Ústirt, Muztaý, patshalar mekeni: Qazaqstandyq saıahatshy ishki týrızmdi damytý joldaryn aıtty
Zańgerlikten blogerlikke...
Asqar Janapov ómiriniń basym bóliginde zańger bolǵan. 2017 jyly otbasymen Aqtaýǵa qydyryp barǵan.
«Áıelimmen birge jaǵalaýda júgirip kele jatqan beınerolıkti uıaly telefonymmen túsirip, YouTube jelisine saldym. Beınerolık kórermenge unaǵanyn kórip, osy salaǵa túbegeıli ketý týraly oıladym. Negizi ózim shyǵarmashylyq adamymyn. Bala kezden sýret salýmen aınalysamyn, gıtarada oınaǵan kezderim de boldy. Blog túsirý úshin elorda mańyndaǵy tabıǵat aıasyna otbasymmen nemese jalǵyz baryp qaıtatynmyn. Birde ulymmen birge Býrabaıǵa baryp, taýda palatka quryp, sonyń ishinde túnedik. Kóńilge qýanysh syılaǵan sol kúndi áli umytpaımyn. Jaıaý serýendep, taýǵa qonǵanymyz úshin ulym maǵan alǵysyn aıtqan edi», - deıdi bloger Asqar Janapov.
Ol alys saparǵa shyqqanda otbasy múshelerin túgel alyp ketýdiń sáti túse bermeıtinin aıtty.
«Týrızm máselesine kelgende jubaıymnyń eti tiri. Tabıǵat aıasyna shyǵýǵa árdaıym daıyn jáne jolǵa shyqqanda janyna jaılylyq izdep ketpeıdi. Velosıpedpen serýendep, palatkada túnegen kezderimiz boldy. Ol bala kezinen tabıǵat aıasynda demalǵandy jaqsy kóredi. Balalarymyzdy da týrızmge úıretýge tyrysamyz», - deıdi ol.
Asqar Janapov 2019 jyly, 49 jasynda mototsıkl satyp alǵan. Dostary men týystary onyń qaýipsizdigi úshin alańdaǵanmen, ol óziniń armanyn aıaq asty etkisi kelmegen.
«Mototsıklmen bir maýsym boıy saıahattadym. Ózimmen birge palatka alyp júrdim jáne óte ádemi jerlerde túnedim. 2019 jyly NOMAD 4x4 avtosaıahatshylar klýbynyń múshelerimen tanystym. Olarmen birge Qazaqstan aýmaǵyn kólikpen aralaı bastadym», - deıdi bloger.
Muhıttan basqanyń bári bar
Bloger saıahattaý barysynda elimizdiń tabıǵaty áralýan ekenine kózi jetken.
«Bizdiń elde muhıttan basqasynyń bári bar. Qansha aımaqta bolsam da – áli de aralaýǵa bolatyn jer kóp ekenin bilemin. Batys Qazaqstan Ústirtimen, Aqtolaǵaı qyrqasymen kórikti. Ol jaqta tarıhı oryndar kóp. Mysaly, eń shetki batys núktesinde Han Ordasy bar. Jáńgir han kesenesiniń keremetin sózben jetkizý múmkin emes. Biraq kesenege alyp baratyn jol jóndelmegen, jóndelmegen dep aıtý – artyq bolar, ol jaqqa aparatyn jol joq dese bolady.
Ońtústik Qazaqstanǵa barýdy kishi qajylyqqa barýmen teńestirýge bolady. Túrkistan qarqyndy damyp keledi. Shaǵyn ári taza qala Taraz da meniń júregimniń tórinen oryn aldy.
Barlyq óńir ishinde meni tań qaldyrǵany, tamsandyrǵany – Shyǵys Qazaqstan oblysy. Ekspedıtsııanyń barlyq múshesi Shyǵys Qazaqstanǵa taǵy da barǵylary keletinin aıtady. Ol jaqtaǵy kóldiń jaǵasynda qarmaq salyp, balyq aýlap otyrǵan sátim eshqashan esimnen ketpeıdi: tynyshtyq, kógildir kól, arǵy jaǵada ný orman, sol jaǵymyzda shyńy aq qarǵa oranǵan Muztaý... Sol jerde otyrǵan kezdegi kúıim ózime unaǵany sonshalyq, óńim be, álde túsim be ekenin aıyra almadym. Bul – Alıaska emes, Kanada da emes, bul – Qazaqstan!», - deıdi Asqar Janapov.
Ol ár aımaq ishki týrızmdi damytýǵa kirisýi kerektigin aıtty.
«Mysaly, elorda – Býrabaı baǵyty boıynsha velobaǵyt uıymdastyryp, týrıster arqyly jol boıyndaǵy aýyldar tabys tabatyndaı etýge bolady. Saıahattaý barysynda qanshama aýyl qańyrap, halqy qalaǵa kóship jatqanyn kórdim. Aýyl sharýashylyǵy kóńil qulazytatyn kúıde. Qalany damytyp, aýyldy «óltirip« qoıýǵa bolmaıdy. Biz aımaqtaǵy týrızmdi damytý arqyly aýyl-aımaq halqyn jumyspen qamtýǵa bolatynyn umytpaýymyz kerek. Aýyl turǵyndary shaǵyn dámhana ashyp, týrıster qonatyn bólmeni daıyndap, qolónerdi damytyp, jylqymen serýendetý sııaqty demalý túrlerin qolǵa alsa keremet bolar edi ǵoı. Týrızm turǵysynan alyp qaraǵanda Mońǵolııa, Qyrǵyzstan, Ózbekstan nemese Grýzııadan nemiz kem?», - deıdi ol.
Sát-sapar!
Ol NOMAD 4x4 avtosaıahatshylar klýbynyń ekspedıtsııasyna eshkim demeýshilik etpeıtinin aıtty.
«Bizdiń ekspedıtsııany eshkim qarjylandyrmaıdy, ekıpaj músheleri óz qarajaty esebinen saıahattaıdy. Memlekettik grantqa qatyspaımyz, sondyqtan biz úshin saıahattaý ońaıǵa soǵady dep aıta almaımyn. Qazaqstanda týrızm salasy boıynsha demeýshi tabý qıyn. Kúnderdiń bir kúninde elordadaǵy avtosalondardy aralap, demalys kúnderi bolatyn saıahatymyzǵa qatysýǵa shaqyrdyq. Sonda «Toıota Sıtı Astana» ǵana usynysymyzdy qabyl aldy, sol úshin rahmet. Sol joly olar saıahatshylarǵa kólik bólip, Shortandy, Damsa, Astrahanka aýyldaryna, Qarqaraly, Şýchınsk qalalaryna baryp, qolóner sheberlerimen kezdesip, murajaı aralap qaıttyq», - deıdi Asqar Janapov.
Saıahatshylar saparǵa shyqqan kezde yńǵaıy kelgen jerde túneıdi.
«Qazaqstanda saıahat jasap júrgen kezde qonaq úı bıznesi aqsap turǵanyn baıqadyq. Saıahatshyǵa bes juldyzdy qonaq úı emes, jatatyn oryn men jýynatyn jeri bar shaǵyn bólme kerek. Jýynatyn orny men tiskebasar satyp alýǵa bolatyn janar-jaǵarmaı quıý beketin Batys Qazaqstan oblysynan kórdik. Atalǵan beket sol oblystaǵy aýyldardyń birinde ornalasqan edi, tipti elorda mańynda ondaı jer joq.
Negizi saıahatqa shyqqan kezde palatkada, kólikte, baǵasy arzan qonaq úıde túneımiz. Keıde avtoklýbtyń qonaqjaı músheleri qarsy alady. Vlog túsirgen kezde mindetti túrde qonaq úı, hostel jáne kórikti jerlerdi kórsetemin», - deıdi bloger.
Sonymen qatar, ol sapar barysynda qandaı qyzyq oqıǵalardy basynan ótkergenin aıtty.
«Shyǵys Qazaqstanda Qarakóldiń jaǵasynda ornalasqan úıde túnedik. Túnde aýlaǵa aıý kelip-ketti.
Birde Ashat dosymmen birge kólikte túnedik, sebebi kóligimiz batpaqqa batyp qaldy. Bizdi batpaqtan shyǵaryp almaqshy bolǵan kóliktiń ózi batpaqqa batyp qaldy.
Ońtústik Qazaqstan oblysynda saıahattap júrgende júregi syr bergen egde jastaǵy adamdy ólim aýzynan qutqaryp qaldyq. Oqıǵa kıeli jer – bulaqtyń qasynda boldy. Ol jerde baılanys quraldary tartpaıtyn. Saıahatshylar osy máselemen jıi betpe-bet keledi. Baılanys ustamaıtyn jerler kóp. Dál sol joly bizge spýtnıktik baılanys kómektesti. Ondaı baılanys tájirıbeli saıahatshy, klýbtyń uıymdastyrýshysy Qanat Saǵnaevta bolǵan edi. Osyǵan uqsas jaǵdaı kóp», - deıdi ol.
«Selfıden» artyq jarnama joq
Bloger «Bizdiń elde ishki týrızm nege damymaǵan?» degen suraqqa qatysty oıyn aıtty.
«Qarapaıym ǵana mysal keltireıin: Shyǵys Qazaqstan oblysynda «Berel» qoryq-murajaıy bar. Aty ańyzǵa aınalǵan jer «patshalar mekeni» dep te atalady. Ol jerdi vıdeoǵa, fotosýretke túsirýge tyıym salynǵan. Bul týraly murajaıdyń kire berisinde jazylyp tur.
Qoja Ahmet ıAssaýı kesenesinde de dál osyndaı jaǵdaı. Bul – tarıhı eskertkish, týrısterge arnalǵan nysan emes pe? Osyndaı jerlerdi jarnamalaý úshin qyrýar qarjy bólip, beınerolıkter túsiriledi. Negizinde sol jerge barǵan týrısterdiń «selfıinen» artyq jarnama joq. Bul – tep-tegin, ári tıimdi jarnama bolar edi», - deıdi Asqar Janapov.
Sondaı-aq, ol aýyl-aımaq turǵyndarynda tabıǵatty qorǵaý mádenıeti qalyptaspaǵandyǵy týraly aıtty.
«Jergilikti halyq ishki týrızmdi damytsa, týrıster esebinen paıda tabýdy úırense – tabıǵatqa janashyrlyqpen qarar ma edi. Saıahatshylarmen birge jańashyldyq keledi. Mysaly, Jibek jolyn alyp qaraıyq. Saýda-sattyq júrip, kerýen ótetin jerde damý, órleý, órkendeý bolǵan. Qazirgi ýaqytta meniń dostarym agrotýrızmdi damytýǵa kúsh salyp júr, búgingi tańda saıahattaýdyń bul týri tanymal. Tórt túlik pen taýyqty uıaly telefon ekranynan ǵana kórip ósip kele jatqan qanshama jastar bar», - deıdi ol.
Bloger Qazaqstandaǵy ekiniń biri bile bermeıtin tuzdy kól týraly aıtty.
«Solonchak Ýıýnı – álemdegi eń úlken tuzdy kól bolyp sanalady. Ol Bolıvııada ornalasqan. Tuzdy kóldi kórý úshin jyl saıyn shamamen 60 myń týrıst barady eken. Ol jer – saıahatshylardyń Mekkesi dese de bolady. Atalǵan kóldiń týrıster arasynda tanymal bolǵanyna kóp bola qoıǵan joq, biraq sol mańdaǵy aýyldar týrısterdiń esebinen kórkeıip, damı túsken. Munyń bárin ne úshin aıtyp otyrmyn? Ótken jyly Batys Qazaqstan oblysyna ekspedıtsııamen bardyq. Ol jaqta Inder tuzdy kólinde boldyq. Ol Bolıvııadaǵy Solonchak Ýıýnı kóline qaraǵanda birneshe ese úlken jáne mıneraldarǵa da baı. Osyndaı mysaldardy kóptep aıta alamyn. Ókinishke qaraı, bizdiń elimizdegi ǵajaıyp kól týraly ekiniń biri bile bermeıdi«, - deıdi Asqar Janapov.
Tabıǵat aıasynda demalý mádenıeti
Bloger Kóbeıtuz qyzǵylt kóli týraly blog túsirgende kóbi «Ondaı keremet jerlerdi nege kórsetesiz? Bizdiń halyq týrızmge daıyn emes, olardyń tabıǵatta demalý mádenıeti durys qalyptaspaǵan» degen pikir jazǵan.
«Men bul pikirmen kelispeımin. Ne úshin ádepsiz adamdardyń olqy qylyqtary úshin durys jolmen júretin adamdar zardap shegýi kerek? Men demalý mádenıetin, týrızmdi qalyptastyrýdy ózimdi úlgi ete otyryp nasıhattaımyn.
Birde qalyńdyǵymen sóılesip turǵan jigit qolyndaǵy bótelkesin qoqys tastaıtyn orynǵa laqtyrdy, biraq bótelke jerge qulap qaldy. Olar sóılesken kúıi tura berdi. Oǵan aqyl aıtyp, tipti eregesip qalýyma da bolar edi, biraq olaı etpedim. Bótelkeni jerden aldym da, qoqys tastaıtyn orynǵa saldym. Osy áreketimdi kórgen jigit menen keshirim surady.
Blog túsirgen kezde qoqysymyzdy ózimizben birge jınap alyp ketetinimizdi de kórsetemin. Tazalyqty árkim ózinen bastaýy kerek», - deıdi Asqar Janapov.
Saıahattaný jan rahatyn syılaıdy
Ol ne sebepti basqa emes, saıahatshy bolýdy tańdaǵanyn túsindirip berdi.
«Birinshiden, maǵan tabıǵat aıasynda bolǵan unaıdy. Qys mezgilinde orman ishine kirip kórińizshi: múlgigen tynyshtyqqa kýá bolasyz. Al jazda orman ishinde qustar saıraıdy. Saıahattaý maǵan kúsh-qýat berip, shabyt syılaıdy, ómir súrýge degen qulshynysymdy arttyrady. Saıahattaý barysynda ártúrli adamdarmen tanysasyń, olarmen áńgimelesken unaıdy. Olarǵa kamera arqyly qaraǵandy, ıaǵnı vıdeoǵa túsirgendi de jaqsy kórem. Bastapqyda qashqaqtaǵanmen, keıin boıy úırengen soń aıtar oıymen emin-erkin bólise bastaıdy», - deıdi bloger.
Ol úshin 2020 jyl saıahatshy retinde sátti jyl bolǵan.
«2020 jyl ishki týrızm úshin de sátti jyl boldy dep aıtýǵa bolady. Shekaralardyń jabylýy keń-baıtaq elimiz qandaı kórkem, qandaı keremet ekenine kýá bolýǵa sebep», - deıdi ol.
Bolashaqa baǵdar
Bloger byltyr ekspedıtsııany Soltústik Qazaqstan oblysyna sparmen aıaqtaǵysy kelgenin aıtty.
«Ol josparymyz bıyl iske asady dep úmittenemiz. Joǵaryda aıtyp ótkenimdeı, Shyǵys Qazaqstanǵa da taǵy bir márte baryp qaıtýymyz kerek.
Bir syrymdy ashaıyn: jaqynda mototsıklimdi satyp, «Gazelge» uqsas shaǵyn kólik satyp aldym. Ony saparǵa shyǵýǵa yńǵaıly etip jóndep, avtoúı jasap, otbasymmen birge saıahattaǵym keledi. Jubaıym mototsıklimdi satqan kezde qýandy. Endi avtoúımen saıahattaý arqyly jańa áserge bólensem jaqsy bolar edi. Bul óte keremet ıdeıa, jaqsy joba, biraq ony júzege asyrýǵa qarajatym men kúshim jete me – bilmeımin. Dál osy máselede maǵan qandaı kómek bolsyn artyq etpeıdi. Osy jobany iske asyrý arqyly otbasyńmen birge Qazaqstandy aralaý óte keremet ekenin kórsetkim keledi. Avtoúımen saıahattaý Eýropa elderi men Reseıde keń etek jaıǵan. Bizdiń elde bul sala áli damı qoıǵan joq. Men osy jobany júzege asyrýǵa bolatynyn kórsetkim keledi», - deıdi bloger.
Ol jas saıahatshylarǵa keńes aıtty.
«Jas saıahatshylarǵa elordalyq jas bloger Dıma Zavodnyı úlgi bola alady. Ol YouTube jelisinde «Mechty Strannıka» paraqshasyn júrgizedi. Ol Býrabaı taýlaryn jaıaý júrip ótken, elordadan Qarqaralyǵa velosıpedpen, al elordadan Kóbeıtuz kóline jaıaý barǵan. Bastapqyda ol da kóptegen qatelik jiberdi, biraq alǵan betinen qaıtpady. Al óz atymnan keńes aıtar bolsam: bárin az-azdan bastaý kerek. Jaılylyq aýmaǵynan shyǵyp, tabıǵatpen etene jaqyn bola bilýge ne jetsin?! Kólikpen saıahattaısyń ba, jaıaý saıahattaısyń ba – mańyzdy emes, mańyzdysy – saıahattaý týraly sheshim qabyldap, táýekel etý. Baǵasy qymbat zattardy alýdyń qajeti joq. Ne nárse satyp alǵyńyz kelip tursa da ózińizge «Bul maǵan shyn máninde qajet bola ma?» degen suraq qoıyńyz. Meni osy suraq talaı ret qutqaryp qalady. Keıbir saıahatshylar ózderine jaılylyq izdep, keregi joq zattardy da kerek bolyp qalady dep satyp alady, keıin ol sómkeniń túbinde jata beredi. Artyq zat kóterip júrýdiń ne qajeti bar?«, - deıdi Asqar Janapov.
Qaýipsizdik sharalaryna keletin bolsaq, sýdy artyǵymen alyp júrý kerek, uıaly telefondy qýattaıtyn qurylǵyny da umytpaǵan abzal. Negizi saıahattyń túri kóp jáne keńes te soǵan baılanysty ózgerip otyrady. Bul turǵyda sizderge ınternet kómekshi bola alady. Saıahattaıyq, kókjıegimizdi keńeıteıik, dostar!», - deıdi ol.