Uıym, mekeme qyzmetkeriniń densaýlyq jaǵdaıy qanshalyqty mańyzdy – sarapshy

<p><span style="font-family: sans-serif; font-size: 18px;">Damyǵan elderde uıym, mekemede qyzmet etetin mamannyń densaýlyq jaǵdaıy qanshalyqty mańyzdy jáne onda qyzmetkerlerdiń densaýlyq jaǵdaıyn udaıy qadaǵalap otyrý úshin qandaı ádister qoldanylady. London ýnıversıtetiniń túlegi, dáriger Jaqsybek Nurtiles tájirıbesimen bólisedi.</span></p>

Damyǵan elderde qyzmetkerlerdiń mentaldy jáne psıhologııalyq densaýlyǵyn qoldaýdyń qandaı ádisteri qoldanylady?

• Psıhologııalyq densaýlyqty qoldaý úshin qyzmetkerler men kompanııa menedjerleri bireýdiń kásibı sharshaý belgilerin nemese basqa psıhologııalyq problemalaryn qalaı anyqtaý kerektigin jáne mundaı jaǵdaıda ne isteý kerektigin úıretetin oqytý baǵdarlamalaryn paıdalanady.
•  

• Jeke jáne kásibı máselelerdi sheshýge kómektesetin psıholog, psıhoterapevt nemese koýchpen jeke konsýltatsııalar ótkiziledi.
•  

• Sondaı-aq psıhıkalyq densaýlyq máseleleri týraly barynsha keńirek aqparattandyrýǵa baǵyttalǵan toptyq vebınarlar men betpe-bet psıhıkalyq saýyqtyrý sharalary bar.
•  

• Psıhologııalyq densaýlyq fızıkalyq densaýlyqqa, qarjylyq jáne áleýmettik jaǵdaıǵa da baılanysty ekenin umytpaǵan jón. Sondyqtan kóptegen kompanııalar psıhologpen keńesten basqa óz qyzmetkerlerine zańgerlermen, densaýlyq jattyqtyrýshylarymen, dıetologtarmen jáne t.b. keńes alý múmkindigin beredi.

• Kóptegen kompanııalar qyzmetkerlerdiń jalpy ál-aýqatyn jaqsartý baǵdarlamalaryn usyna alady. Mysaly: kúızelisti jeńildetý bólmeleri, ıoga jáne medıtatsııa seanstary.
•  

• Jumys berýshiler sonymen qatar qyzmetkerlerge jumys pen jeke ómirdi teńestirýge kómektesý úshin qashyqtan jáne gıbrıdti, ıkemdi jumys formatyn usynady.
•  

• Qyzmetkerler saýalnamaǵa jaýap berip, sol arqyly táýekelderin anyqtaı alatyn, aýyryp qalmaý jáne qajetsiz kúızelisten arylý úshin qazir qandaı baǵdarlamalardy basymdyqqa alý kerek ekenin anyqtaı alatyn keshendi qoldanbaly baǵdarlamalar bar. Mysaly, biz táýekelderdi anyqtaý úshin ǵana emes, sonymen qatar fızıkalyq densaýlyqty nyǵaıtýǵa, salaýatty ádetterdi engizýge, sondaı-aq psıhıkalyq densaýlyqty jaqsartý boıynsha materıaldardy oqýǵa, daǵdylardy úırenýge arnalǵan chellendjder (jarystar) men baǵdarlamalardy tańdaýǵa múmkindik beretin HealthBalance qosymshasyn iske qostyq.
•  

• Alǵashqy psıhologııalyq kómek kórsetýdi oqytý (alǵashqy medıtsınalyq kómek kórsetý úlgisi retinde oqytý, kompanııalar qyzmetkerlerdi jedel járdem kórsetýge úıretedi). Ókinishke qaraı, qazirgi zamanda psıhologııalyq aýytqý jáne sýıtsıd jasaý kórsetkishteri joǵary bolǵanymen, qyzmetkerlerge psıhologııalyq problemalardy qalaı sheshýge bolatynyn, ony anyqtaý joldaryn úıretetin adamdar az.

Damyǵan elderde adamdarda sharshaý, depressııanyń alǵashqy belgileri jáne t.s.s. kezinde ony anyqtaýǵa jáne kómektesýge baǵyttalǵan kýrstar men baǵdarlamalar keńinen qoldanylady.

• Stress-aýdıt (kompanııa úshin táýekeldi, sonyń ishinde kúızelisti qalaı baǵalaýǵa bolady). Kompanııalar táýelsiz nemese mamandandyrylǵan kompanııalardyń kómegimen kompanııa ishindegi qyzmetkerlerdiń psıhologııalyq jaǵdaıyna júıeli túrde aýdıt júrgizedi. Bul táýekelderdi erte kezeńde anyqtaý jáne olardy sheshý joldaryn usyný úshin qajet.

• Kompanııalar qupııalylyqty arttyrý jáne mamandardy tańdaýdy keńeıtý úshin qyzmetkerlerge kez kelgen ýaqytta derlik onlaın túrde kómek kórsete alatyn psıhologtar men psıhoterapevtter bazasy bar kompanııalarǵa kóbirek júginedi.
•  

2. Uıymdardaǵy qyzmetkerlerdiń dildik jáne psıhologııalyq jaǵdaıyna qandaı faktorlar áser etedi jáne olardy Qazaqstanda qalaı esepke alýǵa bolady ?

• Negizgi faktorlar – bul fızıkalyq jáne psıhologııalyq densaýlyq;

• Birinshiden, adamnyń fızıkalyq turǵydan saý jáne fızıkalyq belsendi bolýy mańyzdy, bul psıhologııalyq densaýlyqqa oń áser etedi.

• Ekinshiden, qyzmetker úshin áriptesteriniń qoldaýy jáne úıde ǵana emes, jumysta da salaýatty atmosfera bolýy mańyzdy.

• Úshinshiden, qyzmetkerdiń ózine, demalýyna, hobbıine, t.b. ýaqyty bolýy kerek.

• Árıne, jumys ornynda psıholog nemese psıhoterapevtke júginýge múmkindik bolǵan jaqsy.

• Qyzmetkerge psıhologııalyq kómekke qupııa túrde júginý múmkindigin usyný jáne eń bolmaǵanda alǵashqy birneshe suraý kompanııa esebinen tólengeni qajet. Bul bastapqy kedergini jeńý úshin jaqsy.
•  

3. Damyǵan elderde kúızelis pen kásibı sharshaýdy basqarýdyń qandaı strategııalary tıimdi boldy jáne olardy Qazaqstanda qoldanýǵa bola ma ?

Sátti qoldanylatyn strategııalardyń keıbirin tizip kóreıik:

1. Fızıkalyq densaýlyqty saqtaý. Óıtkeni, bizdiń psıhologııalyq jaǵdaıymyz densaýlyǵymyz ben ál-aýqatymyzǵa tikeleı baılanysty. Uıymdar sport pen túrli dene belsendiligimen aınalysýdy, salaýatty ádetterdi tárbıeleýdi yntalandyrady.

2. Qyzmetkerlerdiń jumys ýaqyty men jeke ýaqyty arasyndaǵy teńgerim. Qyzmetkerdiń jumystan kúızeliske ushyramaýy úshin onyń demalýy men qalpyna kelý ýaqytyn belgileý.

3. Jumystaǵy atmosfera. Ujymdaǵy áriptester men basshylyq tarapynan qoldaý.

4. Kúızelis pen psıhologııalyq kúıdi basqarýdy úırený. Mysaly: belgili bir tynys alý jáne relaksatsııa ádisteri.

5. Psıhologııalyq keńester jáne qyzmetkerlerdi qoldaý baǵdarlamalary. Mundaı sheshimder qyzmetkerlerge qıyn sátterde tek jumysta ǵana emes, úıden de týyndaıtyn kúızelisti, basqa da qıyndyqtardy jeńýge kómektesedi.

6. Ózin-ózi damytý jáne ósýge yntalandyrý. Kásibı daǵdylardy damytý qyzmetkerge oryndalǵan jumystyń mánin túsinýge kómektesedi jáne jumysqa qanaǵattanýshylyqty arttyrady.

7. Sondaı-aq joǵaryda atalǵan baǵdarlamalardyń barlyǵyn nemese kópshiligin bir platformada biriktiretin tehnologııalar bar. Psıhıkalyq densaýlyqqa ǵana emes, jalpy ál-aýqatqa basa nazar aýdarylatyn keshendi baǵdarlamalar da, psıhıkalyq salaýattylyqqa basa nazar aýdaratyn qosymshalar da bar.

Mentaldy densaýlyqqa arnalǵan TOP 3 baǵdarlama:

1. 1. Psıhologııalyq qoldaý (ózimiz jasaıtyn)
2. 2. Stress aýdıtteri (máseleniń qaı jerde ekenin túsiný)
3. 3. Alǵashqy psıhologııalyq kómekke úıretý
4. 4. Damyǵan elderde qyzmetkerlerdiń psıhıkalyq densaýlyǵyn qoldaýdyń qandaı baǵdarlamalary keń taraǵan jáne olardy Qazaqstanda engizýge bola ma ?

• Birdeı, tek damyǵan elderde 90% -dan astam qamtylǵan - kez-kelgen yqpaldy kompanııanyń barlyq quraldary bar, al bizdiń elde 5% - dan az.
• Kóptegen damyǵan elderde qazir EMS (erikti medıtsınalyq saqtandyrý) kómegimen qyzmetkerlerdi qoldaýdyń kúrdeli baǵdarlamalarynan qosymsha qyzmetterdi alýǵa múmkindik beretin kóptegen sheshimder bar. Psıhologtardyń qyzmetterine jazylý, onlaın koýchıng baǵdarlamalary jáne t.b.
•  
• Barlyq baǵdarlamalardy Qazaqstanda engizýge bolady. Másele mynada, bizdiń kóptegen kompanııalar naryqtyń ereksheligi men belgisizdigine baılanysty nátıjege tez jetý men paıda týraly oılaıdy. Al mundaı baǵdarlamalar dıvıdendterdi 5-6 aıdan keıin jáne aıtarlyqtaı nátıjeler shamamen bir jyldan keıin ǵana ala bastaıdy. Bir jyldan keıin kompanııa Welbin baǵdarlamasynda jumsalǵan árbir 1 dollar úshin 4 dollar paıda qaıtarǵan belgili jaǵdaılar bar. (Unilever lamplighter program).
•  
• Qarajat faktory da bar, mundaı baǵdarlamalardy óz betinshe júzege asyrý jáne úshinshi tarap kompanııalaryn tartý úshin qarajat qajet.
• Ol úshin qoljetimdi ári jaqsy nátıje beretin qoraptalǵan AT sheshimderi bar.
•  

5. Damyǵan elderdiń tájirıbesine súıene otyryp, qyzmetkerlerdiń mentaldy jáne psıhologııalyq densaýlyǵyn baǵalaý jáne baqylaý úshin qandaı ádisterdi qoldanýǵa bolady ?

• Bul stress-aýdıt: Biz keshendi ádisti qoldanamyz: fızıologııalyq testileý, tereńdetilgen suhbat jáne saýalnamalar.
• Stress-aýdıt kúızelistiń deńgeıi men dárejesin anyqtaýǵa kómektesetin jan-jaqty saýalnamany qamtıdy.
•  
• Eger bıznes úshin mańyzdy kórsetkishter týraly aıtatyn bolsaq, onda velbın baǵdarlamasyn nemese qyzmetkerlerdi psıhologııalyq qoldaý baǵdarlamalaryn engizýdiń arqasynda bul aýrý kúnderiniń tómendeýine, qyzmetkerlerdiń kúızeliske ushyraýyn tómendetýge jáne jumystan bosatý men kadrlardyń aýysýynyń, qyzmetkerlerdiń ónimdiligi men kiristiń artýyna, qatelikterdiń, jaraqattanýdyń jáne t.b. tómendeýine septigin tıgizedi.
•  
• Qyzmetkerlerdiń psıhologııalyq jaǵdaıyn jaqsartýǵa baǵyttalǵan baǵdarlamalardy qoldanǵannan keıin anonımdi saýalnamalar qaıtalanady jáne buryn aıtylǵan bıznestiń obektıvti kórsetkishteri de baǵalanady.
•  

6. Kompanııanyń mádenıeti men kóshbasshylyǵy qyzmetkerlerdiń psıhologııalyq ál-aýqatyna qalaı qoldaý kórsete alady ?

• Qyzmetkerlerdiń psıhologııalyq jaǵdaıyna jáne komanda jumysynyń ónimdiligine tikeleı áser ete alady; Eger basshylar nemese kóshbasshylar kómekke júginse jáne basqalardy óz jaǵdaılaryn baqylaýǵa jáne kúızelistiń aldyn alýǵa shaqyrsa, qyzmetkerler kóbirek habardar bolady jáne basqa máselelerden qorǵalady.
•  
• Sondaı-aq, mundaı mádenıettegi basshylyq qyzmetkerlerdi qoldaıdy jáne qyzmetkerler óz problemalarymen bólisip, sózge qalýdan qorqyp jasyryp júrgen bolsa, ýaqytynan buryn qoldaý ala alady.
•  
• Máselen, biz Unilever kompanııasymen jumys istedik, onda basshylyqtyń ózi kompanııa ishinde velbıın praktıkasyn engizý máselelerinde bastamashylyq pen kóshbasshylyqty belsendi kórsetti, osynyń arqasynda kompanııa kóptegen kórsetkishterde tamasha nátıjelerge qol jetkizdi, mysaly, NPS qyzmetkerlerdiń jumysqa qanaǵattanýy, adaldyqty arttyrý, jumystaǵy sheginýdi azaıtý jáne t.b.
•  

7. Qazaqstanda qandaı sátti tájirıbelerdi qoldanýǵa bolady ?

• Eń aldymen, qyzmetkerlerdi kóbirek habardar etý jáne osy máselelerdi kóterý, eıcharlardy da, qyzmetkerlerdi de osy taqyryp boıynsha oqytý qajet.
• Ekinshiden, psıhologqa júginý uıat nemese álsizdik belgisi degen mádenıetti birtindep ózgertýimiz kerek.
•  
• Úshinshiden, qyzmetkerlerdi qoldaý baǵdarlamalaryn iske asyrý
•  
• Osy saladan mamandar shaqyryp, qyzmetkerlerdi sol taqyryp boıynsha oqytý.
•  
• Sondaı-aq, Birge, Sezim, Zumcare sııaqty qyzmetkerlerge psıhologııalyq qoldaý kórsetý baǵdarlamalary bar.
•  

8. Mentaldy densaýlyq pen psıhologııalyq salaýattylyqty uıymdardyń personaldy basqarý strategııasyna qalaı biriktirýge bolady? Muny isteý úshin qandaı qadamdar jasaý kerek ?

• Mentaldy densaýlyq pen psıhologııalyq salaýattylyq qyzmetkerlerge jáne jalpy kompanııaǵa qalaı áser etetindigi týraly is-sharalardy uıymdastyrý qajet.
• Kásiporyndar qyzmetkerlerdiń ál-aýqaty baǵdarlamalaryna salynǵan ınvestıtsııa birneshe ese qaıtarylatynyn túsine bastaıdy.
•  
• Máselen, Unilever qyzmetkerlerge arnalǵan ál-aýqat baǵdarlamasyn júzege asyrǵannan keıin óz nátıjelerin jarııalady, onda mundaı baǵdarlamaǵa ınvestıtsııalanǵan árbir 1 dollar kem degende $3 qaıtarylatyny anyqtaldy.
•  
• iskerlik kórsetkishterdiń qalaı jaqsarǵanyn kórsetý - baǵdarlamalardy iske asyrǵannan keıin, mysaly, aýrý demalysy qalaı azaıǵanyn nemese qyzmetkerlerdiń turaqtylyǵy qalaı artqanyn jáne ónimdilik qalaı óskenin jáne bul kompanııaǵa qanshalyqty ekonomıkalyq áser etkenin kórsetý.
• Statıstıka júrgizý mańyzdy.
•  

9. Qazaqstanda qyzmetkerlerdiń psıhıkalyq densaýlyǵy máseleleri boıynsha menedjerler men HR mamandaryn oqytý úshin qandaı bilim berý resýrstary men quraldary bar ?

• Resýrstar kóp, túrli saıttar, qaýymdastyqtardan telefonnan qoljetimdi baǵdarlamalarǵa deıin bar. Olardyń birinde meniń seriktesim I. Rybakov sabaq beredi.
•  

10. Uıymda psıhologııalyq problemalardan zardap shegetin qyzmetkerler úshin qupııalylyq jáne konsýltatıvtik qoldaýdy qalaı qamtamasyz etý kerek? Damyǵan elderde qandaı jaqsy tájirıbeler bar ?

• Ádette, baǵdarlamalar mundaı kómekti belgili bir onlaın-keńes berý qyzmetteri arqyly alýǵa múmkindik beredi. Eger psıholog shtatqa alynsa, ádette onyń kómegine júginetinder kóp emes. Adamdar kóbine servıske jazylyp, onlaın túrde tájirıbeli mamanmen jumys istegisi keledi.

Shtatta psıholog bolsa, qupııalylyq buzylýy ábden múmkin, qyzmetkerler psıhologqa barǵan kezde bir-birin kórip qala alady.

Kóptegen damyǵan elderde kompanııa atynan medıtsınalyq saqtandyrýǵa psıhologııalyq qoldaý qosý tájirıbesi bar. Bul qyzmetkerlerge mamandar kómegine júginip, kúızeliske ushyraý, basqa da psıhologııalyq problemalardyń aldyn alýǵa múmkindik beredi.