Joǵarǵy sot tóraǵasy daýdy sotqa jetkizbeı sheshýge shaqyrdy
«El daýsyz bolmas» deıdi halyq maqaly. Daýlar - kez kelgen qoǵamǵa tán qubylys. Biraq, sol daý-janjaldy retteý mádenıetimiz qandaı? Bizde daýdy tek sot sheshedi degen kózqaras sanamyzda qatyp qalǵan. Sál daý týsa, dereý sotqa júgiremiz. Eki aradaǵy máseleni sot arenasyna shyǵaryp, sheshkimiz keledi. Al, daýdyń barlyǵyn sotta sheshý múmkin emes. Sot ekijaqty birdeı qanaǵattandyra almaıdy. Onyń ústine istiń aq-qarasyn aıyrýǵa kelmeıtin jaǵdaılar bar. Mysaly, otbasyndaǵy, aǵaıyn-baýyr, dostar, kórshiler arasyndaǵy talasty sot tarazysyna salý qanshalyqty durys? Siz sotqa aryz berdińiz delik. Ári qaraı ne bolmaq?», - deıdi Jaqyp Asanov.
Joǵarǵy sot tóraǵasynyń aıtýynsha, birinshiden, istiń qaralýy sozylyp ketýi múmkin. Іske núkte qoıylǵansha, ádette, bir emes, birneshe sot otyrysy ótedi. Shaǵymdar oblystyq, tipti Joǵarǵy Sotqa joldanyp jatady. Qaıta-qaıta jumystan suranyp, kásipti toqtatyp, jeke tirlikti ysyryp qoıýǵa týra keledi.
«Ekinshiden, úlken shyǵyn. Memlekettik baj tóleısiz, sot shyǵynyn óteısiz, zańgerdi jaldaısyz, jolǵa shashylasyz. Úshinshiden, osynshama kezeńderden ótseńiz de daý Sizdiń paıdańyzǵa sheshiletinine esh kepildik joq. Kerisinshe, ekinshi tarap - týysyńyz, dosyńyz, qyzmettesińiz bolsa, eki aradaǵy qatynasqa, syılastyqqa, áriptestikke nuqsan keledi. Nege deseńiz, sot - daý alańy. Onda aıtysýǵa, talasýǵa májbúr bolasyz. Keıde taraptar ashýǵa berilip, bir-birine aýyr sózder aıtyp jatady. Sol sebepten keshegi týystar búgingi jaý, keshegi dostar búgingi qasqa aınalýy ábden múmkin», - deıdi ol.
Jaqyp Asanov sotqa júginbesten buryn aqylǵa salyp, oılanǵan jón degen pikirde.
«Siz nemese sotqa júginemin degen tanysyńyz emotsııaǵa berilgen joq pa? Ashýdy aqylǵa jeńdirip, ózara kelisimge kelip, sheshýge bolar edi ǵoı dep kóbisi keıinnen ókinip jatady. Eń durysy - tatýlasý, kelisý, bitimge, bir mámilege kelý. Odan eki jaq ta utady. Ýaqyt joǵalmaıdy. Aqsha únemdeledi. Qatynas úzilmeıdi. Júıke men abyroı-bedel saqtalady. Ata-babalarymyz daýdy beıbit jolmen sheship otyrǵan. Damyǵan elderde de solaı - daýlardyń 70-90% sotsyz, bitimmen aıaqtalyp jatady», - deıdi Joǵarǵy sottyń tóraǵasy.
Onyń aıtýynsha, daýlardyń kóptiginen sýdıalardyń júktemesi jyldan-jylǵa artýda. 2013 jyly sottarda 1,25 mln is qaralsa, 2017 jyly - 2,6 mln, ıaǵnı eki eseden asqan. Bul jaǵdaı sottardyń jumys sapasyna, isterdi qaraý merzimine áserin tıgizýde. Ár sýdıanyń óndirisinde bir mezette 100-den astam azamattyq is pen materıaldar.
«Qazir árbir azamatqa sotqa deıin de, sottyń ózinde de tatýlasýy úshin jan-jaqty jaǵdaı jasap jatyrmyz. Birinshiden, sotqa deıingi tatýlasý boıynsha: Respýblıkalyq Kásipodaqtar federatsııasy jáne Qazaqstan halqy Assambleıasymen birge óńirlerde Sotsyz tatýlasý ortalyqtaryn qurýdamyz. Onda kásibı medıatorlar jáne basqa da mamandar jumys isteýde. Olardyń mindeti - kelissóz júrgizý, eki jaqqa qolaıly, kóńilge qonymdy sheshim izdeý jáne usyný. Tatýlasýdyń basty artyqshylyǵy - ol tek daýdy rettep qana qoımaı, sonymen birge qarym-qatynasty saqtap, qalpyna keltiredi. Taraptar óz erkimen, sanaly túrde ortaq kelisimge keledi. Medıatordy árbir adam ózi tańdaǵan soń jemqorlyqqa da jol berilmeıdi. Ekinshiden, sotta tatýlasý boıynsha: eki jaq ta qalasa, sot tatýlasý protsesin bastaý úshin istiń qaralýyn kez kelgen satyda toqtata alady. Atalǵan máselege qatysty suraqtardy jergilikti sottar túsindirip, jol kórsetýge mindetti. Tatýlasý - daýdy sheshýdiń eń tıimdi ádisi», - dep túıedi Jaqyp Asanov.