Vırýspen kúreste adamnyń jasyna qaraǵanda ımmýnıteti kóp ról oınaıdy - ǵalym
Dúnıejúzilik densaýlyq saqtaý uıymy (DDSU)taratqan málimetke sáıkes, aýyrǵan adamdardyń jas ereksheligi ár elde ártúrli bolǵan. Máselen, Italııada kóbine 60-63 jastaǵy egde adamdar aýrýǵa shaldyqsa, AQSh-ta aýyrǵandardyń 50% 55 jasqa deıingi azamattar. Al Ońtústik Koreıada 20 jastaǵy jastar arasynda COVID-19 kóp tirkelgen.
Qazaqstan boıynsha jas ereksheligine qatysty statıstıkalyq derek ár óńirde ártúrli.
Almaty qalalyq Qoǵamdyq densaýlyq basqarmasynyń shtattan tys bas anestezıolog reanımatology, medıtsına ǵylymdarynyń kandıdaty Tileýberdi Qýandyqov QazAqparat tilshisine bergen suhbatynda osy atalǵan máseleler tóńireginde áńgimeledi.
- COVID-19 adamnyń jasy qanshalyqty yqpal etedi ?
- Bul jerde adamnyń jasynan góri, aǵzanyń ımmýnıteti birinshi ról oınaıdy. Eger ımmýnıteti kúshti adam bolsa, vırýstyq aýrýǵa kóp shaldyǵa bermeıdi. DDSU halyq jasyn birneshe kategorııa boıynsha bóledi:
Jas - 18-44.
Orta jas - 45-59.
Egde jas - 60-74.
Qarttyq— 75-90.
Kárilik — 90+
Aýrýdyń aýyr ne bolmasa jeńil ótýi jasqa da baılanysty. Adamnyń jasy ulǵaıa kele, zat almasý protsesi báseńdeıdi. Oǵan sáıkes aǵzanyń ımmýnıteti de álsireıdi. Qazir tek egde kisi emes, jastar da jıi aýyratyn birqatar sozylmaly aýrýlar bar. Alaıda, bul qart kisiler ǵana aýyrady degen sóz emes. Sebebi, keıbir úlken kisilerde múlde qosymsha aýrýlary bolmaıdy. Kerisinshe sozylmaly aýrýlary bar jastar kóp kezdesedi.
- Onyń ishinde qandaı aýrýlardy aıtýǵa bolady ?
- Birinshi kezekte qan dıabetin aıtar edim. Bul endokrındik júıeniń aýrýy. Ol kóbine tamyrlardy zaqymdap, zat almasý protsesin nasharlatady. Dıabet basqa organdardy da zaqymdaıdy. Sol úshin vırýstyq pnevmonııamen kúreste dıabet aýrýynyń bar-joǵy úlken ról oınaıdy. Sonymen qatar, artyq salmaǵy bar patsıentter de qaýip tobyna kiredi. Sebebi, olardyń ókpesiniń tynys alý múmkindigi tómen bolady. Al koronavırýs kóbinese ókpeni zaqymdaıtynyn eskersek, onda bul aýrý semiz adamdarda aýyr ótedi. Sonymen qatar, ókpeniń sozylmaly obstrýktıvti aýrýy, bronhıt, astma, ókpe jetkiliksizdigi bar adamdarǵa birinshi kezekte qaýipti.
- Onkologııalyq arýy bar naýqastarǵa qandaı qaýipsizdik sharalaryn saqtaý kerek ?
- Kez kelgen onkologııalyq aýrý, onyń ishinde ásirese leıkozy bar adamdar aýrý juqtyrsa, jaǵdaıy kúrt nasharlaýy múmkin. Sebebi, olarda ımmýndyq kletkalar - leıkotsıtter onsyz da zaqymdanǵan bolady. Sonymen qatar, olardyń ımmýnıteti hımıoterapııa preparattarymen odan ári álsireı túsedi. Sáýleli terapııada keris áser kóp bolady. Kóptegen aýtoımýndyq revmatızm, júıeli qyzyl jegi, sklerodermııa degen sııaqty aýrýlarda da jaǵdaı qıyn bolady. Sebebi, aýtımýndyq aýrý degenimiz aǵzanyń keıbir ımmýndyq kletkalarynyń óz kletkalaryn tanymaı, olardy shabýyldaýynan bolady. Ondaı adamdar kerisinshe dárimen únemi ımmýnıtetin túsirip otyrýǵa týra keledi. Áıtpese, aýtoımmýndyq aýrý qozyp ketedi. Al bul jaǵdaıda aǵza múlde vırýspen kúrese almaıdy. Dál osy kategorııaǵa baýyr tsırrozymen aýyratyn adamdar da jatady. Bul naýqastardar áý bastan ımmýnıteti tómen bolady.
- Sońǵy ýaqytta qan tamyrlaryna qatysty tyń zertteýler shyǵyp jatyr. Osy oraıda júregi aýyratyndar da qaýip tobyna kiredi ǵoı ?
- Ia, álbette. Kóbinese júrek aýrýlaryna tynys alý jetkiliksizdigi, aıaqtyń isinýi tán bolyp keledi. Olar kóp fızıkalyq jattyǵý jasaı almaıdy. Aǵzanyń bul ereksheligi qan tamyrlaryndaǵy qan aınalymy nasharlaýyna ákeledi. Júrekte ǵana emes, ókpedegi qan tamyrlary bitelse suıyqtyq turyp qalady. Sol úshin júregi aýyratyndar koronavırýs juqtyrsa ádette aýyr ótedi. Al búıregi tolyq istemeıtin naýqastarda aǵzadan shlaktardyń shyǵýy qıyn bolady. Qalypty jaǵdaıda bul ýytty zattardy búırek shyǵarýy tıis. Ýlanǵan aǵzanyń da ımmýnıteti tómen bolatyny anyq. Ótkir búırek jetkiliksizdigi bar adamdarda aǵzada shlakpen birge sý jınalady. Bul suıyqtyq ókpege de tolady. Sondyqtan, qaýip tobyna búırek jetkiliksizdigi bar adamdar da kiredi. Eger adamda qaı jasta bolsyn qosymsha aýrýy joq bolsa COVID-19 jazylý múmkindigi joǵary bolady.
- Áńgimeńizge rahmet.