Jerorta teńizi jaǵalaýynda kúnge qyzdyrynýdy unatatyndar melanomaǵa beıim keledi - onkolog
- Melanoma degen ne?
- Melanoma – qaýipti onkologııalyq aýrý, teri obyrynyń bir túri. Melanoma teriniń pıgmentti jasýshalarynan paıda bolady. Melanotsıtter terige tús beretin melanın degen pıgmentti óndiredi.
ıAǵnı teriniń kúnge kúıip, qaraıýyna osy melanotsıtter jaýapty. Keı jaǵdaıda melanotsıtter qatersiz isik – qaldy, nevýsty túzedi. Al ol qatersizden qaterlige aınalǵan kezde melanoma paıda bolady.
Melanoma teride ǵana emes, aǵzanyń basqa múshelerinde, mysaly kózde de, asqazan ishek joldarynda, lımfa túıinderinde de damýy múmkin.
Teri melanomasy sırek kezdesedi. Ol teri obyrynyń nebári 4-10% ǵana quraıdy. Biraq qaterli isiktiń bul túrinen bolatyn ólim-jitim – joǵary.
- Teri melanomasyna qatysty táýekel tobyna kimder kiredi?
- Teri melanomasymen aýyrǵandardyń basym bóligi 30-35 jastaǵylar. Áıelderde kóbinese aıaǵynyń tómengi bólikterinde, jilinshik-sıraqta ornalasady.
Er adamdarda keýde bóliginde, ıyǵynan bastap jambasqa deıingi aralyqta, kóbinese arqada nemese moıyn-basta jıi ornalasady. 6 jastan asqan balalarda melanoma bette bolady.
Kóp jaǵdaıda teri obyry nevýs-qaldyń ornynda, tek 28-30% ǵana taza teri ornynda paıda bolady.
Sondaı-aq, qater tobyna jumysynyń basym bóligi shaqyraıǵan kún astynda ótetin adamdar kiredi. Olar ýltrakúlgin radıatsııa alady.
Kúnge kúıýdi ádetke aınaldyrǵandarda da teri obyrynyń paıda bolý qaýpi joǵary. Ásirese, demalysyn Jerorta teńizi jaǵalaýynda, Túrkııa, Mysyr elderinde ótkizýdi unatatyndar abaı bolýy kerek.
Qaratory adamnan góri, aqsary kelgen, terisi kún kózine tez zaqymdanatyn adamdarda melanoma jıi kezdesedi.
Qater tobyna deneniń pıgmentatsııasy buzylǵan adamdar, júre paıda bolǵan ımmýn tapshylyǵy bar adamdar, teri melanomasy bar naýqastardyń týystary da kiredi.
Sondaı-aq, gormonaldy preparattardy uzaq ýaqyt qoldaný, qaldyń ornyn jaraqattaý, teride kólemi 1,5 sm qara nemese qoıý qońyr tústi týa bitti belgileriniń jáne denede kez kelgen mólsherdegi 50-den astam qaldyń bolýy da melanomaǵa ákelýi múmkin.
Taǵy bir aıta keterligi, melanomamen aýyryp, emdelgen adamda aýrýdyń qaıtalaný qaýpi joǵary.
- Qaldan melanomany qalaı aıyrýǵa bolady?
- Meńniń, ne qaldyń melanomaǵa aınalýyna naqty ne sebep bolatyny áli kúnge belgisiz.
Ádette qal ózgermeıdi, al eger ol ulǵaıa bastasa nemese isip, qandaı da bir ózgerister paıda bolsa, qyshysa, aýyrsa, shanshysa, basqa da jaǵymsyz áserler týdyrsa mindetti túrde dárigerge kórsetý kerek.
Nevýstyń qaterli isikke aınalýynyń bir belgisi – onyń betindegi túk túsip, jarylýy, qanaýy múmkin. Bul qaterli isik órshigende paıda bolatyn belgiler. Sondaı-aq teride meńge uqsas qońyr-qara daqtar paıda bolsa da dermatologqa nemese onkologqa baryp kóringen durys.
Denedegi meń-qaldyń túsi qoıý bolǵan saıyn, onyń melanoma bolý qaýiptiligi solǵurlym joǵary. Jalpy teriniń betine shyǵatyn qara pıgmenttik daqtardan saqtaný kerek.
Melanomanyń asy qaterli obyr sanatyna jatqyzylýynyń bir sebebi – onyń tez kúsheıip, aldyn ala boljanbaıtyndyǵynda. Melanoma der kezinde, ıaǵnı terige tereń enbegen kezinde anyqtalsa - emdeledi.
Al eger teri obyryn der kezinde baıqap, alyp tastamasa, onyń jasýshalary tereńge ketip, deneniń basqa múshelerine taralyp, zaqymdaýy múmkin.
- SQO-da teri melanomasymen qansha adam dáriger esebine alynǵan?
- Óńirde 138 adam dıspanserlik esepke alynǵan. Onyń 95-i – áıel, ıaǵnı qyz-kelinshekterde ol jıi tirkeledi. Byltyr teri obyry jańadan 13 adamda anyqtaldy. 2021 jyly osy qaýipti dertten 3 adam qaıtsa, ótken jyly da melanomadan osynsha naýqas kóz jumdy.
- Melanomanyń aldyn alý úshin ne isteý kerek?
- Eń bastysy saǵat kúndizgi 11.00-den 15.00-ge deıingi aralyqta kún sáýlesiniń astynda júrýden bas tartyńyz. Eger dalaǵa shyǵý kerek bolǵan jaǵdaıda terini qorǵaý úshin jeńil, jabyq kıim kıińiz.
Jalpaq jıekti, kúnqaǵary bar bas kıim, kúnnen qorǵaıtyn arnaıy kremderdi paıdalaný qajet.
- Áńgimeńizge r ahmet!
Foto: Albina Glisic/Shutterstock