ıAdrolyq qarý qaýpi jáne klımattyń ózgerý problemalary arasyndaǵy baılanys talqylandy
Onlaın jáne offlaın formatynda ótken basqosýǵa álemniń túkpir-túkpirinen spıkerler men qonaqtar qatysyp, ıadrolyq qarý qaýpi jáne klımattyń ózgerý problemalary arasyndaǵy ózara baılanys taqyrybyn talqylady. Іs-sharanyń ereksheligi oǵan ártúrli býyn ókilderi qatysyp, tájirıbeli sarapshylardyń baıandamalary jas qoǵamdyq pikir kóshbasshylarynyń oı-tujyrymdaryna ulasty.
Konferentsııany ótkizýge QR Ulybrıtanııadaǵy Elshiliginiń seriktesteri Nursultan Nazarbaev Qory, «Parlamentarııler ıadrolyq qarýdy taratpaý jáne joıý úshin» forýmy (Parliamentarians for Nuclear Non-Proliferation and Disarmament, PNND), sondaı-aq «Youth Fusion» halyqaralyq jastar uıymy atsalysty. Pikirtalasty London ýnıversıteti Halyqaralyq zertteýler jáne dıplomatııa ortalyǵynyń dırektory Den Plesh jáne «Youth Fusion» halyqaralyq jastar uıymynyń jetekshisi Vanda Proskova basqardy.
75 jyl buryn BUU Bas Assambleıasynyń eń alǵashqy otyrysy dál osy Vestmınsterdiń ortalyq zalynda ótkenin atap ótken jón. Sondaı-aq osy jerde BUU Qaýipsizdik Keńesiniń eń alǵashqy qarary qabyldanǵan bolatyn.
Qazaqstan Respýblıkasy Premer-Mınıstriniń orynbasary – Syrtqy ister mınıstri Muhtar Tileýberdi óz quttyqtaý sózinde Qazaqstan táýelsizdiginiń 30 jylyndaǵy damýy men jetistikteriniń negizgi kezeńderi týraly aıtyp berdi. Tuńǵysh Prezıdent Nursultan Nazarbaevtyń tarıhı róli, sondaı-aq Prezıdent Qasym-Jomart Toqaevtyń jahandyq ıadrolyq qarýsyzdanýdy ilgeriletýdegi mańyzdy qadamdary atap ótildi.
«2015 jyly Qazaqstan ıAdrolyq qarýdan azat álem qurý týraly jalpyǵa ortaq deklaratsııasynyń bastamashysy bolyp, ony BUU-na múshe memleketterdiń kópshiligi qoldady. BUU BA-nyń 2015 jylǵy jeltoqsanda alǵash qabyldanǵan tıisti qarary 2018 jyly maquldandy jáne osy jyly qaıta jańartylmaq. Sondyqtan biz halyqaralyq qýymdastyqtyń qoldaýyna senim artamyz», - dep atap ótti M.Tileýberdi.
Brıtan Parlamenti Lordtar palatasynyń múshesi, Jahandyq qaýipsizdik jáne taratpaý jónindegi jalpypartııalyq parlamenttik toptyń teń tóraǵasy Lord Hanneı ıadrolyq qarý jáne klımat ózgerýiniń negizgi problemalary týraly sóz qozǵady.
«Jahandyq problemalardy halyqaralyq qaýymdastyq birden sheship berýi tıis, dep talap etýden qoryqpaýymyz kerek. Bizde olardy ret-retimen sheshetin ýaqyt qalmady. Sondyqtan saıası erik-jiger men resýrstarymyzdy iske qosýymyz qajet», - dedi ol.
ıAdrolyq qarýǵa jumsalatyn qarajatty qaıta baǵyttaýdyń oryndylyǵy týraly aıta kele, spıkerler Elbasynyń árbir memlekettiń áskerı shyǵyndarynyń 1 paıyzyn BUU qoryna aýdarý týraly bastamasynyń ózektiligin atap ótti.
«Nevada-Semeı» halyqaralyq antııadrolyq qozǵalysynyń prezıdenti Oljas Súleımenov jas býyn ókilderine sóz arnady. «Biz bir kezderi bastaǵan is búkil álemde jalǵasady dep úmittenemin. Bul adamzat úshin qurdymǵa aparatyn quraldardy toqtatý úshin ortaq kúresimiz bolýy kerek», - dep málimdedi ol.
Konferentsııaǵa qatysýshylar Semeı ıadrolyq polıgonynda 1949-1991 jyldar aralyǵynda júrgizilgen synaqtar Qazaqstan ekojúıesine ol jabylǵannan keıin de eleýli zalal keltirýin jalǵastyryp jatqanyn atap ótti. Klımattyń ózgerýi, sý resýrstarynyń qysqarýy, topyraqtyń tozýy, aýanyń lastanýy jáne bıoalýantúrliliktiń joǵalý problemalary búkil Ortalyq Azııanyń ekologııalyq, ekonomıkalyq jáne áleýmettik qaýipsizdigine naqty qater tóndiredi, dedi qatysýshylar.
Leıborıstik partııanyń burynǵy kóshbasshysy Djeremı Korbın Qazaqstannyń ıadrolyq qarýsyzdaný jáne taratpaý isine qosqan úlesiniń mańyzdylyǵyn atap ótip, memleket ıadrolyq qarýdan bas tarta otyryp, kúsheıe túskenin tilge tıek etti. Óıtkeni Qazaqstan búkil álemmen dıalogqa túsip, moraldyq turǵyda kóshbasshy elge aınaldy, dedi ol.
ıAdrolyq synaqtarǵa jan-jaqty tyıym salý týraly shart uıymynyń (ıASJTShU) atqarýshy dırektory Rob Floıdtyń úndeýi ıadrolyq synaqtardyń apatty saldarlaryna arnaldy jáne bıylǵy jyly óziniń 25 jyldyǵyn atap ótetin uıymdy tez arada zańdyq turǵyda bekitý qajettigi týraly málimdedi.
Bir jaǵynan, tótenshe aýa-raıy men temperatýranyń joǵarylaýy geosaıası shıelenisti kúsheıtedi, bul óz kezeginde ıadrolyq qaqtyǵys qaýpin arttyrady. Ekinshi jaǵynan, ıadrolyq qarýdy damytý, óndirý, synaý jáne qoldaný kóptegen jaǵymsyz ekologııalyq saldarǵa ákeledi, dedi qatysýshylar.
Sessııaaralyq pikirtalastarǵa kórnekti brıtandyq qoǵam qaıratkerleri, depýtattar, sarapshylar, úkimettik emes uıymdardyń ókilderi qatysty.
Shara osy jyldyń qarasha aıynda Ulybrıtanııanyń tóraǵalyǵymen Glazgoda ótetin BUU klımattyń ózgerýi jónindegi jahandyq konferentsııasy qarsańynda uıymdastyryldy. Oǵan qazaqstandyq delegatsııa ókilderiniń qatysýy josparlanǵanyp otyr.
Qazaqstannyń Ulybrıtanııadaǵy Elshisi Erlan Ydyrysov is-sharany qorytyndylap, halyqaralyq qaýipsizdik pen beıbitshilikti nyǵaıtý jolynda urpaqtar dıalogyn damytýdyń mańyzdylyǵy týraly sóz qozǵady. Konferentsııaǵa 50-ge jýyq adam qatysyp, onlaın tamashalaǵan kórermender sany shamamen 400-ge jetti.