Jahandyq klımattyń jylynýy qustardyń ushý baǵyty men merzimin ózgertip jatyr

ANKARA. ANADOLÝ-QazAqparat – Ǵalymdar júrgizgen zertteý kórsetkendeı, klımattyń jahandyq ózgerýinen jyl qustarynyń ushý baǵyty men merzimi aýysyp jatyr, dep habarlaıdy QazAqparat «Anadolý» agenttigine siltememen.

Dúnıejúzilik jyl qustary kúni jyl saıyn 14 mamyrda qustardyń mekendeıtin jerin qorǵaý týraly halyqtyń habardarlyǵyn arttyrý maqsatynda atap ótiledi.
Dúnıejúzindegi mıllıondaǵan qustar jyl boıy qonys aýdaryp, muhıttar men kontınentterdi aralap, tamaq pen jaıly tirshilik etý ortasyn izdeıdi. Qustardyń barlyq túriniń shamamen 40 paıyzy (kem degende 4000 túri) únemi qonys aýdarady.
Ǵalymdar júrgizgen zertteýler jahandyq jylyný mıllıondaǵan tirshilik ıesine, sonyń ishinde qonys aýdaratyn qustarǵa zııan keltiretinin kórsetti. Bul jaǵdaıda qonys aýdaratyn qustardyń tirshiligi sý ekojúıelerimen baılanysty. Qorshaǵan ortanyń lastanýy jáne taza sý kóleminiń tómendeýi sııaqty kóptegen basqa faktorlar qustarǵa zııan keltirip jatyr.
Nature Climate Change jýrnalynda jarııalanǵan zertteýge sáıkes, temperatýra kóterilgen saıyn kóktem mezgili ádettegiden erterek keledi, sondyqtan qonys aýdaratyn qustar kóbinese ushyp kelýdi ádettegiden erterek bastaýǵa májbúr bolady.
Mysaly, qustardyń keıbir túrleri sońǵy 50 jylmen salystyrǵanda shamamen bir apta buryn qonys aýdara bastady. Al keıbir túrleri basqalarmen salystyrǵanda klımattyń ózgerýine beıimdele almaıdy, sondyqtan olar qalypty kóbeıý múmkindigin jiberip alady.
Aýa raıynyń kenetten ózgerýi kúzde ońtústikke qonys aýdaratyn qustarǵa qaýip tóndiredi. Klımattyń ózgerýine baılanysty ushyp kelý kezeńi uzaryp, kúzdiń sońyna jaqyndaıdy. Kenetten kúnniń sýyp ketýinen bul qustar qyrylyp ta qalady.
Qonys aýdaratyn qustar baǵytyn ózgertse, olar baratyn jerlerde ósimdikterdiń jańa túrleri paıda bolady.