«Jer sheteldikterge satylǵan emes, satylyp jatqan joq, satylmaıdy da» - baspasózge sholý
***
«Egemen Qazaqstan» basylymynyń búgingi sanynda QR Bilim jáne ǵylym mınıstri Erlan Saǵadıevtiń suhbaty jarııalanyp otyr.
Bilim berý júıesi - synǵa kóp ushyraıtyn salanyń biri jáne onda bolyp jatqan reformalar aýyrtpalyqsyz ótken emes. Osy jylǵy naýryzda Qazaqstanda «Bilim berýdi jáne ǵylymdy damytýdyń 2016-2020 jylǵa arnalǵan memlekettik baǵdarlamasy» bekitildi. Bes kúndik oqý aptasynyń engizilýi, bilim berýdiń úshtildi júıesine kóshý jáne oqý jylynyń uzartylýy sııaqty ózgeristerdiń bári bilim berý mazmunyn jańartýǵa baǵyttalǵan memlekettik baǵdarlamada qarastyrylǵan.
- 80-shi jyldardyń ortasynda kóptegen damyǵan elder bilim berýdiń jańa úlgisine kóshý týraly qorytyndyǵa keldi. Ol, ásirese, bilimniń sapalyq kórsetkishine, fýnktsıonaldyq saýattylyǵyna negizdelýi tıis boldy. ıAǵnı, adamnyń bilimdiligi emes, qanshalyqty bilip isteıtin besaspaptyǵy jáne alǵan bilimin kúndelikti ómirde qalaı qoldana alatyndyǵy alǵa shyqty. 1988 jyldan bastap Ekonomıkalyq yntymaqtastyq jáne damý uıymy (EYDU) elderi birinen soń biri mektepterde bilim berýdiń jańartylǵan úrdisine kóshe bastady. Bul úderis 90-shy jyldardyń ortasyna qaraı aıaqtaldy. 1997 jyly joǵaryda aıtylǵan elder jańartylǵan mazmundy baǵamdaýdyń biryńǵaı standarty týraly sheshim qabyldady, ol - PISA dep atalady. Osylaısha, Qazaqstan atalmysh standartpen 2009, 2012 jáne 2015 jyldary elimizdegi birqatar mektepterde bilim sapasyn anyqtaýǵa kirisken bolatyn. Al bıylǵy jyly 1 qyrkúıekten bastap barlyq mektepterde 1-synyptan osy standart júıesi engizile bastaıdy. Oǵan tolyq kóshý tórt jyl aýqymynda júzege asady dep jobalanyp otyr», - deıdi mınıstr jaýaptarynyń birinde. Suhbattyń tolyq nusqasyn «Jańa baǵdarlama, jaqsartylǵan mazmun» atty materıaldan taba alasyzdar.
***
«Aıqyn» basylymynda iri memleket qaıratkerleriniń, jeke bıznes basshylarynyń jerdi jalǵa berýge qatysty pikirleri jarııalandy.
«Aýyl sharýashylyǵy jerlerin jekemenshikke berý bul salanyń damýyna asa qýatty serpin beredi», - deıdi professor, fılosofııa ǵylymdarynyń doktory, akademık Ǵarıfolla Esim. - Zańnyń jańa normalary agroónerkásip salasynyń, fermerlerdiń, sharýa qojalyqtar jumysshylarynyń qatysýymen talqylanǵan jáne ol aýyl múddesin qorǵaýdan týyndaǵan.
Jer sheteldikterge SATYLǴAN EMES, SATYLYP JATQAN JOQ, SATYLMAIDY DA. Sheteldikter jer telimderin tek qana shekteýli merzimge jalǵa ala alady. Sonymen birge Úkimet sheteldikterge ýaqytsha jalǵa berilýi múmkin jer telimderiniń aýqymyna shekteý qoıady. Jerdi tıimsiz paıdalaný faktisi anyqtalǵan jaǵdaıda ony májbúrlep qaıtaryp alýǵa deıin baratyn qatań ákimshilik sharalar qoldanylatyn bolady».
Onyń aıtýynsha, tek Qazaqstan Respýblıkasynyń azamattary men memlekettik emes zańdy tulǵalarynyń ǵana aýylsharýashylyq maqsattaǵy jerlerge jekemenshik quqyǵy bar. Óz jerimizge ıelik etý quqyǵy tek qana Qazaqstan halqyna tıesili. Bul - myzǵymaıtyn qaǵıdat jáne bizdiń memleketimizdiń naqty ustanymy.
Sharýa qojalyǵynyń basshysy Rústem Dosjanov bolsa, aýyl sharýashylyq jerleri paıdalanylmaı qur bosqa jatyr, erteń onyń qunary ketip, turalap alýy yqtımal ekendigin aıtýda.
- Jer sheteldikterge satylmaıdy, ol sharýashylyǵymyzdy damytý úshin bizge - sharýalar men fermerlerge satylady. Mysaly, meni alaıyqshy. Jerim bolmaǵan soń, sharýashylyǵymdy keńeıte almaı otyrmyn. Al eger erteń jerdi satyp alsam, mysalǵa 2 myń gektar jerdi satyp alsam, mal basyn kóbeıtýge múmkindik bolar edi», - dedi ol.
Tolyǵyraq, «Jer sheteldikterge SATYLǴAN EMES, SATYLYP JATQAN JOQ, SATYLMAIDY DA» atty maqaladan oqýǵa bolady.
***
Aqtóbe qalasyndaǵy Nazarbaev zııatkerlik mektebiniń 10-synyp oqýshysy Asylaı Seıtenova aǵylshyn jazýshysy Djoan Roýlıngtiń kóp serııaly kitaptarynyń biri «Garrı Potter jáne fılosofııalyq tas» kitabyn qazaq tiline aýdardy. Ázirshe sıqyrshy týraly tanymal kitaptyń tórt taraýy aýdarylǵan. Aldaǵy ýaqytta «Garrı Potterdiń barlyq taralymyn qazaq tilinde oqı alamyz ba, joq pa?» ony Asylaı men onyń bul jobadaǵy jetekshisi, aǵylshyn tiliniń muǵalimi Aqbota Ábishovadan «Aıqyn» gazeti surap bilgen.
«Mundaǵy maqsat - shetel azamattaryna qazaq tilin meńgerýge arnaıy oqýlyq daıyndaý boldy. Óıtkeni bizdiń mektepte de qazaq tilin meńgergisi keletin shetel muǵalimderi bar. Al meniń maqsatym - aǵylshyn tiliniń muǵalimi bolǵandyqtan, aǵylshyn tili boıynsha oqýshynyń qabiletin arttyrý», - deıdi A. Ábishova «Suranys bolsa, «Garrı Potter» tolyq aýdarylady» atty materıalda. - Asylaı - 10-synyp oqýshysy, al men muǵalimmin. Sondyqtan óz jumysymyzdan bosamaýymyz yqtımal. Alǵashynda bizde qazaq aýdıtorııasy arasynda bul kitapqa suranys bola ma, joq pa degen oı boldy. Kitapty tolyq aýdarý týraly eshteńe aıta almaımyz. Óıtkeni ol talqylanatyn nárse. Eger oqyrman durys qabyldap jatsa, birinshi tomyn tolyǵymen qazaqshalaýymyz múmkin. Bul jobany qolǵa alǵanda mekteptiń til mamandarymen de aqyldastyq. Qazir aýdarylǵan tórt taraý ǵalamtorǵa salyndy, jobaǵa arnalyp bir danasy shyqty. Jaqynda taǵy bir danasy shyǵady. Biraq ol áli de sýrettermen túrlendiriledi. Kitaptyń sońyna glossarıı qosqymyz keledi. Ol jerde qazaq sózderiniń qazaqsha-aǵylshynsha aýdarmasy bolady».
***
«Qazaq sportynda qalyptasqan teris dástúr - legıoner» atty taqyryppen «Túrkistan» basylymynda sportsúıer qaýym úshin eleń etkizer maqala jarııalanyp otyr. Materıal qazirgi sport salasynda keń etek jaıyp turǵan «legıoner shaqyrtý» qubylysy jaıly. Talaı áńgimege arqaý bolǵan legıonerler máselesi taıaýda Parlament Májilisinde sóz bolypty.
Árıne, shet memleketterden sportshylar shaqyrý álemdik sport salasynda qalyptasqan qubylys. Qazir syrttan legıonerlerdi tartý eshkimge de tańsyq emes. Alaıda bizdiń elimizde legıonerlerge kórsetiletin «qurmettiń» tym joǵary bolýy halyq qalaýlylarynyń da ashýyn týǵyzǵan tárizdi.
Parlament Májilisinde Mádenıet jáne sport mınıstri Arystanbek Muhamedıulynyń qatysýymen ótken Úkimet saǵatynda Májilis depýtaty Muhtar Tinikeev «legıonerlerdiń jalaqysyn retteý kerek» dep kesip aıtty. «Keshe Semeıde Qazaqstan chempıonaty aıaqtaldy, oǵan 350-ge tarta qazaqstandyq sportshy qatysty. Oǵan deıin bir apta buryn Qaraǵandyda «Nomad MMA» chempıonaty da ótken bolatyn. Osynyń bárine bir tıyn da memlekettik qoldaý bolǵan joq. Al endi basqa sport túrlerin qarap kóreıikshi: máselen, Arshavınge mıllıon dollardan astam jalaqy tólengeli otyr. Jylyna mıllıon dollardan asady. Aıyna 30 myń dollar alatyn legıonerler bar. Al bizge osyndaı fýtbol kerek pe? Bul qarajat nege balalar sportyna joldanbaıdy», - degen oıyn bildirdi depýtat mınıstrge qarata.
«Halyq qalaýlylary legıonerlerge tólenetin jalaqyny retke keltirý arqyly balalar sportyna qarjy bólip, aýyldaǵy sportty damytýdy qolǵa alý qajettigin tilge tıek etti. Bul másele bıik minberden birinshi ret estilip jatqan joq. Buǵan deıin de sporttaǵy legıonerler máselesin depýtattar talaı ret qozǵaǵan. Biraq «baıaǵy jartas - sol jartas». Legıonerler máselesin baıyppen qaraýǵa mınıstrlik te, jaýapty sala mamandary da qulyqsyz sekildi. Qyrýar qarjyny shyǵyndap shetelden legıonerlerdi ákelgennen góri óz sportshylarymyzdy tárbıelegen áldeqaıda tıimdi ekendigine laýazymdy jandardy áli de sendire almaı kelemiz», - delinedi maqalada.
***
Brıtandyq mıllıoner Shodje Shodjaıge 12 jyl bas bostandyǵynan aıyrylýy yqtımal. Ol óz úıinde 9 model qyzdy seks-quldyqta ustady dep kúdiktelýde, onyń ishinde bir qazaqstandyq qyz da bar, dep jazady «Ekspress K» gazeti.
Jan túrshigerlik oqıǵa eki jyl buryn jarııa boldy. Londonnyń modelder mektebiniń birneshe stýdentteri munaı magnaty Shodja Shodjaı olardy óziniń vıllasyna arldap-arbap, keıin qamap qoıǵandyǵyn aıtyp shaǵymdanǵan.
«Ol jas qyzdarǵa feshn-ındýstrııanyń esigin ashamyn dep ýáde bergen jáne Kosta-del-Sol kýrortynda qonaqtap qaıtýdy usynǵan. Sulý qyzdar kelisimin beredi, alaıda Ispanııaǵa kelisimen qaqpanǵa túsip otyrǵan. Keıin ol olardy úıinen shyǵarmaı, árdaıym zorlap otyrǵan. Nátıjesinde qyzdar Shodjaıge 7 bala týyp bergen», - delingen «GAREMykı goremychnye» atty maqalada.