Jartyjyldyq qorytyndy: ónerkásiptiń damýy, otandyq óndiristi qoldaý jáne jańa jumys oryndaryn ashý
Zamanaýı tehnologııalardy engizý jáne óndiristik protsesterdi avtomattandyrý óndiris tıimdiligin edáýir arttyrýǵa jáne shyǵarylatyn ónimniń sapasyn jaqsartýǵa múmkindik berdi. Ónerkásiptik kásiporyndar salanyń turaqty damýyna yqpal etetin óndiristiń energııalyq tıimdi jáne ekologııalyq ádisterin engizýde. Birinshi jartyjyldyqta eldiń eksporttyq áleýetiniń ósýi Qazaqstannyń halyqaralyq ustanymdaryn nyǵaıtýdaǵy ónerkásiptik saıasattyń mańyzdylyǵyn kórsetedi.
2024 jyldyń birinshi jartyjyldyǵynyń qorytyndysy boıynsha QR Ónerkásip jáne qurylys mınıstrligi qyzmetiniń málimetteri men taldaýlary Primeminister.kz saıty redaktsııasynyń sholýynda usynylǵan.
Jyl basynan beri Qazaqstan boıynsha 570 mlrd teńgege 40 jańa joba iske qosylyp, 6,9 myń turaqty jumys orny ashyldy. 2024 jyldyń sońyna deıin shamamen 1,4 trln teńgege 180 jobany iske qosý jáne shamamen 17,4 myń turaqty jumys ornyn ashý josparlanýda, onyń ishinde kelesi negizgi jobalar boıynsha:
● «EkibastuzFerroAlloys» JShS, Pavlodar oblysynda 800 jumys ornyna arnalǵan ferroqorytpa zaýyty, ınvestıtsııa kólemi 92,4 mlrd teńgeni, jobalyq qýaty — jylyna 240 myń tonna ferrosılıtsııdi quraıdy;
● «KamLitKZ» JShS, Qostanaı oblysyndaǵy júk kólikteriniń qosalqy bólshekterin shoıyn quıý arqyly óndiretin zaýyt, ınvestıtsııalar kólemi – 78,2 mlrd teńge, 360 jumys orny, naqty mánindegi jobalyq qýaty – jylyna 45 myń tonna;
● «Jetisý Volframy» JShS, Almaty oblysyndaǵy «Buǵyty» volfram ken ornyn ónerkásiptik ıgerý, ınvestıtsııalar kólemi – 135 mlrd teńge, 350 jumys orny, jylyna 3,3 mln tonnadan ken óndirý jáne óńdeý, jylyna 10 myń tonna kontsentrat, WO3 kontsentraty – 65%;
● «TehnoNIKOLЬ-KAZAHSTAN» JShS, Almaty oblysyndaǵy jylý oqshaýlaǵysh materıaldar óndiretin zaýyt, ınvestıtsııalar kólemi – 43,9 mlrd teńge, 220 jumys orny, jylyna 1,4 mln tekshe metr maqta tas jáne jylyna 400 myń tekshe metr polımerli oqshaýlaý;
● «Prýjına» ǵylymı-óndiristik fırmasy» JShS, temirjol jyljymaly quramy serippelerin óndiretin zaýyt, ınvestıtsııa kólemi – 1,1 mlrd teńge, 51 jumys orny, naqty mánindegi jobalyq qýaty – jylyna 298,5 myń dana.
Barlyq jobalar tolyq qýatyna shyqqanda, olardyń óndiris kólemi shamamen 1,8 trln teńgeni quraıtyn bolady, onyń ishinde eksportqa – 0,4 trln teńge, ımportty almastyrý – 1,4 trln teńge.
Qara metallýrgııa: Qazaqstan metall synyqtaryn jınaý jáne qaıta óńdeý erejelerin qatańdatady
2024 jyldyń alǵashqy 5 aıynda Qazaqstanda metallýrgııa óniminiń óndirisi aıtarlyqtaı ósti, 54,2%-ǵa artty. Bul ósim ferroqorytpalar, óńdelmegen alıýmınıı, óńdelmegen qorǵasyn jáne tazartylǵan mys óndirisiniń ulǵaıýymen baılanysty.
Qazaqstan qara jáne tústi metaldardyń iri eksporttaýshysy sanalady. Eksporttan túsken tabys eldiń saýda teńgerimin jaqsartýǵa jáne valıýtalyq rezervterdiń ósýine yqpal etedi. 2024 jyldyń alǵashqy 4 aıynda metallýrgııa salasynyń eksporty 8,3%-ǵa ósip, $4,7 mlrd-ty qurady.
Qazaqstannyń metallýrgııa ónerkásibinde jumys isteıtin kásiporyndar sany aıtarlyqtaı ósti, óz kezeginde bul básekelestiktiń kúsheıýine ákeldi. Ulttyq statıstıka bıýrosynyń málimeti boıynsha, qazirgi tańda elde 442 metallýrgııalyq kompanııa jumys isteıdi, onyń ishinde 26-sy iri kásiporyndar. Atalǵan salada jumys isteıtin azamattardyń jalpy sany shamamen 85,6 myń adamdy quraıdy.
2024 jyldyń birinshi jartyjyldyǵynda Qazaqstannyń qara metallýrgııa salasynda eleýli ózgerister oryn aldy. Qara metall synyqtaryn jınaý, daıyndaý jáne qaıta óńdeý qyzmetin ruqsat berý tártibine kóshirý strategııasy aıasynda birqatar jańa zańnamalyq jáne normatıvtik aktiler qabyldanyp, iske qosyldy. QR Úkimeti osy qyzmet túrimen aınalysatyn kásiporyndar úshin ekinshi sanattaǵy ruqsattardy berý jónindegi jaýapty organdardy anyqtap, táýekelderdi baǵalaý rásimderi men krıterıılerin bekitti.
Eksporttyq baqylaý máselelerine erekshe nazar aýdaryldy. Іshki naryqty nyǵaıtý jáne jergilikti metallýrgııalyq kásiporyndardyń shıkizattyq qajettilikterin qamtamasyz etý úshin qara metall synyqtary men tústi metall qaldyqtaryn shyǵarýǵa tyıym salyndy.
Nazarǵa metal synyqtaryn jınaý, saqtaý, qaıta óńdeý jáne satý salasyndaǵy ádistemeler men kórsetkishterdi ázirleý jáne kelisý alynýda. Olar protsesterdiń tıimdiligi men ashyqtyǵyn arttyrýǵa arnalǵan, memlekettik organdarmen qaıtalama kelisý kezeńinde jáne sońǵy bekitýin kútýde.
2024 jyldyń qańtar-mamyr aılarynda hımııa ónerkásibiniń negizgi kapıtalyndaǵy ınvestıtsııa 68,4 mlrd teńgeni qurady. Investıtsııa kólemin arttyrý Pavlodar oblysynda tehnıkalyq kremnıı óndirisi, Túrkistan oblysynda sýtek asqyn totyǵy, Atyraý oblysynda suıyq azot jáne basqa da negizgi bastamalar boıynsha jobalardyń iske qosylýymen baılanysty. Alǵashqy jartyjyldyqta Qazaqstanda 9 jańa shaǵyn kásiporyn ashyldy. Negizgi ınvestıtsııalyq kólemder Pavlodar oblysynda – 38,2%, Jambylda – 18,6%, Atyraýda – 18,4%, Túrkistanda – 10,3% jáne Mańǵystaýda – 7,4% shoǵyrlanǵan.
Tústi metallýrgııa: strategııalyq mıneraldar salasyndaǵy yntymaqtastyq
2024 jyldyń alǵashqy jartyjyldyǵynda Qazaqstannyń tústi metallýrgııasy strategııalyq mańyzdy mıneraldar boıynsha álemdik naryqtaǵy halyqaralyq yntymaqtastyqty arttyrý jáne pozıtsııalardy nyǵaıtý aıasynda belsendi damý qarqynyn kórsetýde. Ónerkásip jáne qurylys mınıstrligi Qytaı Halyq Respýblıkasynyń Kommertsııa mınıstrligimen jáne Koreıa Respýblıkasynyń Saýda, ónerkásip jáne energetıka mınıstrligimen saladaǵy yntymaqtastyqty tereńdetýge baǵyttalǵan ózara túsinistik týraly memorandýmdarǵa qol qoıdy.
Іshki zańnama aıasynda osy saladaǵy ónimge qoıylatyn talaptarǵa qatysty tehnıkalyq reglamentterge ózgerister engizýdi qosa alǵanda, birqatar túzetýler ázirlenýde.
Sonymen qatar tústi metallýrgııa obektilerin antıterrorıstik qorǵaýdy kúsheıtý sharalaryna nazar aýdarylýda, bul júıeli kásiporyndardyń qaýipsizdigi men turaqtylyǵyn qamtamasyz etýdiń mańyzdylyǵyn kórsetedi.
Mashına jasaý: ınvestıtsııalyq yntymaqtastyq jáne óndiristi jańǵyrtý
2024 jyldyń alǵashqy jartyjyldyǵynda Qazaqstandaǵy ónerkásip óniminiń kólemi 814,4 mlrd teńgege jetti. Osy kezeńde barlyq tıptegi 62 435 avtokólik, onyń ishinde tirkemeler men jartylaı tirkemeler, 57 055 jeńil avtokólik jáne 1 090 avtobýs shyǵaryldy.
Barlyq avtomobıl ónerkásibi mekemeleri iri toraptyq jınaqtaýdan usaq toraptyq jınaqtaýǵa kóshti, avtomobılder men kabınalardyń dánekerleý jáne boıaý boıynsha zamanaýı tehnologııalyq operatsııalaryn qoldanýda. Usaq toraptyq ádispen óndiris talaptary jyl saıyn 10% artyp otyrady. Jeńil avtokólik óndirisimen aınalysatyn barlyq zaýyttar halyqaralyq standarttarǵa saı keletin zamanaýı joǵary tehnologııalyq jabdyqtarmen, onyń ishinde robottalǵan júıelermen qamtamasyz etilgen.
Úkimettiń Qaýlysymen transformatorlar men elektr stantsııalary Memlekettik satyp alý ulttyq rejıminen alynyp tastaldy, tizim 1,6 myńnan astam mashına jasaý taýarlarymen keńeıtildi. Bul sharalar ishki óndiristi yntalandyrý jáne otandyq óndirýshilerdi qoldaýǵa baǵyttalǵan.
Temirjol ónerkásibin damytý jáne jańǵyrtýǵa erekshe nazar aýdaryldy. Temirjol ónerkásibin damytý jáne jańǵyrtý aıasynda ınvestıtsııalyq sharttyń qosymsha kelisimine sáıkes temirjol lokomotıvteri men jyljymaly quramdy óndirý jáne tehnıkalyq qyzmet kórsetý jobasyna salyqtar men kedendik alymdardan bosatý merzimi uzartylady. Bul qadam ónerkásiptiń damýyna jáne onyń básekege qabilettiligin arttyrýǵa yqpal etedi.
12 maýsymda Koreıa Respýblıkasynyń $7,53 mln kólemindegi grantymen lıft ónerkásibi úshin synaqtyq R&D ortalyǵyn qurý týraly kelissózder hattamasyna qol qoıyldy. Bul joba ınnovatsııalyq tehnologııalardy engizýge jáne shyǵarylatyn ónimniń sapasyn arttyrýǵa baǵyttalǵan.
Eýrazııalyq ekonomıkalyq komıssııamen yntymaqtastyq aıasynda belgili bir taýarlardyń ımporttyq kedendik alymdaryn ýaqytsha tómendetý týraly sheshim qabyldandy, bul Qazaqstanda elektrotehnıkalyq ónimdi óndirý úshin jaǵdaıdy jaqsartýǵa yqpal etedi.
Úkimettiń 2024 jylǵa arnalǵan ekonomıkalyq ósýdi qamtamasyz etý boıynsha is-qımyl Josparyn iske asyrý aıasynda 50 mlrd teńge kóleminde memlekettik ınvestıtsııalyq usynys ázirlendi. Bul usynys elimizdiń negizgi ındýstrıaldy holdıngteriniń jarǵylyq kapıtalyn ulǵaıtýǵa, sonyń ishinde «Baıterek» Ulttyq basqarýshy holdıngi, «Qazaqstannyń Damý Banki» jáne «Ónerkásipti damytý qory» AQ jarǵylyq kapıtalyn arttyrýǵa baǵyttalǵan.
Qurylys materıaldary, jıhaz, qaǵaz óndirisi jáne aǵash óńdeý
Memlekettik retteý aıasynda ulttyq memlekettik satyp alý rejıminen túrli qurylys pen jylý oqshaýlaǵysh materıaldar boıynsha alynǵan erekshelikter jergilikti óndirýshilerdi qoldaýǵa baǵyttalǵan. Qurylys naryǵyna taldaý jasaldy. 2024 jyldyń qyrkúıeginde «Tehno-NIKOLЬ Ortalyq Azııa» JShS jylý oqshaýlaǵysh materıaldar zaýytynyń ashylýy josparlanýda.
Jıhaz ónerkásibindegi óndiris kólemi alǵashqy 4 aıda 31,2 mlrd teńgeni qurady, bul ótken jyldyń osy kezeńimen salystyrǵanda 130,4% ósimdi kórsetýde. Salaǵa 1,6 mlrd teńge kóleminde ınvestıtsııalar tartyldy.
Jeńil ónerkásip: eleýli ózgerister men jańalyqtar
Bıylǵy aqpan aıynda Úkimet jeńil ónerkásip taýarlaryn memlekettik satyp alý kezinde ulttyq rejımnen 2 jylǵa ýaqytsha alyp tastaýdy kózdeıtin qaýly qabyldady. Bul qadam otandyq óndirýshilerdi qoldaýǵa jáne salanyń damýyn yntalandyrýǵa baǵyttalǵan.
2023-2029 jyldarǵa arnalǵan Óńdeýshi ónerkásipti damytý tujyrymdamasynyń iske asyrylýy aıasynda jeńil ónerkásip ınvestıtsııalyq jobalardy júzege asyrý úshin negizgi salalardyń qataryna qosyldy.
«AZALA Textile» JShS-niń qurylys jáne kólik salalaryndaǵy iri kompanııalarmen yntymaqtastyq ornatýy mańyzdy qadam boldy. Jergilikti qamtýdyń joǵary deńgeıi mindettemesimen tósek jabdyqtaryn jetkizý boıynsha uzaqmerzimdi kelisimder jasaldy. Jalpy somasy 2,6 mlrd teńgeni quraıtyn kelisimder jasaldy, bul qazaqstandyq óndirýshilerdiń senimin jáne naryqtaǵy pozıtsııalaryn nyǵaıtýyn kórsetedi.
2024 jyldyń birinshi jartyjyldyǵynda jeńil ónerkásip óniminiń kólemi 95,7 mlrd teńgeni qurady. Kıim óndirisi sektory oń dınamıka kórsetti, ósim 11,5% qurady.
2024 jyldyń qańtar-sáýir aılarynda jeńil ónerkásip óniminiń eksporty $67,3 mln jetti, bul aldyńǵy jylmen salystyrǵanda 69%-ǵa artyq. Negizgi eksporttyq taýarlar arasynda trıkotaj ónimderi, maıkalar, jeıdeler, sómkeler men qaptama paketteri bar. Reseı, Túrkııa jáne Qytaı negizgi ótkizý naryqtary bolyp qala bermek.
2024 jyldyń 6 aıynda jeńil ónerkásiptiń negizgi kapıtalyndaǵy ınvestıtsııalar 4,2 mlrd teńgeni qurady. Sonymen qatar kıim óndirisindegi ınvestıtsııalar 6,7 ese – 1,3 mlrd teńgege deıin ósti, teri jáne teri ónimderi óndirisindegi ınvestıtsııalar 3 ese – 94 mln teńgege deıin artty.
Bıyl Aqtóbe oblysynda toqylmaǵan materıaldar óndirisi, ekstrýzııalyq geosıntetıka óndirisi, sondaı-aq Atyraý oblysynda polıpropılennen qapshyqtar men plenkalar óndirý sekildi jańa jobalardy belsendi túrde iske asyrylyp jatyr.