Jekeshelendirý jyry nege sozylyp ketti

ASTANA. QazAqparat - Osy ýaqytqa deıin elimizde jekeshelendirý naýqany tórt ret uıymdastyryldy. Onyń barysynda memlekettik menshiktiń biraz bóligi jekemenshikke satyldy. Degenmen, ondaı satylymnan ázirge tıimdilik kórinip otyrǵan joq. Satylǵanynyń ornyna san alýan ulttyq kompanııalar men holdıngterdiń qurylýymen otandyq ekonomıkada memlekettiń úlesi qaıtadan arta bastady. Al memlekettiń úlesi basym jerde monopolııanyń qalyptasatyny belgili. Sol sebepti Qazaqstan taǵy bir jekeshelendirý naýqanyn bastap, memleket qazynasy úshin artyq júkten qutylýǵa kiriskeni belgili. Alaıda memlekettik apparat ondaı júkten ońaı qutylmaıtyn sekildi. Qaıtpek kerek? Ony «silkip» túsire almaımyz. Bir jerde turyp «sekirýge» týra keletin tárizdi. Búgingi Úkimet otyrysynan osyny uqqandaımyz.

Búginde memlekettik kásiporyndardy jekeshelendirý boıynsha arnaıy jospar bar. Oǵan 904 nysan kiredi. Qarjy mınıstri Baqyt Sultanovtyń sózine qaraǵanda, atalǵan nysandar týraly tolyq aqparatty gosreestr.kz saıtynan tabýǵa bolady. Sońǵy eki jyldyń ishinde keshendi josparǵa kiretin 476 kásiporyn saýda-sattyqqa shyǵarylǵan eken. Sonyń 367-si satylypty. Odan túsken qarjynyń kólemi 164 mlrd teńgeni quraǵan. Alaıda atalǵan qarjy tolyǵymen  Ulttyq qorǵa túspegenge uqsaıdy. Máselen, ótken jyly   108 mlrd teńgege 190 nysan satyldy.

Úkimettiń búgingi otyrysynda Premer-Mınıstr Baqytjan Saǵyntaev: «Dál osy aqsha tolyǵymen Ulttyq qorǵa tústi me?», - dep suraǵanda mınıstr Baqyt Turlyhanuly sál bógelip qaldy. «Baqytjan Ábdiruly, ...Respýblıkalyq menshikke jatatyn nysandar boıynsha barlyq túsken aqsha Ulttyq qorǵa jiberilgen bolatyn. Ol - 7 mlrd... 5 mlrd myna... Sońǵy aıda ótken... Osy qańtar aıynda taǵy 5 mlrd Ulttyq qorǵa jiberiledi. Biraq tıisti qaýly bar. Endi, ulttyq xoldıngtermen problema áli barshylyq. Qazir Ulttyq ekonomıka mınıstrligi tıisti Úkimet qaýlysyn daıyndap jatyr. Ony qabyldaǵannan keıin qajetti sheshimder qosymsha qabyldanady», - dedi Sultanov myrza. Jaraıdy, «holdıngtermen problema» bolsa, Úkimet qaýlysynan keıin ol «problema» sheshiledi degen úmit bar. Rasynda, eger másele qaýlyda bolsa solaı bolýy da tıis.

Ókinishke qaraı, problema onymen bitpeıdi. Ulttyq kompanııalarǵa qarasty iri aktıvterdiń jaıy belgili. Osy sanattaǵy kásiporyndardyń basym bóligi IPO arqyly aýktsıonǵa shyǵarylady. Alaıda jergilikti jerde ákimdikterge qaraıtyn kommýnaldyq jáne taǵy basqa nysandar barshylyq. Sonyń barlyǵyn sol jerde saýda-sattyqqa shyǵaryp otyrý qajet. Ákimder shyǵaryp ta jatyr. Degenmen, bir kásiporyn satylsa, onyń ornyna basqa kompanııa qurylady. Ondaı nysandy «lıkvıdatsııaǵa» jibergen kúnniń ózinde ornyna basqasy qyltıyp shyǵa keledi.

Osylaısha, óńirlerde jergilikti atqaminerler kásipkerlerge óz monopolııasyn bergisi kelmese, myna jaqta ortalyq Úkimet jekeshelendirýdi aıaqtaı almaı dal. Búgin múlikti túgendeýden (ınventarızatsııa) keıin sańyraýqulaqtaı qaýlap ketken kásiporyndar úshin QR Ulttyq ekonomıka mınıstri Tımýr Súleımenov Úkimetbasydan sóz estidi. «Tımýr Muratuly, biz ınventarızatsııany ótkizdik. Durys pa? Eki jyldyń qorytyndysy boıynsha naqty kásiporyndardy anyqtadyq. Sodan keıin jańa nysandar quryldy ma?», - dep surady Baqytjan Ábdiruly. Ulttyq ekonomıka mınıstri Tımýr Súleımenovtyń aıtýynsha, jalpy tizimge taǵy 168 kásiporyn qosylǵan eken.  Muny estigen Úkimet basshysy óz narazylyǵyn taǵy bildirdi. «Sonda biz ınventarızatsııany ne úshin ótkizdik? Bir qolymyzben qysqartyp otyrmyz, al ekinshi qolymyzben odan da kóp nysandardy quryp jatyrmyz ba? Qalaı? Nege ondaı áreketterge jol beremiz? Bir kásiporyndy joıamyz, sonyń ornyna basqasyn jasaımyz. Olaı jumysymyz bitpeıdi ǵoı», - dedi Premer-Mınıstr.

Mınıstr Súleımenov buǵan da tuşymdy jaýap bere almady. «Naqty anyqtamany keıinirek bersek bola ma?», - dep surap edi, Úkimet basshysy odan beter shúılige tústi. «Tımýr Muratuly, búgin siz baıandama jasaý úshin keldińiz. Anyqtamany keıinnen qol astyndaǵy qyzmetkerlerden suramaıtyndaı, bárin basta ustaý kerek. Mine, osynyń saldarynan sizderde jańa kásiporyndar sańyraýqulaqtaı qaýlap ketedi. Sebebi eshqandaı baqylaý joq. Oılaryna kelgenin isteıdi!», - dep atap kórsetti B.Saǵyntaev.

Qarjy mınıstri Baqyt Sultanov bolsa, jergilikti bıliktiń taǵy bir qýlyǵyn ashyp berdi. Onyń aıtýynsha, keıbir ákimdikter jekemenshik kásiporyndardaǵy memlekettiń úlesin bólip tastaıdy da, aýktsıonǵa shyǵarady eken. Sodan atalǵan nysandar durys satylmaıdy. «Ondaı tártip buzýshylyqtar Qostanaı, Jambyl, Mańǵystaý oblystary men Almaty qalasynda tirkelgen. Negizi, zańdy tulǵalardyń enshisindegi aktsııalardyń úlesin bólýdi tek «Samuryq-Qazyna» aktıvterine qatysty paıdalanýǵa bolady. Sebebi ondaı sharanyń arqasynda qosymsha ınvestorlardy tartýǵa múmkindik bar edi», - deıdi Baqyt Turlyhanuly.

Budan bólek, nysandardy baǵalaý jumystary uzaqqa sozylǵan. Sosyn satylmaı jatqan nysandardy 20 kúndik ıntervalmen aýktsıonǵa shyǵarý sharty saqtalmaı keledi eken. Bunyń barlyǵy jekeshelendirý sharalaryn tejep otyr.

Árıne, osyndaıda mınıstrlerdiń aıtatyn sózi belgili. «Baqylaýǵa alý qajet», «baqylaýǵa alýdy suraımyz», «ákimderge eskertemiz» jáne taǵysyn taǵy. Alaıda odan asa almaıdy. Sodan bolar, jergilikti jerdegi tártip buzýshylyqtarǵa tusaý joq. Premer-Mınıstrdiń ózi «aıta-aıta Altaıdy, Jamal apam qartaıdynyń» kebin kıe bastaǵanymyzdy moıyndap otyr.  «Jekeshelendirý aıasynda tártip buzýshylyqtar kóp. Ásirese, jergilikti jerdegi jaǵdaıdy qatań baqylaýǵa alý qajet. Iá, usynystar jasaldy. «Baqylaýǵa alý qajet», «alyp tastaý kerek» deımiz. Degenmen, bunyń barlyǵy - shartty nárse. Kelesi joly atalǵan tártip buzýshylyqtar taǵy qaıtalanady. Basqa bir mexanızmdi oılastyrý qajet sııaqty», - deıdi Baqytjan Ábdiruly. Úkimet basshysynyń oıynsha, endigi kúni bir jerde jekeshelendirý kezinde tártip buzýshylyqqa jol berilse, ony ashyq jarııalaý kerek. Osy oraıda Baqytjan Saǵyntaev ondaı aqparatty xalyq oqıtyn saıttarǵa jıirek salý qajet dep sanaıtinin jetkizdi.

Sonymen, jekeshelendirýdi jedeltetýge qatysty taǵy bir usynys aıtyldy. Mınıstrler bastaryn ızep kelisti. Ákimder de bárin estidi. Jańa mehanızmniń tıimdigiligin jekeshelendirýdiń osydan keıingi barysy kórsetedi.