Japondar qazaqtyń balmuzdaǵyn jep júr - baspasózge sholý
***
Qazaqstandaǵy barlyq óńirlerdiń «resmı reıtıngi» jarııa boldy. Prezıdent Ákimshiligi men Statıstıka agenttigi birlesip qurǵan bul reıtıngtiń nátıjelerimen Elbasy tanysyp ta shyǵypty.
Bul qujattan qaı oblys ákiminiń ózine senip tapsyrylǵan jumysty tabysty atqaryp, isti dóńgelentip áketkendigi, al, qaısysynyń Memleket basshysy qoıǵan mindetterdi iske asyra almaı, sharýasy shatqaıaqtap jatqandyǵy naqty kórinis beredi. Bul «Aıqyn» gazetiniń búgingi sanyndaǵy «El kórsetkishiniń kórinisi» degen maqalaǵa arqaý bolǵan.
Basylymnyń jazýynsha, ár óńir damýynyń 47 kórsetkishi esepke alynypty. Sondaı-aq reıtıng túzýde olardyń 2012 jylǵy ındýstrııalyq-ınnovatsııalyq damý deńgeıleri men dınamıkasy 15 kórsetkishi boıynsha baǵalanǵan. Buǵan qosa, 23 kórsetkishke negizdelgen áleýmettik-ekonomıkalyq damý deńgeıleri men dınamıkasy jónindegi ishki óńirlik reıtıng nazarǵa alynǵan.
Sonymen, «2012 jylǵy áleýmettik-ekonomıkalyq damý deńgeıi» boıynsha Prezıdent Ákimshiliginiń reıtınginde birinshi úsh tuǵyrǵa Atyraý oblysy, bas qalamyz Astana jáne Almaty qalasy kóterildi (2011 jyly elorda birinshi orynda bolatyn). Kósh sońyndaǵy úsh orynda ońtústik óńirler - Jambyl, Ońtústik Qazaqstan jáne Qyzylorda oblystary ornalasty. StatAgenttik basshylyǵynyń ókili 2010 jyldan beri áleýmettik-ekonomıkalyq damý kórsetkishteri boıynsha reıtıng basyndaǵy «úshtik» pen onyń sońyndaǵy «úshtiktiń» quramy esh ózgerissiz qalyp otyrǵandyǵyn habarlady.
Prezıdent Ákimshiliginiń reıtıngi keleshekte sýyrylyp, kósh basyna shyǵýy múmkin óńirlerdi de anyqtaǵan: «Áleýmettik-ekonomıkalyq damý qarqyny» kórsetkishi budan múldem basqasha bolyp shyǵypty. Atap aıtqanda, ótken jyl qorytyndysy boıynsha barynsha qarqyndy damýshy óńirlerdiń «úshtigin» Jambyl, Shyǵys Qazaqstan jáne Qyzylorda oblystary quraǵan. Al eń tómengi oryndardy Qostanaı oblysy men Astana jáne Almaty qalalary ıelendi. Osy qarqyndarynan tanbasa jáne basqa kórsetkishterin jaqsartsa, Jambyl men Qyzylorda oblystary keler jyldary jalpy reıtıngtegi sońǵy oryndaryn tastap, bıikteı bastaýy yqtımal.
Japonııa naryǵynda qymyzdan jasalǵan balmuzdaq ótimdi bolyp tur. Kúnshyǵys elindegi ónimdi Qazaqstannyń týmasy, belgili kásipker Eltaı Tekesov jasaıdy eken.
Biraz jyldan beri Reseı azamaty atanyp, bul kúnde Japonııada turatyn ol balmuzdaqtyń jańa túrimen aınalysyp, jumysyn jolǵa qoıyp alypty. Eltaıdyń aıtýynsha, japondyqtardyń as úıinde ystyq tamaqtan góri, kóp jaǵdaıda sýyq tamaq jıi daıyndalady. Mundaıda balmuzdaq ta ótimdi asqa aınalatyny ras. Osylaısha Eltaı qymyzdan balmuzdaq jasaýǵa táýekel etipti, dep jazady «Aıqyn» búgingi sanynda.
Eltaıtyń qymyzǵa qyzyǵýshylyǵyna japondyq ozyq tehnologııa da áser etipti. Nátıjesinde qymyzdan taza balmuzdaq jasaýǵa qol jetkizipti. Ol eki jyldan beri ózi óndirgen qymyz balmuzdaǵymen japon naryǵyna dendep enip alypty.
-Qymyzdy Qytaıdan satyp alamyz. Onyń dámi men sapasy erekshe. Biraq qazaq qymyzynyń ózindik daıyndaý ereksheligine jetpeı jatatyny baıqalady. Sol úshin qymyzdy Qazaqstannan satyp alýǵa bolar edi, biraq ony tasymaldaý baǵasy japondyq baǵadan óte joǵary bolyp tur. Eger de múmkindik bolyp jatsa, ony iske asyrýdyń joldaryn qarastyramyz, - deıdi Eltaı Tekesov.
Maqala «Japondar qazaqtyń balmuzdaǵyn jep júr» degen taqyryppen berilgen.
Elimizde 4,2 mıllıon shylym shegetin azamat bar eken. Soraqysy sol, jyl saıyn kók tútindi býdaqtatatyn názik jandylar men jasóspirimderdiń sany artyp barady.
Kóbine 30-55 jas aralyǵyndaǵy er azamattar men 19-45 jas aralyǵyndaǵy áıelder shylymnyń shyrmaýyna erip, zardabyn tartady eken. El ishinde temekimen kúrestiń san túrli ádisi qoldanylýda. Tipti, qazir temeki qorapshalary jan túrshigerlik sýrettermen shyǵarylady. Mamandar mundaı qadam temekige áýes 1 mıllıon adamdy raıynan qaıtarady dep sendirgen edi. Degenmen, shylym shegýshiler qorap syrtyndaǵy sýretke selt etpeıtin sııaqty...
«Aıqynnyń» jazýynsha, shilde aıynan bastap elimizde shyǵarylyp, satylatyn barlyq temeki qorapshalarynyń syrtynda adam shoshyrlyq sýretter beınelenýi tıis. Úkimet osyndaı sheshim shyǵarǵan bolatyn. Áıtkenmen, temeki óndirýshiler sáýir aıynan bastap, qorapsha syrtyna sýretterdi ornalastyrǵan. Qazir dúken sórelerinde nemese temeki shegetin azamattardyń qolyndaǵy qorapshada shylymnyń zııany týraly aqparat beretin sýretterdi jıi baıqaıtyn boldyq. Sáýir aıynda bul bastamany qoldaǵandar jan túrshigerlik sýretter adamdy raıynan qaıtaryp, temeki saýdasyna ózindik áserin tıgizedi dep sendirgen edi. Ras, qorapsha syrtyndaǵy sýretti kórip, deneńiz túrshigedi, tipti shylym shegýshilerge birtúrli aıaýshylyqpen qaraımyz. Biraq qorap syrtyndaǵy sýret temekige áýes halyqty raıynan qaıtardy deýge sený qıyn.
Basylymnyń birneshe adamǵa salǵan saýalnamasynda kóp jyldar boıy temeki shegip júrgen adamdar sýrettan qnsha shoshynsa da, temekini qoıyp kete almaǵandaryn aıtqan.
«Zertteýlerge júginsek, Soltústik Qazaqstan oblysy, Qaraǵandy oblysy, Almaty qalasy jáne Almaty oblysynda temekige áýes azamattardyń sany basym. Kórshiles Reseı de temekimen kúres sharalaryn jan-jaqty júrgizýde. Tipti, qazirgi tańda ekrannan kórsetiletin kınofılmderde shylym shegýshilerdi kórsetýge jáne teatr sahnasynda temekisi bar epızodtardy kórsetýge tolyqqandy tyıym salynypty. Dúnıejúzilik densaýlyq saqtaý uıymynyń topshylaýynsha, HHІ ǵasyrda temeki 1 mıllıard adamnyń ómirine qaýip tóndirýi múmkin. Jyl saıyn álem boıynsha shylymnyń zardabynan 6 mıllıon adam qaıtys bolady eken. Al bizdiń elimizde shylymǵa áýes jandar qorapshadaǵy sýretke selt eter emes. Ókinishke qaraı, temeki satýshylar qorap syrtyndaǵy qorqynyshty kórinister adamdardy úrkitpeıtinin aıtady. Úkimet qaýlysy endi ǵana iske qosyldy. Kim bilsin, bálkim aldaǵy ýaqytta shylymnan boıyn aýlaq ustap, raıynan qaıtatyn azamattar tabylar...» - deıdi maqala avtory. Maqala «Sýretke qarap, temekini tastaǵandar bar ma?» degen taqyryppen berilip otyr.
***
«Lıter» gazetiniń jazýynsha, Jambyl oblysynda aýyl ákimdiginiń qyzmetkerlerin sottaǵan birneshe is aıaqtalypty. Basylymnyń jazýynsha, olardyń barlyǵy turǵyndarǵa jer telimine baılanysty máselelerdi sheship beremiz dep para alǵan jerinen qolǵa túsken eken. Maqala «Zemelnyı vopros ısportıl jambylskıh chınovnıkov» degen taqyryppen berilgen.
***
«Vremıa» gazetiniń jazýynsha keshendi testileýden óte almaı qalǵan bir top talapker boılaryn kernegen ashý-yzasyn temir qorshaýlardan alǵan kórinedi. Byltyr UBT-dan óte almaı qalǵan nemese kolledj bitirgen talapkerler jýyrda keshendi testileýden ótkeni belgili. Solardyń ishinen bıyl taǵy da joly bolmaı qalǵan jetkinshekter testileý ótkizilgen ortalyqtardyń temir qorshaýlaryn qıratyp ketken. Maqala «Debıl-shoý po-shymkentskı» degen taqyryppen berilip otyr.