VI AEF QARSAŃYNDA: Qazaqstannyń ınnovatsııalyq júıesi Orta Azııanyń basqa elderine úlgi bola alady - EO-nyń Qazaqstandaǵy ulttyq úılestirýshisi
- Kámıla Túsiphanqyzy, siz basshylyq jasaıtyn uıym Innovatsııalyq kongresti uıymdastyrý isine atsalysýda. Osy jaıynda keńirek tarqatyp aıtyp berseńiz.
- Iıa, biz aǵymdaǵy jyly Kongress jumysyn uıymdastyrýǵa belsendi qatysýdamyz. Oǵan qosa, jetinshi Shekti baǵdarlama arqyly Eýropalyq komıssııamen teń qarjylandyrylatyn bizdiń IncoNet-CASC jobamyz Astana ekonomıkalyq forýmyndaǵy eýropalyq tehnologııalar kórmesin uıymdastyrýda bastamashylardyń biri bolyp sanalady. Bul qazaqstandyq ulttyq kompanııalarǵa EO-nyń úzdik tehnologııalaryna qol jetkizýge múmkindik beredi.
Bul EO-nyń altynshy jáne jetinshi shekti baǵdarlamalary barysynda ázirlengen tehnologııalardy iriktep, Qazaqstanǵa jetkizýdegi alǵashqy tájirıbemiz. Dál qazirgi ýaqytta Eýropalyq tehnologııalar naryǵynda jalpy 23000 tehnologııa ornalastyrylǵan. Tehnologııalyq damý jónindegi ulttyq agenttiktiń kómegi arqasynda qazaqstandyq ulttyq kompanııalar osy naryqta paıdalanýshylar úshin qoljetimdi, saı keletin 42 tehnologııany iriktep aldy. Qazirgi ýaqytta barlyq tehnologııalar birdeı satyp alý úshin qoljetimdi emes eken. Sondyqtan da biz kórmege olardyń tek 11-in ǵana ornalastyrý múmkindigine ıe bolyp otyrmyz. Kórmeni jasaqtaý barysynda biz usynylǵan tehnologııalardyń qazaqstandyq naryqqa beıimdiligin erekshe qaperge aldyq.
- 2012 jyly siz Qazaqstannyń ǵylymı-tehnologııalyq jáne ınnovatsııalyq saıasatyna saraptama júrgizý úshin Avstrııa, Germanııa, Polsha, Frantsııa jáne Armenııa syndy elderden EO-nyń biliktiligi joǵary táýelsiz sarapshylaryn tartý isine qatystyńyz. Osy jumystardyń nátıjeleri týrasynda aıtyp berseńiz.
- Saraptama FP7 Ulttyq úılestirýshisi men Tehnologııalyq damý jónindegi ulttyq agenttiktiń tikeleı qatysýymen ári kómegimen júzege asyryldy. Saraptama nátıjesi kongrestiń jalpy sessııasynda tanystyrylatyn bolady. Jalpy, atalǵan jumystarǵa bastan-aıaq qatysqannan keıin ári bizdiń uıym saraptama qorytyndysynyń bóligi bolǵan el boıynsha esepti ázirlegennen keıin men sizderdiń nazarlaryńyzǵa vıtse-premer Áset Isekeshevke tabys etilgen eseptiń birqatar qorytyndylaryn usynǵym keledi.
Biliktiligi óte joǵary sarapshylardyń halyqaralyq toby elde joǵary bilim berý, ǵylym, tehnologııa jáne ınnovatsııa úshin qýatty negiz qalyptasqandyǵyn erekshe atap ótti. qyzmettiń strategııalyq josparlary birneshe ondaǵan jylǵa aldyn ala ázirlengen. Tolyqtaı alǵanda, kóptegen is tyndyryldy. Biraq ınnovatsııalyq ekonomıka qurý óte úlken eńbekti talap etetindigin, oǵan 15-20 jyl ýaqyt ketýi múmkin ekendigin qaperge alý qajet. Óte jyldam nátıjeler kútýge bolmaıdy. Qazaqstan Ulttyq ınnovatsııalyq júıelerdi (UIJ) damytýdyń orta jáne uzaqmerzimdi perspektıvalyq josparlaryna negizdelgen turaqty júıe qalyptastyrýdy qadam-qadammen birtindep júzege asyrýy tıis. UIJ-niń barynsha mańyzdy quramdas bóligi qazirdiń ózinde qalyptasty. Endigi ýaqytta ózara baılanys pen yntymaqtastyqty birinshi kezekte ǵylym men bıznes arasynda kúsheıtý qajet. Innovatsııa irgeli ǵylymdarmen bite qaınasyp, sińirilip ketýi kerek. Ǵylymı-tehnologııalyq jáne ınnovatsııalyq damýdy josparlaý UIJ-niń beıimdik áleýetin qarastyrýy qajet.
Birinshi kezekte sarapshylar Úkimettiń, damý ınstıtýttary jáne jergilikti atqarýshy organdardyń bıligi men yqpalyn keńeıtý ári nyǵaıtýda júıeli jumystardy jalǵastyrýǵa keńes beredi.
Ekinshiden, jyldam ınnovatsııalyq damýdyń mańyzdy aspektisi barynsha damyǵan elderden tehnologııalar transfertteý bolyp eseptelinedi. Otandyq ónimdermen qatar Eýropalyq odaqqa múshe aldyńǵy qatarly elderden jáne álemde bedeldi jetinshi shekti baǵdarlamadan tehnologııalar transfertteý Qazaqstan damýyna qýatty serpin bere alady.
Úshinshiden, EO-nyń Shekti baǵdarlamasyna qatysýdy EO-men ǵylymı-tehnıkalyq yntymaqtastyq jáne eýropalyq tehnologııalarǵa qol jetkizý strategııasy retinde qarastyrǵan oryndy. Al EO-nyń Shekti baǵdarlamasynda laıyqty oryn alý úshin Qazaqstanda baǵdarlamanyń ulttyq úılestirýshileriniń óte jaqsy uıymdastyrylǵan jelisi bolýy qajet. Qazaqstandyq úılestirý ortalyqtarynyń jelisi QR Ulttyq ınnovatsııalyq júıesine negizgi tulǵalar tartady. Degenmen, laıyqty dárejede qýatty emes. ıAǵnı, FP7 jobalarymen ǵana qoldaý kórsetedi. Búgingi tańda bul jelige shynaıy memlekettik qoldaý kórsetý qajet-aq.
Tolyqtaı alǵanda Qazaqstannyń ulttyq ınnovatsııalyq júıesi durys arnada damyp kele jatyr jáne de kóptegen jaǵdaıda Ortalyq Azııa óńiriniń basqa da elderine úlgi bola alady.
- Qazaqstanda ınnovatsııany engizýde týyndaıtyn qandaı problemalyq máselelerdi atap kórseter edińiz?
- Eń aldymen bul jergilikti jerlerde ınnovatsııalyq úderisterdiń máni týraly túsiniktiń bolmaýda, ınnovatsııany ónimniń tek qana aıtarlyqtaı jaqsarýynan aıyra almaýda bolyp otyr. Buǵan qosa ınnovatsııalyq qyzmetti memlekettik qoldaý men yntalandyrýdyń da jetispeıtindigi anyq. Innovatsııalyq baǵdarlamalardy júzege asyrýdyń naqty tetigi joq, ınnovatsııalyq jobalarǵa arnalǵan memlekettik granttar úshin salyq salynady.
Úkimet ınnovatsııalyq qyzmetti yntalandyrýdyń túrli tetikterin, onyń ishinde ınnovatsııalyq ónimdi bastapqy kezeńde-aq barynsha básekege qabiletti ári salystyrmaly túrde alyp qaraǵanda qymbat emes jasaıtyn tehnologııalar úshin standarttar men erejeler qabyldaýdy qoldanýy tıis. Innovatsııalyq úderisterge memlekettik qoldaý jáne ondaı qoldaýdyń logıkalyq ári ıilgish tetikterin qurý qajet. Sondaı-aq basymdyqty ınnovatsııalyq jobalardy júzege asyrý boıynsha memlekettik maqsatty baǵdarlamalardy qoldaıtyn zań naqty jazylýy kerek. Jańa ónimniń zerthanadan óndiriske deıingi úlgisin qamtıtyn ınnovatsııalyq klasterler qurylýy tıis. Qazaqstandyq ne bolmasa beıimdelgen sheteldik kompanııalar shyǵarǵan jańa ınnovatsııalyq ónimdi damytýǵa beriletin kez kelgen memlekettik grant jergilikti salyqtan túbegeıli bosatylǵan bolýy qajet.