsesi – ulttyq múddemen qatar halyqaralyq deńgeıdegi bedeliniń de birden bir kórsetkishi.
«Sol sebepti saılaý protsesin jańǵyrtý men tsıfrlandyrý, onyń ashyqtyǵy men ádildigin qamtamasyz etý, saıası partııalardy tirkeý tetikterin jeńildetý, alqabıler sotyn damytý, azamattar quqyqtaryn qorǵaý jóninde Joldaýda atalǵan mindetterdiń tıimdi oryndalýyn jiti qadaǵalaý asa mańyzdy bolyp tur. Joldaýdaǵy jańa reformalar toptamasynyń barlyǵy derlik osyǵan deıin ótkizilip jatqan ashyq eksperttik alańdarda, keńester men komıssııalardyń otyrystarynda talqylanyp, sondaı-aq jalpy halyq arasynan shyǵyp jatqan usynystar men pikirlerinen jınaqtalyp pysyqtalǵanyn aıtyp ketý jón. Máselen, Qazaqstan strategııalyq zertteýler ınstıtýtynyń bastamasymen osyndaı eksperttik talqylaýlar keńinen ótkizilip, sarapshylardyń pikirleri eskerilgenin ańǵaryp otyrmyz. Bul úrdis memlekettiń budan bylaı barlyq demokratııalyq prıntsıpterge sáıkes qoǵam belsendileriniń, maman-sarapshylardyń, úkimettik emes uıymdardyń, azamattardyń pikirin esepke ala otyryp, bılik pen halyq arasyndaǵy shynaıy dıalog ornatýdyń jalǵasyna aınalý qajet. Osy oraıda jańadan qurylatyn Ulttyq quryltaıdyń elimizdegi demokratııalyq protsessterdi ilgeriletýshi retindegi mańyzy artady.
Mańyzdysy Memleket basshysynyń Jańa Qazaqstandy qurý jolynda búgin qoıǵan mindetterdi tek qolpashtap qana qoımaı, olardy búkil el bolyp mardymdy iske asyrýdyń joldaryn qarastyrý kerek», - deıdi Mádına Bektenova .