Jatyr moıny isigi – aldyn alýǵa bolatyn dertterdiń biri – gınekolog

<p>Adamnyń papılloma vırýsynyń keı túrleri emdelmegen jaǵdaıda 10-15 jylda jatyr moıny isigine ákeledi. Sondyqtan da bul onkologııalyq derttiń aldyn alýda skrınıngtik zertteýlerdiń mańyzy zor. Soltústik Qazaqstan oblysy kóp beıindi aýrýhana onkologııalyq ortalyǵynyń gınekologi Naıda Nabıýllınanyń aıtýynsha, óńirde qaterliktiń isiktiń osy túrimen 559 syrqat dıspanserlik esepke alynǵan. Aýrýy asqynǵan 16 adam byltyr qaıtys boldy. Maman <a href="https://kaz.inform.kz/" target="_blank" rel="noopener">Kazinform</a> tilshisine qaýipti derttiń aldyn alý joldary týraly aıtyp berdi.</p>

Dáriger Naıda Nabıýllınanyń aıtýynsha, jatyr moıny obyry – baıaý ósedi, uzaq ınvazıvti kezeńge ıe jáne qymbat qondyrǵylardyń kómeginsiz-aq tekserýge bolǵandyqtan erte anyqtap, aldyn alýǵa bolatyn dertterdiń biri. Qaterli isikpen aýyrýdy jáne ólim-jitimdi tómendetý boıynsha qol jetkizgen jetistikterge qaramastan, Qazaqstanda syrqattanýshylyq deńgeıi artqan.

«Jatyr moıny qaterli isigimen aýyratyn naýqastardyń ortasha jasy 40 pen 50 jas aralyǵynda, ıaǵnı ómirdiń eń áleýmettik belsendi kezeńine sáıkes keledi, sondyqtan bul derttiń qoǵamǵa qandaı zııan keltiretini aıtpasa da túsinikti.

Jatyr moıny obyrynyń paıda bolýyna ákeletin negizgi etıologııalyq faktor - adam papıllomavırýsy. Bul vırýstyń júzden astam túri bar. Sonyń 14-i adam úshin qaýipti, túrli obyrǵa ákelýi múmkin.

Halyqaralyq qaterli isikti zertteý agenttigi adam papıllomasy vırýsynyń 16 tıpti jáne 18 tıpti túrin kantserogendi faktor retinde resmı túrde málimdedi. Olar keıin jatyr moınynyń dısplazııasyna nemese onkopatologııaǵa ákelýi múmkin. Al jalpy onkogendi papılloma vırýsy tek jatyr moıny obyryna ákep soǵady dep oılaý durys emes. Er adam da jynys múshesi qaterli isigine shaldyǵýy múmkin», - deıdi maman.

Dúnıejúzilik densaýlyq saqtaý uıymynyń deregi boıynsha, jatyr moıny obyry 95% jaǵdaıda adam papılloma vırýsynan bolady. Sondaı-aq qaterli isiktiń damýyna temeki shegý, adamnyń ımmýn tapshylyǵy vırýsy, birneshe júktilik, tuqymqýalaýshylyq, ıaǵnı otbasynda jatyr moıny obyrymen aýrý jaǵdaılarynyń bolýy, áıeldiń áleýmettik-ekonomıkalyq jaǵdaıynyń tómendigi sebep.

«Adam papılloma vırýsy erte jastan jynystyq qatynasqa túskende nemese birneshe jynystyq seriktesterdiń bolýynan aǵzaǵa enýi múmkin. Óıtkeni, vırýs baılanys arqyly juǵady. Zattardyń betinde uzaq ómir súre almaıdy. Sondyqtan kóbine jynystyq jolmen taraıdy.

Profılaktıkalyq sharalar keshenin eki blokpen qarastyramyz, olar - bastapqy jáne qaıtalama aldyn alý. Bastapqysynda adam papılloma vırýsyn juqtyrýdyń aldyn alý, ol - bilim berý baǵdarlamalary jáne vaktsınatsııa.

Ekinshisi - aýrýdy erte anyqtaýǵa jáne ony asqyndyrmaı emdeýge baǵyttalǵan sharalar», - deıdi Naıda Nabıýllına.

Bastapqy profılaktıkadaǵy basty ról halyqtyń dert týraly bilimin arttyrýǵa, jynystyq seriktester sanyn azaıtýǵa, kontratseptsııany qoldanýǵa, tıisti taǵamdyq qospalardy qoldanýǵa, sportpen shuǵyldanýǵa, jaman ádetterden bas tartý arqyly densaýlyqty jaqsartýǵa baǵyttalǵan. Olar - ınterventsııalyq baǵdarlamalar dep atalady.

«Mundaı baǵdarlamany Anglııada engizý jynystyq ómirdiń keıinirek bastalýyna, AQSh-ta JITS-ti juqtyrýdyń tómendeýine yqpal etti. Adam papıllomasy vırýsynyń taralýy, skrınıng qajettiligi, jynystyq jáne kontratseptıvti gıgıena týraly bilim papıllomovırýs ınfektsııasynyń taralýyn jáne jatyr moıny qaterli isigimen aýyrý jaǵdaılaryn aıtarlyqtaı tómendetýi múmkin.

Al qaıtalama profılaktıka halyqtyń osal toptaryn tolyq tekserý kezinde qaterli isikke deıingi nemese erte anyqtaýdy qamtıdy. Kóptegen elderde ondaǵan jyl buryn jatyr moıny isiginen qaıtys bolatyndar sany kóp edi. Sońǵy 40-50 jylda AQSh, Eýropa, Avstralııada skrınıngtiń tsıtologııalyq ádisin (Pap-test) engizý qaterli isik aýrýyn 80-90% tómendetýge múmkindik berdi. Adam papılloma vırýsy jatyr moıny isigine aýysýy 10-15 jylǵa sozylatyndyqtan, mundaı skrınıngtiń maqsaty – aýrýdy erte kezeńde dıagnostıkalaý jáne ony qaterli isikke deıingi kezeńde emdeý. Eger barlyq aldyn-alý jáne emdeý sharalary ýaqtyly qabyldansa, onda bul qaterli isikten jazylyp ketý 90% quraıdy», - deıdi gınekolog.

Mamannyń aıtýynsha, jatyr moınynyń qaterli isigin anyqtaýǵa arnalǵan birneshe tásil bar. Bul kishi jambas organdaryn vızýaldy tekserý jáne onkotsıtologııa jaǵyndylaryna synama jasaý. PAP jaǵyndysy álemde jatyr moıny isigi skrınınginiń negizin quraıdy. Eger de onyń qorytyndysy boıynsha tsıtopatologııa anyqtalǵan jaǵdaıda, áıelder qaıta tekserýge jiberilýi kerek.

«Áıelderdi qaýipti isiktiń osy túrinen qorǵaýdyń taǵy bir joly – vaktsınatsııa. Bul baǵdarlama tsıtologııalyq skrınıngti egde jasta bastaýǵa jáne tekserýlerdi sırek júrgizýge múmkindik beredi.

Jatyr moıny obyryn nemese isikke deıingi jaǵdaıdy anyqtaý úshin qymbat nemese ınvazıvti zertteý ádisterin qoldanýdyń qajeti joq. Eń bastysy, áıelder gınekologke josparly túrde baryp, kórinip tursa bolǵany. Árqaısy mundaı tekseristerdiń mańyzdylyǵyn túsinýi qajet», - deıdi Naıda Nabıýllına.