Japonııanyń SІM basshysy: Ortalyq Azııa elderimen yntymaqtastyq nyǵaıyp keledi
«Eń áýeli men Ortalyq Azııa jerine Syrtqy ister mınıstri retinde alǵash aıaq basqanyma qýanyshtymyn. Erteń men «Ortalyq Azııa+Japonııa» dıalogynyń aıasynda syrtqy ister mınıstrleriniń 7-keńesine qatysamyn. Osy shara aıasynda Qazaqstan Respýblıkasynyń Syrtqy ister mınıstri Beıbit Atamqulovpen kezdesýdi asyǵa kútemin. Ózge de áriptesterimmen atalmysh alańda seriktestikti nyǵaıtý máselelerin talqylaımyz.
Ortalyq Azııa elderi óz táýelsizdikterin alǵan tustan bastap bizdiń el óńirdegi eldermen yntymaqtastyqty udaıy damytyp keledi. 2015 jyly premer-mınıstr Sındzo Abe óńirdegi 5 memleketke tarıhı sapar jasady. 2017 jyly dıplomatııalyq qatynastardyń ornaǵanyna 25 jyl tolýyn atap óttik. Qazaqstanǵa keler bolsaq, 2016 jyldyń qarashasynda Nursultan Nazarbaev Japonııaǵa resmı saparmen keldi. Kóptegen japonııalyqtar 2017 jyly ótken Astanadaǵy EKSPO kórmesine qatysty. 2018 jyldyń maýsymynda Astanada Japonııa men Qazaqstannyń ekonomıkalyq yntymaqtastyǵy jónindegi úkimettik jáne jeke sektordyń birlesken komıssııasynyń 7-otyrysy ótti. 2020 jyly Tokıoda bolatyn Olımpıada jáne Paralımpıada oıyndary qarsańynda qazaqstandyq sportshylardy Kashıhara (Nara prefektýrasy), Kýrýme (Fýkýoka prefektýrasy) jáne ıÝkı (Ibarakı prefektýrasy) qalalarynda qabyldaýǵa daıyndyq júrip jatyr.
Japonııa men Ortalyq Azııa elderiniń qarym-qatynasy nyǵaıyp kele jatqan tusta japonııalyq dıplomatııa atalmysh óńirdiń «ashyq, turaqty jáne óz baǵytymen damyǵanyn», «óńirlik seriktestik katalızatory» retinde barlyq eldermen birlesip jumys atqarǵarǵanyn qoldaıtynyn aıtqym keledi.
Japonııa úkimeti óńirdegi ózara baılanystyń damyǵanyn qoldaıdy jáne bul muhıtqa shyǵa almaıtyn Ortalyq Azııanyń syrtqy álem úshin ashyq damýyna jol ashady dep sanaıdy. Bizdiń kóne astanamyz Nara qalasyndaǵy qazyna qoımasynda VIII ǵasyrda Ortalyq Azııadan ákelingen mýzykalyq aspaptar, kıim-keshek, qylyshtar men ydys-aıaq jáne taǵy basqa jádigerler bar. Bul Jibek joly arqyly qıylysyp jatqan mádenıet pen bilimge toqtalmaı, Japonııa tarıhyn baıandaý múmkin emes degen sóz. Biz Ortalyq Azııa óńiri HHІ ǵasyrda Eýrazııanyń jańa dálizine aınalyp, batysyndaǵy Eýropany Kaspıı men Kavkaz arqyly shyǵysyndaǵy Azııamen, ońtústigindegi Úndi muhıtymen baılanystyryp, ári qaraı damıdy dep senemiz.
Sondyqtan, osyndaı dálizge jol ashqan óńirdiń ınfraqurylymy qarjylyq turaqtylyqqa, eldiń óz betinshe damýyna kedergi keltirmeı qalyptasýy kerek dep oılaımyn. Kerisinshe, barlyǵy úshin ashyq bolýy tıis. Bizdiń el óz seriktesterimen ashyqtyq, móldirlik, ekonomıkalyq tıimdilik, qarjylyq turaqtylyq sııaqty halyqaralyq standarttarǵa saı joǵary sapaly ınfraqurylym qurý baǵytynda áriptestik ornatýǵa nıetti. Sondaı-aq, adam resýrstaryn damytý baǵytyna basa kóńil bólemiz. Bul baǵyt «Ortalyq Azııa+Japonııa» dıalogynda da qarastyrylǵan.
Sonymen birge, óńirde terrorızm men ekstremızm negizgi qater bolyp tur. Keshe ǵana Shrı-Lanka elinde alapat terrorıstik aktiler oryn aldy. Biz kez kelgen sıpattaǵy terrorızmdi qatań aıyptaımyz. Aýǵanstanmen shekaralas jatqan Ortalyq Azııanyń turaqtylyǵy men qaýipsizdigi búkil álem qaýymdastyǵynyń qaýipsizdigimen úndes. Japonııa Aýǵanstandaǵy jaǵdaıdyń turaqtanýyna, onymen shekaralas elderdiń shekaralyq baqylaý, esirtki kontrabandasyna qarsy áreket etý bastamalaryn qashanda qoldaǵan jáne qoldaı beredi.
«Ortalyq Azııa+Japonııa» dıalogy aıasynda adam ómirimen tikeleı baılanysty aýyl sharýashylyǵy damýda. Bul ár memlekettiń ózge elderge táýeldi bolmaı, ulttyq damý ıgilikterin kórýine baǵyttalǵan.
Eýrazııadaǵy jańa dáliz óńirdiń óz betimen damýyna jol ashady. Bul áleýet týrızmniń damýymen tikeleı baılanysty. Bul iste Ortalyq Azııa elderi shashyramaı, birlesip kúsh salsa jemisti bolar edi. Týrızmdi ózara áriptestik kilti retinde qoldaný óńirdegi beıbitshilik pen dostyqtyń bekýine paıdasyn tıgizedi. Erteńgi keńeste atalmysh saladaǵy áriptestiktiń praktıkalyq baǵyttary talqylanbaq.
Japonııanyń Ortalyq Azııany «ashyq, turaqty ári ózdiginshe damytýǵa» baǵyttalǵan áreketi adam resýrsyn damytýdy memleket qurylysyndaǵy basym baǵyt etip berdi. Sońǵy 26 jylda Ortalyq Azııadan 10 myńnan astam tálimger qabyldanyp, aýyl sharýashylyǵy men kólik qatynasyn, ekonomıka men densaýlyq saqtaý salasyn, memlekettik basqarý men týrızmdi damytý baǵytynda 3400 japonııalyq sarapshy jiberildi. Japonııada oqyǵan shákirtterdiń Qazaqstan Úkimetinde joǵary laýazymdarda jumys istep, bıznespen belsendi aınalysatynyn úlken qýanyshpen aıta alamyn.
Ortalyq Azııanyń tabıǵı múmkindikteri orasan. Ár el ózinshe erekshe desek te, birlesken is-qımyl tıimdilikti odan ári arttyrady. 2004 jyly álemde alǵash ret «Ortalyq Azııa+Japonııa» dıalogy quryldy. Sondyqtan byltyr bul óńirdegi memleket basshylarynyń Qazaqstanda tuńǵysh kezdesý ótkeni biz úshin qýanyshty jaǵdaı boldy. Osynyń arqasynda ózara senim arta tústi.
Bul dıalog aıasynda Qazaqstanmen eki aradaǵy baılanys bekı túskenin aıtýdyń qajeti shamaly. Kazaqstan Ortalyq Azııadaǵy eń joǵary damyp kele jatqan, Eýrazııa qurlyǵyndaǵy seriktestiktiń kiltin ustaǵan el. Semeı men Hırosıma, Nagasakıdiń tájirıbesi bar qos memleket BUU Qaýipsizdik Keńesi sııaqty halyqaralyq alańdarda ıadrolyq qarýdan azat álem qurý boıynsha tyǵyz áriptestik ornatty.
Sóz sońynda 1 mamyr kúni Japonııanyń jańa ımperatory taqqa otyryp, basqarýdyń jańa dáýiri bastalǵanyn aıtqym keledi. Meniń bul jolǵy saparym Japonııa men Ortalyq Azııanyń «yntymaqtastyǵy tarıhynda» jańa taraý ashady dep úmittenemin.