Joǵary sanatty dáriger: Aýyryp kelgen balanyń kúlip shyqqanyn qalaımyn
– Mahsut Maksımuly, aldymen medıtsınalyq joǵary bilimdi qashan, qaı oqý ornynan alyp edińiz?
– Meniń týǵan jerim – Atyraýmen shekaralas Reseıdegi Astrahan oblysy. Onda qazaq aýyldarynda turatyn qandastarymyz kóp. Bári de qazaqsha sóıleıdi, ultymyzdyń salt-dástúrin berik ustanady. Áli de týyp-ósken jerge baryp turamyn. Al, medıtsına salasyn tańdaýyma anamyń áseri etti dep oılaımyn. Óıtkeni, anam da osy salanyń qyzmetkeri bolǵan.
Bala kúnimnen dáriger bolýdy maqsat ettim. Sol maqsatyma qol jetkizý úshin Astrahan medıtsınalyq ınstıtýtyna oqýǵa tústim. Bul ınstıtýtta oqyp, dárigerlik mamandyqty meńgergen qazaq jigitteri men qyzdary az emes. Meni medınstıtýtty bitirgen 1982 jyly joldamamen sol kezdegi Tselınograd qalasyndaǵy balalar aýrýhanasyna jumysqa jiberdi. Sodan beri medıtsına salasynda eńbek etip kelemin.
– Jaqynda sizge ózbekstandyq azamat «Jdı menıa» baǵdarlamasynyń stýdııasynda alǵys bildirdi. Buǵan ne sebep boldy?
– Burynǵy Tselınograd qalasyndaǵy aýrýhanada eńbek jolymdy bastap, bes jyl jumys istedim. Intensıvti terapııa bóliminiń meńgerýshisi boldym. Alaıda, bilimimdi odan ári jetildirý úshin aspırantýraǵa barýǵa sheshim qabyldadym. Sóıtip, 1987 jyly Máskeýdegi KSRO Medıtsına ǵylymdary akademııasyna qaraıtyn pedıatrııa ǵylymı-zertteý ınstıtýtynyń aspırantýrasyna oqýǵa qabyldandym. Sol jyldary Orta Azııa respýblıkalarynda ishek aýrýlarynyń ınfektsııasy jıi qaıtalatyn edi. Sol sebepten bolar, biz oqyp júrgen ınstıtýt 1988 jyly Ózbekstan Respýblıkasyna bir top aspırantty jiberdi. Bizdiń brıgadada eki qazaq, bir qyrǵyz, bir túrikpen jáne bir orys boldy. Eki qazaqtyń biri – Bekbaı Haırýllın, ekinshisi – men. Ekeýmiz de aspırantýraǵa sol kezdegi Tselınograd qalasynan barǵan edik. Ol da aýrýhanada bólim meńgerýshisi bolǵan.
Biz Ózbekstannyń Sýrhandarııa oblysynyń Lenın joly aýdandyq aýrýhanasynda 40 kún jumys istedik. Aýrýhananyń birinshi qabatynda balalar, ekinshi qabatynda eresekter jatady. Jansaqtaý bóliminde 6 kereýet bar eken. Dızenterııa, salmonellezben aýyryp jatqan balalar da, eresekter de kóp. Tipti 20 balany jansaqtaý bólimine jatqyzýǵa bolar edi.
Sol kúni jumystyń sońynda syrqat balalardy taǵy bir ret qarap shyqtyq. Kezekshi dárigerge qaı balaǵa kóbirek nazar aýdarý qajettigin eskerttik. Qasymdaǵy Bekbaı dárigerler bólmesinen shyǵyp ketken edi. Ony 3-4 mınýt kútip qaldyq. Bir jarym aılyq náreste qımylsyz, klınıkalyq ólim jaǵdaıynda jatqanyn bildik. Júrek soǵysy, esh tirshilik belgisi baıqalmaıdy. Bylaısha aıtqanda, onyń aǵzasy arpalysyp jatyr. Sál keshiksek, ólip ketýi múmkin. Dereý iske kiristik. Bes mınýtta ólim aýzynda jatqan shaqalaqqa kateter qoıyp, júrek soǵysyn, tynys alýyn, satýratsııasyn qalpyna keltirdik. Bir kúnnen soń kózin ashty.
– Keıin náresteniń ata-anasymen baılanys jasap turdyńyz ba?
– Sol jyly kúzde ákesi Panjır ıÝldashev dosymen birge Máskeýge izdep keldi. Jataqhanadaǵy bólmemizde qonaq boldy. Keıin 1992 jylǵa deıin hat jazyp turdy. Ol bizge alǵysyn bildirý úshin 2010 jyldan beri izdep júr eken. Bıyl «Jdı menıa» baǵdarlamasy arqyly izdegenin dostarymyz habarlady. Ózbekstan azamaty Panjır ıÝldashevpen 35 jyldan soń Bekbaı Haırýllın ekeýmiz baǵdarlamanyń stýdııasynda kezdestik. Al biz qutqarǵan qyzy Nıgoro boıjetip, turmysqa shyqqan. Úsh balasy bar. Endi tórtinshi balasyn ómirge ákelýge daıyndalyp júr.
– Aspırantýrada alǵan bilimińiz keıingi jumysyńyzda qoldandyńyz ba?
– Aspırantýrany 1990 jyly bitirdik. Sodan soń Qazaqstanǵa oraldym. Burynǵy Tselınograd qalalyq balalar aýrýhanasynda eńbek jolymdy jalǵastyrdym. Jalpy medıtsına salasynda kásibı biliktilikti udaıy jetildirip otyrý qajet. Óıtkeni, qazir aýrýdyń túri tirkelip otyr. Aýyr dıagnozben ómirge keletin sábıler bar. Sondaı sábıdiń biriniń kindigine kateter qoıýdy engizdim. Ókpesine sý jınalǵan nárestege pýnktsııa jasadym. Shyndyǵynda bul – medıtsınadaǵy qıyn protsedýra biri. Bul úshin árıne, izdený, tájirıbege súıený kerek. Jalpy, dárigerler aldymen turǵyndardyń densaýlyǵyn saqtaýdy kózdeıdi. Óıtkeni, bizdiń jumysymyzdyń basty kórsetkishi turǵyndardyń saýlyǵymen ólshenedi. Syrqattanǵan jandar tezirek saýyǵyp, otbasyna, jumysyna oralyp jatsa, biz úshin úlken jetistik bolar edi. Bizge halyqtyń alǵysyn alýdan asqan qýanysh joq.
– Atyraý medıtsınasynda da qoltańbańyz bar eken...
– Dárigerler qaı óńirde jumys istese de aldymen jumysyn qaltqysyz atqarýdy oılaıdy. Bizdiń basty mindetimiz – halyqtyń densaýlyǵyn saqtaý. Sol sebepten, Atyraýda jedel járdem stansasyna jetekshilik etý jaýapkershiligi júkteldi. Aýyrǵan adamnyń ómirin saqtap qalý alǵashqy medıtsınalyq kómektiń sapaly kórsetilýine baılanysty bolady. Osy oraıda jedel járdem brıgadasyna júkteler jaýapkershiliktiń salmaǵy aýyr. Óıtkeni, alǵashqy sátte dıagnozdy durys qoıý qajet.
Al, 2014 jyldan beri Mahambet aýdandyq ortalyq aýrýhanasynda pedıator ári neontolog qyzmetin qosa atqaryp kelemin. Ata-ana úshin sábıdiń ómirge kelgeni úlken qýanysh ǵoı. Dárigerler de ár sábıdiń aýyrmaǵanyn, aman-esen jetilip, ata-anasyn jetistigimen qýantqanyn, elge abyroıly qyzmet etkenin qalaıdy. Óıtkeni, adam ómiriniń jalǵasy – deni saý urpaq. Sol sebepten, aýrýhanaǵa qınalyp kelgen balanyń tezirek saýyǵyp, úıine kúlip oralǵanyn qalaımyn.
Jas urpaqtyń densaýlyǵyn saqtaý úshin aýdandyq emhanalarda pedıatrııa bólimshesi qurylǵany jón. Osyndaı bólimshege kóp shtat qajet emes. Eki dáriger, 4-5 medbıkeniń shtatymen balalardyń saýlyǵyn qorǵaýǵa bolady.
– Áńgimeńizge raqmet.
Foto: Mahsut Eseevtiń jeke muraǵatynan