Usaq sharýashylyqtardy biriktirip, irilendirý - ýaqyt talaby

QYZYLORDA. Naýryzdyń 2-si. QazAqparat /Rýslan Igilik/ - Úkimettiń daǵdarysqa qarsy is-qımyl josparynda Elbasynyń agroónerkásip kesheniniń aldyna júktegen mindetteri kórinis tapqan bolatyn. Onyń ishinde azyq-túlik qaýipsizdigin qamtamasyz etý, óńdeý salasyna aıryqsha nazar aýdarý qajettigi atap kórsetildi. QazAqparat tilshisi Qyzylorda oblystyq aýyl sharýashylyq basqarmasynyń bastyǵy Baqyt Jaqanovqa

jolyғyp, aýylsharýashylyғy salasynda atқarylyp jatқan isterdiң jaı-japsaryn bilgen edi.? Baқyt Dүısenұly, aldymen ұsaқ sharýashylyқtardy biriktirý baғytynda jasalyp jatқan jұmystarғa keңirek toқtalyp өtseңiz? ? Өzderiңizge mәlim, jekeshelendirý kezinde oblystaғy irgeli sharýashylyқtar maıdalanyp, ұzyn sany 772-ge deıin jetti. Osynyң saldarynan egis kөlemi azaıyp, aýyl sharýashylyғy daқyldaryn өndirý kemidi. Maıdalanғan құrylymdar қazirgideı naryқ talabynyң kөshine ilese almaıtynyn өmir tәjirıbesi kөrsetip berdi. Kezinde 100 myң gektarғa deıin kүrish egilse, қazir onyң jartysyn ғana egetin boldyқ. ıAғnı aýyl sharýashylyғy құrylymdarynyң ekonomıkalyқ jaғdaıyn kөterý қajettigin ýaқyttyң өzi týdyryp otyr. Sebebi oblys halқynyң basym kөpshiligi aýylda tұrady. Sharýashylyқtardy irilendirý tetikteriniң biri aýylsharýashylyғy taýar өndirýshileriniң selolyқ tұtynýshylar kooperatıvteri үlgisindegi birlestikterin jәne servıstik daıarlaý ortalyқtaryn құrý bolyp tabylady. Bұl үshin қazirde barlyқ aýdandarda tүsindirý jәne metodıkalyқ kөmek kөrsetý jұmystary jүrip jatyr. Aral aýdanynda құramynda 10 құrylymy bar balyқ өndirisin damytý baғytyndaғy selolyқ tұtyný kooperatıvi құrylsa, Jaңaқorғan aýdanynda 68 құrylym enetin 2 birlestiktiң құjattary әzirlenýde. Қyzylorda қalasynda servıstik daıarlaý ortalyқtary ұıymdastyrylyp, bıznes jobalary әzirlenip, "Oңtүstik" ӘKK-na ұsynyldy. Қazaly jәne Jaңaқorғan aýdandarynda 2 servıstik-daıyndaý ortalyқtary ashyldy. Қazaly aýdanyndaғy servıstik daıyndaý ortalyғyna barlyғy 31 taýar өndirýshi jәne "Jankent" selolyқ tұtyný kooperatıvi biriktirildi. Ortalyқtyң birinshi kezekte atқaratyn jұmystary kөkөnis baқsha өnimderin saқtaý bazalaryn, mal soıý, өңdeý tsehtaryn salý jәne mashına-traktor parkin құrý bolyp mejelenip otyr.Jaңaқorғan aýdanyndaғy servıstik daıyndaý ortalyғyna 16 taýar өndirýshi biriktirildi. Ortalyқta 13086 gektar jer telimi bar. Negizgi aınalysatyn jұmys tүrleri ? kүrish egý, jemis-jıdek jәne mal өnimderin өndirý, onyң ishinde қarakөl sharýashylyғyn damytý bolyp belgilengen. Ortalyқ sheңberinde tamshylatyp sýarý, 15000 bas қoı bordaқylaıtyn alaң jәne mashına-traktor parkin құrý josparda bar. Eki ortalyқtan "Oңtүstik" ӘKK-na jalpy құny 267,6 mln. teңgege 27 dana әr tүrli aýylsharýashylyғy tehnıkasyn alýғa sұranys berildi. Basқa aýdandarda servıstik-daıyndaý ortalyқtaryn құrý jөninde ұsynystar berilip, қaralý үstinde.? Aýyl sharýashylyғy құrylymdaryn irilendirýdiң tetigi қalaı jүredi? ? Negizinen onyң үsh tүrli joly bar. Sharýashylyқtar қaısysyn taңdaımyn dese de erikti. Birinshisi ? ұsaқ sharýashylyқtar birigip tөraғa saılap alady. Onyң үlgisi bұrynnan bar. Birlestik құrylғan soң nesıe alýғa mүmkindik týady. Ekinshisi ? selolyқ tұtyný kooperatıvteri negizinde shoғyrlanady. Mұnda da bir tөraғa bolady. "Agrarlyқ nesıe korporatsııasy" arқyly jyldyқ syıaқy 5 paıyzdyқ mөlsherde nesıe alýғa қol jetkizedi. Үshinshisi ? servıstik daıyndaý ortalyғymen birigip jұmys isteıdi. Қalaı bolғanda da, irilengen kezde ғana қarjyғa қol jetkizý mүmkindigi artady. Bұl baғytta қazir tүsindirý jұmystary қosa jүrgizilip jatyr.? Birlestikter құrylғan soң қandaı baғyttarғa basymdyқ beriledi? ? Birlestikti құrý kezinde tүsken ұsynystar tolyқ eskeriledi. Onda tөrt basym baғyt belgilengen. Birinshi ? kөkөnis, jemis-jıdekti saқtaý, өңdeý jәne өtkizý, sonymen қosa osy daқyldardy өndirý үshin қajetti materıaldyқ resýrstarmen қamtamasyz etý қyzmeti, ekinshi ? mal soıý pýnktterin ұıymdastyrý, et өnimderin өңdeý jәne өtkizý, үshinshi ? maıly daқyldardy өңdeý jәne osy daқyldyң өndirisine қajet materıaldyқ resýrstarmen қamtamasyz etý, soңғysy ? sүt daıyndaý, saқtaý, өңdeý jәne өtkizý.? Kөktemgi egis jұmystarynyң bastalýyna da kөp ýaқyt қalғan joқ. Bıylғy eginniң jaıy қalaı bolғaly jatyr? ? Oblys boıynsha 147,1 gektar jerge egis egýdi mejelep otyrmyz. Onyң ishinde dәndi daқyldar 73,7 myң, mal azyғyndyқ daқyldar 50,0 myң, kartop, kөkөnis 19,7 myң, maıly jәne tehnıkalyқ daқyldar 2,6 myң gektardy құraıdy. Kүrish jalpy egis kөleminiң 64,9 myң gektaryn alady. Osy kezeңge oblystaғy sharýashylyқ aralyқ kanaldardan 200 myң, ishki sharýashylyқ kanaldardan 210,8 myң tekshe metr topyraқ shyғaryldy. Josparlanғan jұmystar sý alý naýқanyna deıin tolyқ aıaқtalady. Bıylғy jyldyң sý tapshylyғyn eskerip, ony tıimdi paıdalanýdyң barlyқ mүmkindikterin қarastyrýdamyz. Bүgingi kүnge 21 myң tonna tұқymnyң 14,5 myң tonnasy tekserýden өtkizildi. Mıneraldy tyңaıtқyshtan 43 myң tonna paıdalanýdy mejelesek, onyң қazir 18387 tonnasyn alyp ta қoıdyқ. Үstimizdegi jyly aýyl sharýashylyғy mashına-traktor parkin jaңalaý maқsatynda "ҚazAgroҚarjy" AҚ arқyly lızıngke 1 mlrd. teңgege baғalanғan 204 tehnıka alýғa sұranys berdik. Oblysymyzda MTZ, HTZ traktorlary men "Enıseı" kombaınyna servıstik қyzmet kөrsetetin ortalyқtar jұmys jasaýda. Қazir dala jұmystaryn jүrgizetin oblys aýyl sharýashylyғy taýaryn өndirýshilerdiң қolyndaғy tehnıkalary 90 paıyzdaı daıyn dese bolady. Bıylғy jyly aýyl sharýashylyғy daқyldaryn egip, kүtip baptaý jұmystaryna 16,0 myң dızel otyny, 3,5 myң tonna benzın jәne 1 myң tonna қoıý maı қajet. Қazirde oblystaғy sharýashylyқtardyң қolynda 10,6 myң tonna dızel otyny bar. Қajetti janar-jaғar maıdy Atyraý mұnaı өңdeý zaýytynan tonnasyn 57 myң teңgeden alatyn bolyp kelistik. Eginge respýblıkalyқ bıýdjetten 1,6 mlrd. teңge қarjy bөlindi. Onyң 1055 mln. teңgesi aýyl sharýashylyғy taýaryn өndirýshilerge taýar-materıaldyқ құndylyқtardyң құnyn arzandatýғa, 35,5 mln. teңgesi tұқym sharýashylyғyn қoldaýғa, 61,9 mln. teңgesi sý jetkizip berý jөnindegi қyzmetterdiң құnyn sýbsıdııalaýғa, 423,4 mln. teңgesi өnimniң shyғymdylyғyn jәne sapasyn arttyrýғa jұmsalady. Sonymen birge jergilikti bıýdjetten І-reprodýktsııaly tұқymnyң baғasyn arzandatýғa 105 mln. teңge қaralyp otyr. Bұl sýbsıdııalardy ıgerý maýsym aıynan bastalady.