Úshinshi jańǵyrý - Tórtinshi ındýstrııalandyrýdan qalyp qoımaýdyń múmkindigi
Atap aıtqanda, osy ýaqytqa deıin eki jańǵyrý kezeńi ótti. Jalpy, burynǵy joldaýlarda qabyldanǵan mindettemelerdiń arqasynda búginde myńdaǵan mektepter men balabaqshalar, júzdegen aýrýhanalar men emhanalar, ondaǵan myń shaqyrymǵa sozylǵan jańa joldar, júzdegen myń sharshy metr turǵyn úıler, sondaı-aq jańa kásiporyndar men jumys oryndary túrinde naqty is-qımyldar júzege asyryldy.
«Álemde kezekti, Tórtinshi ónerkásiptik revolıýtsııa bastaldy. Ekonomıkany jappaı tsıfrlandyrý tutas salanyń joıylýyna jáne múlde jańa salanyń paıda bolýyna alyp keledi. Bizdiń kóz aldymyzda bolyp jatqan uly ózgerister - ári tarıhı syn-qater, ári Ultqa berilgen múmkindik. Búgin men Qazaqstandy Úshinshi jańǵyrtý jóninde mindet qoıyp otyrmyn. Eldiń jahandyq básekege qabilettiligin qamtamasyz etetin ekonomıkalyq ósimniń jańa modelin qurý qajet. Qazirgi kezde kóptegen elder osyndaı mindetti oryndaýǵa umtylýda. Ósimniń jańa modeline kóshý tásili ár jerde ár túrli ekenine senimdimin. Biz ózimizdiń myqty tustarymyzdy paıdalanyp, Táýelsizdigimizdiń 25 jylynda birge qalyptastyrǵan áleýetimizdi joǵaltyp almaýymyz kerek qoı», - dep atap ótti QR Prezıdenti Nursultan Nazarbaev Qazaqstan halqyna arnaǵan bıylǵy Jolaýynda.
Memleket basshysy tabysty ótken eki jańǵyrý arqyly baǵa jetpes tájirıbe jınaqtalǵanyn, biz endi alǵa batyl qadam basyp, Úshinshi jańǵyrýdy bastaýǵa tıis ekenimizdi qadap aıtty.
Negizi, Qazaqstannyń Úshinshi jańǵyrýy jahandyq básekege qabilettilik turǵysynda aldaǵy jańǵyrtýlardyń qısyndy jalǵasy ári perspektıvalyq damýy. Bul óz kezeginde memleketimizdiń ósýi men álemniń eń damyǵan 30 memlekettiń qataryna qarqyndy ený úshin bolashaqqa bastaıtyn senimdi kópir.
Elbasynyń jyl saıynǵy Joldaýyna baılanysty burynǵy depýtat, QR Bilim jáne ǵylym eks-vıtse-mınıstri Murat Ábenovtiń pikirin bilý maqsatynda tıisti saýaldarymyzdy qoıǵan bolatynbyz. Osy oraıda sarapshynyń aıtqandaryn kópshilik nazaryna usynýdy jón kórdik. Sarapshy óz sózinde Qazaqstan ótkergen jańǵyrý kezeńderin eske alyp, oılarymen bólisti.
«Táýelsizdik alǵannan keıin 90-shy jyldardyń basyndaǵy birinshi jańǵyrý «birinshi kezekte saıasat, sosyn ekonomıka» qaǵıdasy boıynsha júrdi. Negizinen, eski júıeniń ekonomıkalyq baılanysynan alshaqtaý bizdi úreılendirgen joq, barlyq kúshter memlekettiń jańa saıası negizin qurýǵa jumyldyryldy. Ekonomıka jeke qoldarǵa berilip, damý úrdisi retsizdeý boldy. Eń bastysy - ómirsheńdikti saqtap, memleket retinde qalyptasý. Soǵyssyz, eshbir ózara tartyssyz aıaǵymyzǵa nyq turdyq», - dep túsindirdi Ábenov.
Al ekinshi jańǵyrýda «ekonomıka, sodan soń saıasat» atty qaǵıdamen ekonomıkany damytý arqyly alǵa jyljý boldy. Bul turǵyda basty róldi memleket atqardy. Árıne, memleket úzdik menedjer emes ekeni túsinikti, alaıda resýrstardyń shoǵyrlanýynyń arqasynda bazalyq salany saqtap qalýǵa múmkin boldy. Ekonomıka bárinen buryn áleýmettik problemalardy sheshýge, jumys oryndaryn qurýǵa, azamattardyń qajettilikterin qamtamasyz etýge moıyn burýǵa tıis edi. Tekserýden ótpegen jańa tehnologııalarǵa qarjy salýǵa bolmaıtyny anyq. Shyn máninde ındýstrııalandyrý baǵdarlamasy «qýyp jetýge» nemese ózgelerden «qalyp qoımaýǵa» baǵyttaldy.
«Sonymen qatar Úshinshi jańǵyrý jańasha jarııalanyp, osy rette «reformalar bir mezgilde ekonomıkada jáne saıasatta qatar júrýi tıis»,-dep atap ótti Murat Ábenov.
Onyń sózine qaraǵanda, qazirgi kezde naryq qajettiligine qaraı ózgerý qabiletinsiz eshbir memleket óziniń kóshbasshylyǵyna senimdi bola almaıdy. Álemniń damyǵan elderinde «Indýstrııa 4.0» ataýymen tanymal Tórtinshi ónerkásiptik revolıýtsııa bastaldy.
«Indýstrııa 4.0 - bul Internetke qosylǵan bildekter men adamdardyń shyǵarmashylyq áleýetiniń ıntegratsııasy. Bul rette mashınalar jelisi avtomatty óndiriste joǵary sapaly taýarlardy shyǵara otyryp, árbir tutynýshynyń qajettiligine qaraı ónimniń suryptamasy men sıpatyn jekeleı ózgertýge qaýqarly bolady. Tek osyndaı júıeler ǵana bolashaqta joǵary tıimdilikti jáne básekege qabilettilikti kórsete alady»,-dedi sarapshy.
Túpkilikti ózgerister adamı eńbekti aıqyndaýdan bastap qamtıdy dep kútilýde. Sebebi mashınalar joǵary tıimdilikpen óndiristegi qaıtalanbaly maqsattardy adamdarsyz da oryndaı alatyny anyq, bul qyzmetter avtomattandyrylady. Al bosaǵan kadrlar qaıta daıarlyqtan ótip, joǵary biliktilikti kórsetýi tıis. Óıtkeni, aqyldy qýatty basqarý Internet arqyly iske asyrylady. Eger de qandaı da bir aýdanda maman tabylmaı jatsa, ony qashyqtan jaldaý qıyndyq týdyrmaıdy.
«Tórtinshi ónerkásiptik revolıýtsııa jańǵyrýdan ótpegen elder úshin táýekelderdi týdyratynyn túsiný kerek. Úshinshi jańǵyrý - ol bizdiń Tórtinshi Indýstrııalandyrýdan qalyp qoımaýymyzdyń múmkindigi. Osy oraıda ahýaldy eńsere alatyn, sandyq tehnologııalardy meńgergen, adamı kapıtaldy qurý úshin jaǵdaı jasaýǵa qaýqarly memlekettik jáne qoǵamdyq ınstıtýttardyń, ádil bıznestiń tyǵyz ıntegratsııasy qajet»,-deıdi Ábenov.
Onyń paıymynsha, ósim modelin ózgertip, azamattar men bıznes úshin ınklıýzıvti jaǵdaı jasaıtyn ınstıtýttar qurý qajet.
Sonymen, bizdi qandaı syn-qater kútip otyr jáne Úshinshi jańǵyrýda qandaı sharalar qarastyrylǵan:
1. Óndiris úderisterin avtomattandyrý eńbek resýrstarynyń bosaýyna alyp keledi. Jumys kúshi mol óńirlerden jumysshylardyń mobıldigi úderisine qoldaý jasaýdy qamtamasyz etý qajet. Sonymen qatar shetelge jappaı adamı kapıtaldyń aǵylýyna jol bermeı, joǵary bilikti mamandar úshin elimizdiń tartymdylyǵyna qoldaý jasaý kerek. Mamandardy shyǵarmashylyq daǵdylary men ınnovatsııalyq qyzmetin qalyptastyrýǵa ekpin qoıa otyryp, olardy qaıta oqytýmen aınalysý qajet. Osy rette jańa qundy baǵdarlardy berip, básekege qabilettilik bolatyndaı adamdar ózderiniń múmkindikterin jete túsinýi mańyzdy.
2. Shıkizatqa suranystyń qysqarýy óndirýshi salalar kirisiniń tómendeýine alyp keledi. Osy oraıda jappaı túrde kásipkerlikti damytý qajet. Joǵary eńbek ónimdiligimen ǵylymı qamtymdy óndirister ǵana básekeles bola alady. Innovatsııalyq jetik oılaıtyn, batystyq standarttardy biletin, aǵylshyn tilin meńgergen kadrlar kerek. Bıznes-jobalarda memleket óziniń ornyn jeke kapıtalǵa berýi tıis. Memleket ákimshilik kedergilerdi joıýmen aınalysyp, jańa tehnologııalardy engizý boıynsha táýekelderdi ózine alýy mańyzdy. Budan bólek, shetel naryqtarynda bizdiń taýarlar men qyzmetterdi alǵa jyljytýǵa, jańa ınvestıtsııalardy tartýǵa qaıta baǵdarlaný qajet.
3.Biryńǵaı standarttarmen basqarý men óndiristiń barlyq úderisterin avtomattandyrý nazarda bolǵany jón. Memleket pen bıznes seriktestik qatynastarymen biryńǵaı ıntegratsııalanǵan júıe bolyp tabylady. Bıznes qoǵamdastyq pen «Atameken» UKP jaýapkershiligi arta túsýde, ıaǵnı, mańyzdy qujattar men baǵdarlamalardy ázirleý Ulttyq kásipkerler palatasyna tikeleı tapsyryldy. Bıznes óziniń pisip jetilgenin jáne tek jeke múddesimen ǵana shektelmeıtinin kórsetýi qajet.
4. Qoǵam jańǵyrýdaǵy óziniń rólin túsinýi qajet jáne qoǵamdyq pikirdiń yqpalyn tıimdirek paıdalanýy tıis. Memleket qyzmetterdiń bir bóligin qoǵamdyq, jeke ınstıtýttarǵa berýde, alaıda azamattar osy ókilettikterdi paıdalanýǵa daıyn ba? Eń mańyzdy baǵyttarda ózimizdiń áleýetimizdi biriktire alamyz ba? Sondyqtan da bul másele erekshe mańyzdylyqqa ıe jáne ony iske asyrýǵa ýaqytymyz kóp emes.
«Adamdar men qoǵam sana-seziminiń transformatsııasynsyz Úshinshi jańǵyrýdy júrgizý qıynǵa túsedi. Prezıdenttiń Joldaýy barlyq osy reformalardy qamtydy. Olar bizge qajet. Bastamalardy júzege asyrý josparlary birtutas bolǵany mańyzdy. Shyn máninde Úshinshi jańǵyrý - ol negizgi ınstıtýttardyń jańǵyrýyn eskerip otyr. Sondyqtan da Qoǵam talqylaý men iske asyrý sharalarynan tys qalmaýy kerek»,-dep túıindedi sózin Ábenov.