ıAdrolyq arsenaldy turaqty damýǵa aıyrbastaǵan sheshim
«1990 jyldardyń basynda men Premer-mınıstr Djon Maıor basqarǵan Ulybrıtanııa Úkimetinde Memlekettik qorǵanys mınıstri boldym. Qorǵanys salasyndaǵy maman retinde NATO-daǵy barsha áriptesterimizben birge postkeńestik respýblıkalardaǵy «erkin ıadrolyq qarý» problemasyna qatty alańdadyq.
KSRO-dan táýelsizdik alǵan Qazaqstan osy problemanyń qaq ortasynda qaldy. Óıtkeni el aýmaǵynda qurlyqaralyq ballıstıkalyq zymyranǵa arnalǵan 1200-den astam ıadrolyq oqtumsyq saqtalyp kelgen bolatyn. Jappaı qyryp-joıýǵa arnalǵan osynsha arsenal 1991 jyldyń jeltoqsanyna deıin Kremldiń baqylaýynda bolyp, endi Qazaqstannyń menshigine ótken edi.
Batys áleminiń barlaý qyzmetteri men ıadrolyq qarý bólimderine Qazaqstannyń KSRO-dan muraǵa qalǵan ıadrolyq arsenaldy paıdalaný jospary týraly túrli qaýesetter túsip jatatyn.
Qazaqstan irgesindegi Reseı men Qytaıdyń yqtımal áskerı áreketterinen saqtaný úshin álemdegi jetinshi ıadrolyq derjava bolýǵa nıetti me? Ózindegi zymyrandardy Lıvııa sııaqty memleketterge satýǵa daıyn ba? Polkovnık Kaddafı Qazaqstannyń aqshasyz otyrǵan Úkimetine chek kitapshasyn kórsetkeni qanshalyqty ras? Qazaqstandaǵy zymyrandardyń terrorıstik pıǵyldaǵy toptardyń qolyna ótýi múmkin be? Solaı bolsa, onyń jolyn qalaı kesý kerek?
Bul suraqtarǵa eshkim kesip jaýap aıta almaıtyn edi. Bir ǵana nárse aıqyn edi. Bul máselede sheshim qabyldaıtyn tulǵa Nursultan Nazarbaev bolatyn.
Keńes Odaǵy ydyraǵannan keıingi jyldary Prezıdent Nazarbaev Amerıka men onyń odaqtastaryn ıadrolyq máselelerde memlekettik turǵyda danyshpan strategııa ustana alǵanymen tańǵaldyrdy. AQSh-tyń Memlekettik hatshysy Djeıms Beıkermen kezdesýinde Nazarbaev keńestik zymyrandardyń Qazaqstanda ornalasýyna baıaǵydan qarsy ekenin ashyq aıtty. Ol Semeıdegi keńestik ıadrolyq synaqtardyń qazaq halqyna tıgizgen jan túrshigerlik zalalyn jan-tánimen túsinetin bolyp shyqty. Ol Qazaqstannan atalmysh oqtumsyqtardy shyǵarý jáne óz elin ıadrolyq qarýsyzdandyrý máselesinde Vashıngtonmen de, Máskeýmen de tolyqqandy yntymaqtasýǵa daıyn ekenin kórsetti.
Osy maqsattarǵa jetý úshin uzaq ári kúrdeli kelissózder qupııa túrde júrgizildi. Prezıdent Nazarbaev sol kelissózderden óz memleketine degen saıası qurmet qalyptastyra bildi. Álemdegi áskerı derjavalardyń elıtalyq oıynshylary onyń óz elin ıadrolyq qarýsyzdandyrýǵa bastaıtyny týraly ýádesin rızashylyqpen qabyldady. Nursultan Nazarbaev ult kóshbasshysy retinde tanylǵanǵa deıin halyqaralyq ıadrolyq qoǵamdastyq arasynda HH ǵasyrdyń aıaǵyndaǵy qarýsyzdaný qozǵalysynyń batyry retinde qurmetke ıe bolyp úlgergen edi».
Djonatan Eıtken, Birikken Koroldiktiń burynǵy memlekettik qorǵanys mınıstri jáne «Nazarbayev and the Making of Kazakhstan» kitabynyń avtory