Jol apatyna aıyptylar anyqtalmaı, ajaldy aýyzdyqtaý múmkin be?- baspasózge sholý
***
Qandaı da bir iri jarys bastalar qarsańda tártipsizdigimen kózge túsken jankúıerlerdiń tólqujattaryn jınap alýǵa Ulybrıtanııa quqyqqorǵaý oryndarynda zańǵa negizdelgen múmkindik bar. ıAǵnı, fýtbol oıyndary kezinde buzaqylyq áreketter jasap, sonyń saldarynan isti bolǵandar óz erikterimen polıtsııaǵa tólqujattaryn tapsyrýy tıis. Zań talaby solaı. Olar bul sheshimdi 2000 jyly qabyldaǵan. Endi osy zań boıynsha arnaıy esepte turǵan 1452 «buzyq» Brazılııaǵa bara almaıdy, dep jazady "Egemen Qazaqstan" gazeti búgingi sanyndaǵy "Júgensiz jankúıerlerge jol joq" degen maqalasynda.
Basylymnyń jazýynsha, bul shara álem chempıonatyn kórýge baratyn brıtanııalyqtardyń shyrqyn buzbaý úshin qajet.
Fýtboldan Brazılııada ótetin álem chempıonatynda qaýipsizdikti qamtamasyz etý úshin 1,9 mlrd. real (857,5 mln. AQSh dollary) bólinip otyr. Sondaı-aq, kúshtik qurylymdardyń 157 myń sarbazy dop dodasynyń tynyshtyǵyn kúzetedi.
Brazılııa prezıdenti Dılma Rýsseff álem chempıonaty kezinde qaýipsizdik sharalary qatań saqtalatynyna kepildik berip otyr. Kúshtik qurylymdardyń sarbazdary chempıonat tolyq aıaqtalǵansha eshqaıda ketpeıdi.
Jolda júrý qaýipsizdigi tek júrgizýshilerdi ǵana emes, qalyń jurtty erekshe alańdatyp otyr. Buǵan Memleket basshysy da aıryqsha mán bergeni belgili. Byltyrǵy jyly Elbasy jol qurylysynyń sapasy men jolda júrý qaýipsizdigine baılanysty qatal syn aıtqan bolatyn. Alaıda, odan áli kúnge eshqandaı qorytyndy shyqpaǵan sekildi. Bulaı dep aıtýymyzǵa kóptegen dálelder bar. Sonyń biri - adam ólimine ákelip soqtyratyn jol-kólik apattarynyń jıilep ketýi der edik. Onyń sebebi nede? "Egemen Qazaqstan" gazeti búgingi sanyndaǵy "Jol apatyna aıyptylar anyqtalmaı, ajaldy aýyzdyqtaý múmkin be?" atty maqalasynda osy suraqtarǵa jaýap izdeıdi.
Statıstıkalyq málimetterge súıensek, ótken jyly jol-kólik oqıǵasy kúrt ósip, 65 paıyzdy quraǵan. Jol apatyna ushyraǵandar sany 60 paıyzǵa artyp, jaralanǵandar sany 70 paıyzǵa jetken. Ótken jyly jol apatynan zardap shekkenderdiń 5 myńy balalar, 13 myńy áıelder desek te, sheneýnikterdiń murty búlk etpeıdi. Olar ózderin kináli emesteı sezinedi. Sonda bul beıbit kúnde qoldan jasalyp jatqan apatqa kim jaýap beredi?, deıdi basylym.
Barlyq másele Bas prokýror Ashat Daýylbaevtyń tóraǵalyq etýimen zańdylyqty, quqyqtyq tártipti jáne qylmysqa qarsy kúresti qamtamasyz etý jónindegi úılestirý keńesiniń kezekti otyrysynda basa aıtyldy. Onda memlekettik organdardyń jol júrisi qaýipsizdigin qamtamasyz etý boıynsha qabyldap otyrǵan sharalarynyń tıimdiligi talqylanǵandyǵymen, eń bastysy, joldardaǵy apatty jaǵdaıdyń jaqsarmaǵandyǵy, adam shyǵyny sanynyń azaımaǵandyǵy ashyq sóz boldy.
Neǵurlym kóp jol-kólik oqıǵalary tirkelgen Almaty qalasy, Ońtústik Qazaqstan, Shyǵys Qazaqstan, Jambyl jáne Almaty oblystarynda kúrdeli ahýal qalyptasyp otyr. Sondyqtan, Bas prokýror atap ótkendeı, profılaktıkalyq jumystyń tıisinshe qolǵa alynbaýy, joldardyń nasharlyǵy, júrgizýshilerdiń bekitilgen jyldamdyqty arttyrýy, tehnıkalyq qaýipsizdiktiń talaptaryn buzý - jol apatynyń basty negizi ekenin endi eshkim de jasyra almaıdy. Sondyqtan, búginde jolaýshylardy tasymaldaý qaýipsizdigi, stıhııalyq avtotasymaldaýshylardy joıý, jol júrisi erejesin buzǵany úshin jaýapkershilikti qatańdatý, ákimshilik aıyppuldardyń talapqa saı óndirilýi, JKO týraly isterdi tergeý sapasyn arttyrý máseleleri kezek kúttirmes sharalar qataryna endi.
***
Qazaqstanda bıylǵy jyldyń basynda ishki janar-jaǵar maı naryǵy úlken daǵdarysqa ushyraı jazdapty. Bul rette benzın men dızel baǵasynyń eselep qymbattap ketý qaýpi týyndaǵan eken. El Úkimeti tónip kelgen bul kúızelisten qalaı qutylyp ketti? Qabıbolla Jaqypovtyń tóraǵalyǵymen ótken Májilistiń keshegi jalpy otyrysynda Munaı jáne gaz mınıstri Uzaqbaı Qarabalın qalaýlylarǵa osy syrdyń shetin shyǵaryp, aıtyp berdi, dep jazady "Aıqyn" gazeti búgingi sanyndaǵy "Qazaq naryǵyna paıdaly kelisim" atty maqalasynda.
Búginde Batystan qysastyq kóre bastaǵan soltústik kórshimiz alpaýyt «aspanasty elinen» saýǵa izdep, óziniń mol munaıyn soǵan kóptep satýǵa qushtarlanyp otyr. Alaıda buǵan onyń óz qubyrlarynyń qýat-áleýeti jetpeıdi. Sondyqtan kómek surap, Qazaqstanǵa júginýge májbúr.
Munaı jáne gaz mınıstriniń aıtýynsha, bul Kelisim arqasynda Reseı jylyna 7 mıllıon tonna munaıyn Omby (Reseı) - Ertis (QR) - Atasý (QR) - Alashankoý (Qytaı) tasymaldaý baǵyty boıyndaǵy magıstraldik qubyrlar júıesi arqyly QHR-ge tasymaldaý múmkindigine qol jetkizedi. Qujat munaı kólemin jylyna 10 mıllıon tonnaǵa deıin arttyrýǵa da ulyqsat etedi.
Degenmen bul qujattyń bir paıdasy bar kórinedi. Elimizdegi munaı óńdeý zaýyttary janar-jaǵar maı jasaýǵa qajetti shıki munaıdyń bir bóligin Reseıden alatyny málim. Bul rette ol munaıdan Reseı «eksporttyq tólem» jınamaıdy, tıisinshe, bizdiń zaýyttar úshin shıkizat arzanǵa túsedi.
"Aıqynnyń" jazýynsha, Qazaqstannyń Syrtqy ister mınıstri Erlan Ydyrysov bastaǵan qazaqstandyq delegatsııaǵa Halyqaralyq kórmeler bıýrosy Bas assambleıasynyń 155-sessııasynda bıýronyń týy resmı túrde tabys etildi.
Delegatsııa quramynda «EKSPO-2017» mamandandyrylǵan halyqaralyq kórmesiniń joǵarǵy komıssary Rápil Joshybaev, «Astana EKSPO-2017» UK» AQ basqarmasynyń tóraǵasy Talǵat Ermegııaev, osy mańyzdy sharany uıymdastyrýǵa jaýapty laýazymdy tulǵalar bar. Sessııa barysynda «Astana EKSPO-2017» halyqaralyq kórmesi bıýronyń tolyqqandy múshesi retinde tanylyp, uıym Prezıdenti Ferdınand Nagı men bas hatshy Vısente Lossertales vedomstvo basshylyǵyna baıraqty tabystady.
Aıta ketý kerek, bul tý alǵash ret Orta Azııalyq memleketke tabystalyp otyr. Sondaı-aq Erlan Ydyrysov Prezıdent Nursultan Nazarbaevtyń Halyqaralyq kórmeler bıýrosynyń 155-sessııasyna qatysýshylarǵa joldaǵan úndeýin jetkizdi. Qazaqstan Kóshbasshysy óz úndeýinde kórmeniń TMD keńistiginde birinshi ret ókiziletinin aıta kele: «Astana qalasyndaǵy EKSPO-2017 balama energııa kózderin ázirleýge jáne paıdalanýǵa aıtarlyqtaı úles qosýǵa shaqyratyny, úzdik álemdik tehnologııalardy tanystyrýǵa múmkindik beretini jáne energetıkalyq tıimdi baǵdarlamalardy damytýǵa járdem etetini sózsiz... Biz tańdaǵan - «Bolashaq energııasy» taqyryby búkil adamzat úshin asa ózekti bolyp tabylady. Qazaqstan «Jasyl ekonomıkany» engizýdi jaqtaıdy. Osyǵan oraı, biz 2012 jyly BUU-nyń ornyqty damý jónindegi konferentsııasymen maquldanǵan, HHІ ǵasyrdaǵy Ǵalamdyq energo-ekologııalyq turaqty damýdyń strategııasyn usyndyq. Astanadaǵy Kórme eń jarqyn halyqaralyq oqıǵalardyń biri bolyp, balamaly jáne jańartylatyn energııa kózderin damytýǵa jáne paıdalanýǵa úlken serpin beretinine senimdimin. Biz «EKSPO-2017-ni» eń joǵary deńgeıde ótkizýge bar kúsh-jigerimizdi salamyz», - delingen Úndeýde.
***
"Vremıa" gazetiniń búgingi sanyndaǵy « Est takoı fýtbolıst - ı ty ım sygraesh» atty maqalada búkil álemge belgili FIFA kompıýterlik oıynyn jasaýshylar sol oıynǵa qazaqstandyq fýtbolshylardy engizýge ruqsat alǵany týraly jazylǵan.
«Bul FIFA-nyń resmı oıyny. Negizi oǵan aqsha tólegender ǵana engiziletin, alaıda oıyndy jasaýshylar elimizdegi fýtboldyń damýyna úles qosý úshin bizge jeńildik jasady. Bul olardan kóri bizge qajettirek. Degenmen bizdiń sportshylar bul oıynda Eýropa chempıonaty qarsańynda, ıaǵnı 2016 jylǵa qaraı paıda bolady», - dep atap ótti ulttyq komanda múshesi Andreı Karpovıch.