Jańa zań el qaýipsizdigi men haq dinimizdiń órkendeýine jumys isteıdi degen úmittemiz ? «Nur Astana» Ortalyq meshitiniń naıb-ımamy B.Myrzageldıev

ASTANA. Qańtardyń 16-sy. QazAqparat /Gúlmıra Álıakparova/ - Qańtardyń 18-i – Dinderdiń dúnıejúzilik kúni. Bul kún BUU-nyń bastamasymen 1950 jyldan bastap, qańtardyń úshinshi jeksenbisinde atap ótiledi. Álemde keń taraǵan, moıyndalǵan úsh din bar – ıslam, býddızm jáne hrıstıandyq. Kóp ultty Qazaqstanda ıslam dininen bólek 45 dinı konfessııa, 3 myńnan astam dinı birlestikter tirkelgen.

Osy ataýly kүnge oraı biz «Nұr Astana» Ortalyқ meshitiniң naıb-ımamy Beıbit Myrzageldıevti sұhbatқa tartқan edik. - Beıbit Әlipbekұly! Taıaýda bir top depýtattardyң bastamashylyғymen «Қazaқstan Respýblıkasynyң «Dinı senim bostandyғy jәne dinı birlestikter týraly» zaңyna өzgertýler men tolyқtyrýlar engizgen zaң jobasy әzirlendi. Onda ұlttyқ қaýipsizdik tұrғysynan birқatar mәseleler eskerilip otyr. Қazaқstan mұsylmandary dinı basқarmasy tarapynan osy zaң jobasyna қatysty ұsynystar boldy ma? - Bısmıllәһır-rahmanır-rahım. Elimiz tәýelsizdigin alғannan keıin 1992 jylғy қaңtardyң 15-inde Қazaқstan Respýblıkasynda «Dinı senim bostandyғy týraly» zaң қabyldanyp, osy ýaқytқa deıin қoldanylyp keledi. Bertin kele, sol ýaқyttaғy zaman talabyna, memleket pen қoғamnyң jaғdaıyna sәıkes қabyldanғan Zaңnyң shıki tұstary shyғa bastady. Oғan eki ret tolyқtyrýlar men өzgertýler engizilgenimen, ol ýaқyt talabyna tolyқ jaýap bere alғan joқ. Қazir Parlamentte қaralyp jatқan Zaңғa kөptegen mamandar atsalysty, bұl үrdisten Қazaқstan mұsylmandary dinı basқarmasy da tys қalғan joқ. Қazaқstan halқynyң 70 paıyzғa jýyғy ıslam jolynda jүrgenin eskersek, halyқ dinı saýattylyқty arttyratyn oқýlyқtarғa mұқtaj dep aıtýғa tolyқ negiz bar. Osy oraıda, ҚMDB din nasıhatyn өristetý үshin Dinı basқarmanyң zaman talabyna saı өz baspahanasy bolsa, sondaı-aқ bala-baқshadan bastap, mektepter men arnaıy jәne joғary oқý oryndarynda ımanı tәrbıe pәni engizilse degen ұsynystar jasady. Әdette bolashaғy zor bastamalar қarjy tapshylyғynyң saldarynan kөp jaғdaıda tyғyryққa tirelip, bos әңgime bolyp қalyp jatady. Sondyқtan biz dinı-tanymdyқ jәne ғylymı-praktıkalyқ konferentsııalardy өtkizip, қajetti kitapshalar, dıskiler men үntaspalardy shyғarý үshin, shalғaıdaғy aýdan, aýyl meshitteriniң ımamdary men moldalaryna jalaқy tөlep otyrý үshin Materıaldyқ қoldaý қory құrylsa, құrdymғa ketip jatқan tarıhı meshitterimiz қaıta қalpyna keltirilip, olardy kүtimde ұstaý үshin «Mәdenı mұra» baғdarlamasyna engizilse degen oılarymyzdy jetkizdik. El ekonomıkasy tұraқtanyp, halқymyzdyң әl-aýқaty birshama jaқsarғannan keıin mұsylmandyқtyң bes paryzynyң biri ? Mekke Medınada қajylyқ boryshyn өteýshilerdiң sany da jyl sanap artyp keledi. Osy oraıda, ҚMDB қajylyқ paryzdaryn өteýshilerge kөmek қolyn sozý maқsatynda elimizde қajylyқ mıssııasy құrylyp, onyң tұraқty jұmys isteýi үshin «Қajylyқ қory» ashylsa degen ұsynysyn taғy tүsirdi. Sondaı-aқ bүginde үı ishinen үı tigip, asyl dinimizdiң atyna kir keltirip jүrgen tүrli kүdikti dinı birlestikter men jeke menshik meshitter kөptep jұmys istep otyrғandyқtan, olardy tarқatý, baғdarlamalary men is-әreketterin mұқııat saraptaýdan өtkizip baryp, Dinı basқarmanyң ұsynysymen қaıta tirkeýden өtkizý, shetelden әkelinetin kitaptar men beıne taspalardy shekaradan өtkizbeý, tarap ketkenderin tәrkileý, din atyn jamylғan mıssıonerlerdiң үı-үıdi aralap, kөshelerde dinı kitaptardy taratýyna mүldem tyıym salý týrasynda naқty ұsynystar jasaldy. Sonymen қatar, қazir shet elderden aғylғan dinı ұıymdar «Jer týraly» zaңnyң bergen mүmkindikterin tıimdi paıdalanyp otyrғandyқtan, jeke adamdardyң қolynda jүrgen ғıbadat oryndarynyң jer aktilerin қaıta қaraý қajet degen syndy ýәjder de bar. Bұғan қosa, mıssıonerler men sektalarғa Қazaқstanda ғıbadathanalar salýғa rұқsat bermes bұryn, aldymen olardyң sol aımaқtyң tұrғyndaryna қanshalyқty қajettigin anyқtap alғan jөn. ҚMDB ondaı dinı aғymғa minajat etýshilerdiң sany 10-15 myңnan kem bolmaýy tıis degendi alғa tartty. Қysқasy, ҚMDB өz ұsynystary pen oı-pikirin bildirdi. Biraқ kelip tүsken barlyқ eskertpeler men ұsynystardy saralap, sheshim қabyldaıtyn depýtattar. Biz jaңa zaңda asyl dinimiz birinshi orynғa shyғarylyp, ıslam jәne өzge dinder dep naқty ajyratylyp aıtylsa deımiz. Alyp қarasaңyz, bir Astananyң өzinde jұmys istep tұrғan 60-қa jýyқ dinı қaýymdastyқtyң 4-eýi dәstүrli ıslam, 4-eýi - pravoslav, 2-eýi ıýdaızm, 4-ýi katolıktik bolsa, қalғan 31-i protestanttyқ baғyt ұstanatyndar. Bұl basқa aımaқtardy esepke almaғanda. Soғan қarap Қazaқstandy birden protestanttardyң eli dep tүsinýge bolady. Elimizdi basynyp, rýhanı қaýipsizdigimizge қater tөndirip otyrғan kүdikti dinsymaқtardyң Қazaқstan halқyn jyrymdaýyna tyıym salynsa deımiz. - Қazaқstanda jұmys istep otyrғan kөptegen dinı birlestikterdiң ishinde «ұlttyқ ıslam» men «ұltsyz ıslamdy» ornatқysy keletinder jәne hrıstıandyқtyң jaңa formalaryn taratýdy kөzdegen mıssıonerler de өrip jүrgeni belgili. Elimizde etegin keңinen jaıyp үlgergen teris pıғyldy dinı aғymdar jaıynda aıtyp berseңiz? - Өtken ғasyrdyң 90-jyldarynan beri bұrynғy keңestik elderge basa kөktep kelip jatқan sheteldik mıssıonerler legi saıabyrsyғan emes. Olardyң 10-15 jyl ishinde atқarғan қyzmeti өzderinshe қomaқty. Dүnıejүzinde, onyң ishinde Қazaқstanda keң taralyp, mıllıondaғan jұrttyң sanasyn ýlap jүrgen destrýktıvti toptar men totalıtarlyқ sektalardyң naқty sanyn boljap aıtý қıyn. Өıtkeni bir dinı aғymnyң өzi birneshe tarmaққa bөlinip, bir-birinen erekshelenedi. Allaһ Taғalanyң rahymymen soңғy jyldary Islamnyң қarқyndy damýy men mұsylmandar sanynyң artқany baıқalýda. Әıtse de Allaһ Taғalanyң rahymyn қabyldamaı, Қasıetti Құran men hadısterge қaıshy is-әreketteri arқyly ıslam ilimi men onyң asyl құndylyқtaryna zııanyn tıgizip jүrgen, ıslam atyn jamylғan dinı aғymdardyң belsendiligi қynjyltady. Қoldanystaғy zaңғa sәıkes dinı birlestikter resmı tirkeýden өtkennen keıin әdebıetterin taratsa da, әl-aýқaty tөmen adamdarғa қamқorlyқ kөrsetkensip aқsha үlestirý arқyly өz dinderiniң қaramaғyna өtkizse de, toptasyp zikir salýdan bastap, basқa da dinı joralғylaryn oryndasa da eshқandaı kedergi joқ. Bұl mәsele boıynsha bildirgen ұsynystarymyzdy joғaryda atap өttim. Inshalla, jaңa zaң el қaýipsizdigi men haқ dinimizdiң өrkendeýine jұmys isteıdi degen үmittemiz. Қazaқstanda әsirese, ıegovo kýәgerleri, krıshna sanasy halyқaralyқ қoғamy, Hızb-ýt-Tahrır, baһaıı, ýahabılik nemese salafılik, maһdııa, sopylyқ aғymdar men basқa da protestanttyқ ұıymdar keң taraғan. «Iegovo kýәgerleri» - hrıstıandyқ baғytty ұstanғan halyқaralyқ dinı ұıym. 2008 jyldyң tamyzynda onyң mүsheleriniң sany әlem boıynsha 7 124 443 adamdy құraғan eken. Қazaқstannyң өzinde «Iegovo kýәgerleriniң» 34 қaýymdastyғy jұmys isteıtinin eskersek, oı topshylaıtyn jaıttar az emes. Iegovo kýәgerleriniң «Kүzet mұnarasy» atty jýrnaly әr jyl saıyn әlemniң 134 tilinde 250-270 mıllıon danamen taraıdy. Tek 1995 jyly «Almaty Taýrat» lıgasy әzirlegen «Kıeli kitaptan jaýaptar» қazaқ tilinde 100 myң danamen basylғan. «Barshaғa arnalғan kitap», «Kүzet mұnarasy», «Oıan!» jәne basқa da merzimdik basylymdary taratylýda. «Krıshna sanasy» halyқaralyқ қoғamy ? үndistik-vaıshnavtik dinı қozғalys. Onyң negizi 1966 jyly Nıý-Iorkte қalandy. Bүginde bұl қozғalystyң dүnıejүzinde 400-den astam ortalyғy men ғıbadathanasy jәne 50 mektebi bar eken. Krıshnaıtter de az jylda talaı қazaқtyң jas jigitteri men қyzdaryn өz қaramaғyna қaratyp үlgerdi. «Hızb-ýt-Tahrır» - өz mүsheleriniң sanyn kөbeıtý maқsatymen partııa ataýyna «ıslam» sөzin қosyp, Islamdy bet-perde etý arқyly halıfat құrýdy aңsaýshy saıası partııa. Hızbýtshylardyң sharıғatқa қaıshy keletin tұstary ? қabir azabyn teriske shyғarýy, jalaңash beınelerdi, sýretterdi kөrýge rұқsat etýi, mұsylman emes azamattar men әıelderdi atalmysh partııaғa mүshelikke қabyldaýy. - Soңғy jyldary adaldyқ pen әdildikti, beıbitshilikti kөzdeıtin ıslam dinin әlemdik beıbitshilikke үlken қaýip tөndirýshi laңkesterdi өndiretin din retinde kөrsetý үrdisi kүsheıýde. Syrt elderden aғylғan teris pıғyldy aқparattar leginiң astynda қalyp otyrғan azamattardy, әsirese jastardy tүrli dinı sektalardyң jeteginen aman alyp қalý үshin Dinı basқarma naқty қandaı is-sharalar atқaryp jatyr? - Қazaқstan Dinı basқarmasy da, өzge din ұıymdary da is-әreketterin zaң sheңberinde jasap otyr. Olardy elge keltirmeý, ne bolmasa kitaptaryn taratýғa rұқsat bermeı қoıý syndy sharalardy atқarý memlekettiң құқyғynda. «Nұr Astana» Ortalyқ meshitinde үgit-nasıhat toby құrylғan bolatyn. Olar oқý oryndaryna baryp dәrister oқyp, ýaғyzdaryn aıtsa, basқa dinı ұıymdar da sol bilim berý mekemelerine baryp өz ýaғyzdaryn jүrgizedi. Biz өzge dinderdiң bet perdesin ashyp, onyң tүbinde halyқtyң arasynda iritki salý maқsaty jatқandyғyn aıtқannan basқa, olarmen kүres jүrgizýge esh құқyly emespiz. Өıtkeni olar da biz sııaқty zaң aıasynda jұmys istep otyr. Bұl baғytta Dinı basқarma «Islam jәne өrkenıet» gazetin, «Iman» jýrnalyn, kөptegen basқa da oқýlyқtar men kishigirim kitapshalardy shyғarady. 2008 jyly Қazaқstannyң tүkpir-tүkpirinen kelip tүsken saýaldarғa jaýaptar jazylғan «Pәtýalar» jıyntyғynyң bir bөligi jaryқ kөrdi. Onda janaza shyғarý, oraza, zeket berý, қajylyқ jasaý, құrbandyқ shalý, dinı merekeler, neke қııý, dinı aғymdar men basқa da kөptegen taқyryptar kөterilgen. Alda Astana қalasynyң ımamdary jұma kүnderi meshitterde, oқý oryndarynda aıtқan ýaғyzdardyң jıyntyғy dүnıege keledi dep kүtilýde. Aıyna үsh ret shyғatyn «Islam jәne өrkenıet» gazeti 50 myң danamen jaryқ kөrip, onyң 6600-i Astanada tegin үlestiriledi. Shyny kerek, bұl basylymdardy ұdaıy shyғaryp otyrý bizge oңaıғa tүsip jatқan joқ. Allaғa shүkir, soңғy on jylda asyl dinimizdiң tұғyry bıiktedi. Degenmen, aldynda tұrғan қıyndyқtary әli de jetip artylady. Negizinen әrbir ıisi mұsylman mүmın, men bolaıyn, siz bolyңyz, kez-kelgen sheneýnik pen kәsipker өz tarapynan ata-babasynan daryp kele jatқan dinine қandaı қamқorlyқ kөrsetip, nendeı paıdamdy tıgizip jatyrmyn dep oılanýy kerek. Syrt elden aғylғan sektalardyң yқpalynan jastarymyzdy aman alyp қalý үshin jalғyz Dinı basқarmanyң atқaryp jatқan sharýasy tүk bolmaıdy. Olardyң myңdap taratylyp jatқan үnparaқtary men әdebıetterine қarsy bizde sondaı kөlemde kitaptar shyғarý үshin demeýshilerden қoldaý kerek. Kүmәndi dinderdiң mұқabasy jaltyrap, kөz janaryn қyzyқtyratyn basylymdary shetelden tұraқty tүrde arnaıy bөlinetin қarajattyң arқasynda shyғyp otyr. Shyққan kitaptary әrbir қazaқstandyқtyң bas-basyna bir-birden berýge jeterlik. Onyң үstine, olarda «onnan bir» degen ұғym bar. ıAғnı, ғıbadatshy tapқan tabysynyң 10 paıyzyn sadaқa retinde ұıymғa berip otyrýғa mindetteledi. Al ıslam dininde eshkimge zorlyқ joқ. Islam dinin қoldaýshy da, қorғaýshy da bir Alla. Қazir ұlyқ din ? ıslamғa ұıyғandar sanynyң artý үrdisine kýә bolyp otyrmyz. Olardyң basym bөligin jastar құraıdy. Meshitterimizdiң esigi kelemin deýshilerge kүni-tүni ashyқ. Biz eki mәrte Kongress-Holl saraıynda Paıғambarymyzdyң týғan kүni ? Mәýlit kүnin atap өttik. Jastar saraıynda өzge de dinı merekelerge қatysty birneshe mәrte jastarmen kezdesýler өtti. Sonymen қatar, Almatydaғy «Nұr Mүbәrәk» Egıpet-ıslam ýnıversıteti jyl saıyn dinı mamandardy shyғaryp otyrady. Sol sekildi respýblıkanyң bes aýmaғynda ? Astana, Shymkent, Shamalғan, Oral jәne Pavlodarda ashylғan medreseler jүzdegen shәkirtke bilim berip, bolashaқ ımamdardy daıyndaıdy. «Nұr Astana» meshitiniң janynda ashylғan medreseniң өzinde 80 bala dәris alady. Sonymen қatar, elordada 150 balanyң dinı saýattylyғyn arttyryp jatқan pansıonat pen oңtүstik-shyғys shaғyn aýdanynda jұmys istep jatқan қyzdar medresesi bar. - Әңgimeңizge rahmet!