Ulystyń uly perzenti: Orazmaǵambet Turmaǵambetuly týraly jańa jınaq shyqty
Qazaqtyń tuńǵysh geolog ǵalymy, aǵartýshy ustaz, qoǵam qaıratkeri, Alash qozǵalysynyń beldi múshesi, saıası qýǵyn-súrgin qurbany bolǵan Orazmaǵambet Turmaǵambetulynyń 140 jyldyǵyna oraı Sh. Esenov atyndaǵy Kaspıı tehnologııalar jáne ınjınırıng ýnıversıtetinde oqý aýdıtorııasy ashylyp, halyqaralyq ǵylymı-praktıkalyq konferentsııa uıymdastyryldy. Tanymdyq sharaǵa Mańǵystaý oblysy ákiminiń birinshi orynbasary Jumabaı Qaraǵaev, ýnıversıtet prezıdenti Berik Ahmetov, Orazmaǵambet ahýnnyń Iranda turatyn urpaqtary men týystary, onyń muralaryn zerttegen tarıhshylar men qalamgerler qatysty.
Orazmaǵambet Turmaǵambetuly týraly kóptegen estelikter jazylǵan. Sonyń biri – Ó. Ozǵanbaı men T. Shádiqul qurastyrǵan «Orazmaǵanbet» toptamasy jáne belgili ǵalym, dinı qaıratker týraly O. Kóshbaıulynyń «Dala danasy» kitaby bolatyn. Atalǵan konferentsııada «Ulystyń uly perzenti» atty taǵy bir jańa jınaqtyń tusaýkeseri ótti.
Sondaı-aq, konferentsııa aıasynda Yessenov University-diń damý jəne zertteý jónindegi vıtse-prezıdenti A. Seıdalıev, ǵylym jáne zertteý basqarmasynyń basshysy S. Syrlybekqyzy, «Ekologııa jáne geologııa» kafedrasynyń qaýymdastyrylǵan professory Q. Qojahmet, «Qazaq fılologııasy» kafedrasynyń meńgerýshisi A. Otarova «Orazmaǵanbet Turmaǵanbetulyna 140 jyl» mereıtoılyq medalimen marapattaldy.
Orazmaǵanbet Turmaǵambetuly 1882 jyly Mańǵystaýdyń Qyzylsý degen jerinde dúnıege kelgen. Ákesi óz zamanynda Orta Azııaǵa belgili dinı qaıratker bolǵan. Orazmaǵanbet – sol kezdegi qazaqtardan shyqqan ken salasyndaǵy alǵashqy ǵalym. Qazaq balalarynyń saýattanýyna eńbek etip, Qyzylsý aýylynda mektep-medrese saldyrǵan.
Orazmaǵambet Turmaǵambetuly qazaqtyń belgili zııalylary B. Qarataev, A. Baıtursynulymen tikeleı baılanysta bolǵan. Reseı ǵalymdary M. Baıarýnas, I. Lýppovpen birge Mańǵystaýdaǵy Qarabuǵaz aımaǵynda bastalǵan geologııalyq-zertteý jumystaryna qatysqan. Sondaı-aq, Ýfa munaı bazasynda, Nebıt-Dag munaı kásipshiliginde, Krasnovodsk portynda sheteldik mamandarmen birlese qyzmetter atqarady. Asa daryndy tulǵa jer qurylysy, qazba baılyǵy, aýa raıy, ósimdigi, shyǵys medıtsınasy, halyq emshiligi sııaqty ǵylymdarǵa erekshe nazar aýdarady.
Orys, túrik, aǵylshyn, parsy, arab, úndi tilderin jetik meńgergen ǵalym týǵan jeriniń qazba baılyǵynyń ıgiligin eli kórse eken dep armandaǵan. Biraq, aýmaly-tókpeli zamanda qýdalaýǵa túsip, týǵan jerden amalsyz aırylyp, Irandy panalaıdy. Sońynda sol jerden ustalyp, Túrikmenstanda 1939 jyly atý jazasyna kesiledi. Keı derekterde «Orazmaǵanbet Turmaǵanbetuly 1942 jyly 30 qazanda 61 jasynda qaıtys boldy» delingen. Orazmaǵambettiń Muhammed, Sharǵı, Panar, Jazıla, Qazına degen balalary bolǵan, olardan taraǵan urpaqtar qazirgi tańda Iranda turady.