Jadymyzda máńgi saqtalady!

ASTANA. QazAqparat - Qashanda er esimi - el esinde bolýy qajet. «Tarıhyn bilmegen ulttyń bolashaǵy bulyńǵyr» deıdi Prezıdentimiz N.Á.Nazarbaev. Óıtkeni osyndaı el basyna kún týǵan, er etigimen sý keshken, at aýyzdyǵymen sý ishken almaǵaıyp zamanda Otany úshin otqa túsip jan alysyp, jan berisken ataqty tulǵalardyń ǵıbratqa toly ómir joly - jastarymyzǵa úlgi-ónege ári maqtanysh. Al olardyń el qorǵaýdaǵy erlikterin jastar sanasyna, halyq jadyna berik uıalatý - búgingi urpaqqa syn.

Sol batyr ákelerimizdi bul kúnde qalaı madaqtap, olarǵa arnap qandaı ıgi is-sharalar uıymdastyrsaq ta, kóptik etpeıdi degen oımen Otany úshin ómirlerin qıǵan eki ákemiz týraly aıǵaqty jarııalap otyrmyn.

Keshegi ótken surapyl soǵys qanshama shańyraqqa qaıǵy ákelgenin barshamyz bilemiz. Surapyl jyldar áli esimizde. 1939 jyly Aqtóbe oblysy, Shalqar aýdany, №19 Aýyl keńesine qarasty Tumalykól kolhozynan bir kúnde aǵaly-inili eki jas jigit áskerge attandy. Bular biri Amanǵalı jasy 23-te, inisi Myrzaǵalı, jasy 21-de bolatyn. Ákeleri Aıjan kolhozdyń sıyryn baǵatyn baqtashy, anasy Aqilgek fermada saýynshy edi. Olar tórt aǵaıyndy Bıbish, Amanǵalı, Myrzaǵalı, Merǵalı. Merǵalı meniń ákem. Aǵalary áskerge ketkende ákem 12 jastaǵy bala eken. Amanǵalı men Myrzaǵalı áskerı boryshtaryn ótep júrgende soǵys bastalyp, birden maıdanǵa qatysady.

Ájem Aqilgek áskerge ketken eki balasyn kóp aıtatyn.Ekeýiniń ójet, alǵyr baýyrmal bolyp óskenin, bir-birimen tatý bolǵanyn, adaldyqtaryn jıi esine alyp otyratyn edi. Amanǵalı 1942 jyldyń shilde aıynda habar-osharsyz ketedi. Sodan 1945 jyly tirimin degen hat keledi, Amandyq bolsa soǵys bitýge jaqyn qaldy, elge baryp qalarmyn, - dep jazǵan eken. Sońynan hat-habar kelmeı qalady. Ákem Merǵalı soǵys bitip el esin jıǵasyn, aǵalaryn izdestiripti. Úlken aǵasy Amanǵalı 1945 jyly soǵys bitýge az qalǵanda Germanııa­da bir urysta qaza tapqanyn biledi, al kishi aǵasy Myrzaǵalı habarsyz ketti degen habar alady. Amanǵalı Aıjanov 1945 jyly Germanııa­nyń Erhner qalasynan 2 shaqy­rym jerdegi Hessel - Vankel posel­kesinde 30 sáýir kúni keýdesinen jarala­nyp, úsh kúnnen soń 3 ­mamyrda №196 dalalyq gospıtalda qaıtys boldy degen derekke keziktim. Denesi sol jerdegi №3 zıratqa jerlengen. Amanǵalı 438-atqyshtar polkinde soǵysqan. Áskerı sheni kishi serjant osy atqyshtar polkiniń bólimshe komandıri bolǵan. Al Myrzaǵalı 1942 jyly tamyzdyń 25-i kúni habar-osharsyz ketken, bul oqıǵa Ýkraınanyń Harkov oblysynyń Balka Hodovaıa degen jerinde bolǵan. Keıinnen Myrzaǵalı Ketıkov 1943 jyly 2 maýsymda Ýkraınada Harkov oblysy, Savınskıı aýdany,Ýkraınka derevnıasynda ishine tıgen snarıad jaryqshaǵynan №489 gospıtalda qaıtys boldy degen derek taptym. Denesi sol jerge jerlengen. Myrzaǵalı 20-gvardııalyq atqyshtar dıvızııasynda soǵysqan. Áskerı sheni serjant bolǵan, 55-gvardııanyń atqyshtar polkiniń bólimshe komandıriniń kómekshisi bolypty. Men bul derekterdi ınternet arqyly Podolskdegi ortalyq arhıvten (TsAMO) keziktirdim. Amanǵalı da, Myrzaǵalı da komsomol múshesi bolǵan. Ekýinen de Aıjan atamnyń atyna «qara qaǵaz» kelgen eken, biraq belgisiz sebeptermen qolyna tımegen. Atam men ájem dúnıeden ótkenshe eki ulyn keler degen úmitpen júrdi.

Er esimi máńgi umytylmaıdy, arýaq­tary rıza bolsyn. Qaı zamanda da, qaı qoǵamda da jekelegen tulǵalardyń jóni bólek bolǵan. Ondaı elim, jerim degen erlerdiń zamannyń qysyltaıań tustarynda qandaı erlik jasaǵanyna tarıh kýá. Týǵan elimizden attanyp, Otan soǵysynan oralmaǵandarǵa eskertkish belgi qoıyp, esimderin ulaǵattaý - ómir qajettiligi dep oılaımyn. Olardyń óshpes erligi biz úshin qashanda qymbat. Osy ardaqty esimderdi jarqyrata pash etip, ultymyzdyń maqtanyshyna aınaldyrý -paryz.