Ulyqtaýdan bergi bir jyl: Prezıdent Qasym-Jomart Toqaevtyń negizgi sheshimderi

NUR-SULTAN. QazAqparat - Qasym-Jomart Kemeluly Toqaev Qazaqstan Prezıdenti mindetine 2019 jyldyń 20 naýryzynda kirisip, 9 maýsymda kezekten tys prezıdenttik saılaý ótken edi. Qasym-Jomart Toqaev saılaýshylardyń 70 paıyzdan astam daýysyn ıemdenip, jeńiske jetti. 12 maýsymdaǵy ulyqtaý rásiminde sóılegen sózinde Prezıdent óziniń saıası platformasy – Qazaqstan azamattarynyń basty saýaldaryna jaýap ekenin atap ótti.

«Men eń aldymen, Qazaqstannyń Úshinshi jańǵyrýy, Bes ınstıtýtsıonaldyq reformasy men memlekettiń ózge de strategııalyq mańyzy bar qujattaryn júzege asyrý úshin jumys júrgizemin. Basqasha aıtqanda, Elbasynyń Strategııasyn iske asyrý úshin eńbek etemin. Turaqty damýdyń jańa deńgeıine shyǵý úshin jańa amal-ádister men jańa sheshimder kerek».

Qasym-Jomart Toqaev

QR Prezıdenti ótkir áleýmettik máselelerdi sheshýmen, qazaqstandyq kásipkerlerdi qoldap, iskerlik belsendilikti yntalandyrýmen, keń aýqymdy orta tapty qalyptastyrýmen, qoǵamnyń birligin qamtamasyz etip, ár azamattyń quqyǵyn qorǵaýmen aınalysatynyn málimdedi. Memleket basshysy óziniń basty mindeti - árqashan jáne barlyq jerde Qazaqstannyń ulttyq múddesin qorǵaý ekenin atap ótti.

Ótken jyldyń 2 qyrkúıeginde Qazaqstan halqyna Joldaýynda Prezıdent Q.Toqaev úsh onjyldyq ishinde Qazaqstannyń Tuńǵysh Prezıdenti - Elbasy Nursultan Ábishuly Nazarbaevtyń basshylyǵymen bizdiń elimiz álemdegi turaqty jáne bedeldi memleketke aınalǵanyn atap ótti. Endi Qazaqstanǵa Táýelsizdiktiń jetistikterin eseleýge, eldi damytýdyń sapaly jańa deńgeıine shyǵarýǵa múmkindik týyp otyr.

«Men ýáde etken saıası transformatsııa bizdiń memleketimiz ben halqymyzdyń múddelerin eskere otyryp, kezeń-kezeńimen ári buljymaı júzege asyrylady. Álemdik tájirıbe kórsetip otyrǵandaı, shuǵyl, júıesiz saıası lıberalızatsııa ishki saıası jaǵdaıdy turaqsyzdandyrýǵa, tipti memlekettilikti joǵaltýǵa ákep tireıdi.

Sondyqtan biz saıası reformalardy «alǵa asyǵyp júgirmeı», biraq dáıekti, tabandylyqpen jáne oımen júrgizetin bolamyz. Bizdiń negizgi ustanymymyz: eldiń qoǵamdyq-saıası ómirin jańǵyrtpaı, sátti ekonomıkalyq reformalardy júrgizý múmkin emes».

Qasym-Jomart Toqaev

QR Prezıdenti qazaqstandyqtardyń ortaq mindeti - azamattardyń konstrýktıvti saýaldaryna jedel ári tıimdi jaýap beretin «Halyq únine qulaq asatyn memleket» tujyrymdamasyn júzege asyrý ekenin, bılik pen qoǵamnyń turaqty dıalogy jolymen ǵana qazirgi geosaıasattyń konteksine qaraı úılesimdi memleket qurýǵa bolatynyn jarııalady. Ol úshin azamattyq qoǵamdy qoldap, nyǵaıtyp, ony memleketke ortaq eń mańyzdy talqyǵa tartý qajet. Dál osy maqsatta rotatsııalyq qaǵıdatpen jumys isteıtin Ulttyq qoǵamdyq senim keńesi quryldy.

Qasym-Jomart Toqaev Qazaqstanda zańnamany izgilendirý jumysyna mańyz berilip, azamattardyń negizgi quqyqtary syrt qalǵanyn atap ótti. Sol sebepti elde áli de kóptegen aýyr qylmystar tirkelýde.

Sondyqtan aýyr qylmystardyń keı túrleri úshin jaýapkershilikti zańnamalyq túrde kúsheıtý týraly tapsyrma berildi.

«Eger beıbit jınalystar zańdy buzyp, azamattardyń tynyshtyǵyn ketirmeıtin bolsa, olardyń únine qulaq asyp, bekitilgen zańdy tártipte ony ótkizýge ruqsat berý kerek. Arnaıy oryn bólinýi tıis. Alaıda bul oryn – qala syrty bolyp ketpeýi qajet».

Qasym-Jomart Toqaev

Qazaqstan qoǵamynyń joǵary qundylyǵy turaqtylyq pen kelisim ekenin moıyndaı otyryp, Prezıdent Qasym-Jomart Toqaev ishki saıası sózdikke «balamalyq» pen «plıýralızm» túsinikterin engizdi.

2019 jyldyń 24 maýsymynda Túrkistan oblysynyń Arys qalasynda áskerı bazalardaǵy oq-dáriler jaryldy. Dál sol kúni Prezıdent Qasym-Jomart Toqaev Arys qalasyna ushyp, onda evakýatsııalanǵan azamattarmen kezdesti. Memleket basshysy turǵyndardy shahar qalpyna keltiriletinine, Úkimet barlyq jumystarǵa qarajat bóletinine sendirdi.

«Dál osy rejımde jumysty jalǵastyryńyzdar. Úkimetke qalaǵa, eń bastysy - turǵyndarǵa kómektesý mindeti tapsyryldy. Qazir eń birinshi orynda adamdardyń, qala turǵyndarynyń qaýipsizdigi turýy kerek. Ekinshisi - kómek kórsetý. Búkil Qazaqstan Arysqa kómektesedi, arnaıy qor ashylady. Qala jurtshylyǵyna, ardagerlerge alǵys aıtamyn. Olar halyqpen jumys istep jatyr. Jarylystyń sebepterin, oqıǵanyń ne úshin bolǵanyn anyqtaýymyz kerek. Qylmystyq is ashylyp, tergeý bastaldy. Eger kináliler bolsa, olar zańnyń búkil qatal baptarymen jaýapqa tartylady. Keleshekte Arys jarylǵysh qurylǵylardyń bárinen taza qalaǵa aınalýy kerek».

Qasym-Jomart Toqaev

Prezıdenttiń tapsyrmasymen Arys qalasyndaǵy qoımalardan oq-dáriler shyǵarylyp, 1 tamyzǵa deıin qaladaǵy barlyq buzylǵan ǵımarat jóndelip, qalpyna keltirildi. Úkimettik komıssııanyń baqylaýymen júrgizilgen qalpyna keltirý jumystary sapaly ári ýaqtyly oryndaldy. Arysta 7 634 ǵımarat búlinip, onyń 500-ge jýyǵy tolyq jaramsyz bolyp qıraǵan. Olar qaıta salyndy. Qalany qalpyna keltirýge 56 mıllıard teńge jumsalsa, onyń ishinde barlyq 45 myń turǵynǵa ótemaqy retinde 100 000 teńge, sondaı-aq shaǵyn jáne orta bıznestiń 472 sýbektisine 10 mıllıon teńgege deıingi jeńildetilgen nesıeler berildi.

2019 jyldyń sáýirinde Memleket basshysy «Qazaqstan Respýblıkasynyń keıbir zańnamalyq aktilerine arnaıy ekonomıkalyq jáne ındýstrııalyq aımaqtar qurý, ınvestıtsııalar tartý, eksportty damytý jáne alǵa jyljytý, áleýmettik qamsyzdandyrý máseleleri boıynsha ózgerister men tolyqtyrýlar engizý týraly» Zańǵa qol qoıdy. Bul Zań arqyly kóp balaly otbasyndaǵy ár balaǵa tólenetin járdemaqyny aıyna 21 myńǵa deıin arttyrýǵa múmkindik týdy. Al 2020 jyldyń 1 qańtarynan bastap tórt jáne odan da kóp kámeletke tolmaǵan balasy bar otbasylarǵa 42 myńnan 74 myń teńgege deıin jeke járdemaqy engizildi. Al Prezıdent osy jyldyń 13 mamyrynda qol qoıǵan «Qazaqstan Respýblıkasynyń keıbir zańnamalyq aktilerine ana men balany qorǵaý máseleleri boıynsha ózgerister men tolyqtyrýlar engizý týraly» Zańy segiz nemese odan da kóp balaǵa tórt AEK mólsherinde nemese odan keıingi ár balaǵa 10604 teńge mólsherinde járdemaqy belgileıdi. Járdemaqynyń mólsheri 84 myń teńgeni quraıdy. 10 balaǵa - 106 myń teńge berilse, odan keıingi ár balaǵa járdemaqy tórt AEK mólsherinde artyp otyrady.

«Jumyssyzdyq deńgeıin tómendetý boıynsha jumysty jalǵastyrý qajet. Az qamtylǵan otbasylardyń ómir sapasyn arttyryp, múmkindigi shekteýli azamattardy qoldaý sharalaryn kúsheıtýdi tapsyrdym».

Qasym-Jomart Toqaev

2019 jylǵy 30 jeltoqsanda Prezıdent Q.Toqaev «Pedagogtar mártebesi týraly» Zańǵa jáne oqytýshy mártebesi, stýdentter men oqytýshylarǵa júktemeni azaıtý týraly tıisti ózgeristerge qol qoıdy. Jańa zań arqyly jalaqyny kezeń-kezeńimen arttyrýdy qarastyrdy. Aılyq 2020 jyldyń qańtarynan bastap ortasha eseppen 25%-ǵa ósti. Zań normatıvti oqý júktemesin 18-den 16 saǵatqa deıin tómendetedi. 2024 jylǵa deıin bul zańdy júzege asyrýǵa 5,4 trln teńge jumsalady.

«Biz bıýdjet qyzmetkerleriniń jalaqysyn birtindep kóterip jatyrmyz. Bul pedagogıkalyq qaýymdastyqqa, dárigerlerge jáne mádenıet salasynyń mamandaryna qatysty. Máselen, kelesi jyldan bastap muǵalimderdiń jalaqysy 25 paıyzǵa ósedi, al 4 jyldan keıin olardyń jalaqysy eki ese artady. Memleket árdaıym kóp balaly otbasylarǵa, múmkindigi shekteýli jandarǵa qamqorlyq jasaıtyn bolady. Biz memleketimizdiń áleýmettik ekenin eshqashan umytpaımyz».

Qasym-Jomart Toqaev

2019 jyldyń jeltoqsanynda Memleket basshysynyń Qazaqstan halqyna Joldaýy arqyly berilgen tapsyrmasy negizinde Prezıdenttik jastar kadrlyq rezervi qurylatyny týraly habarlandy. Ulttyq komıssııa saraptama komıssııasy usynǵan kandıdattar arasynan 300 jas mamandy iriktep aldy. Memlekettik basqarý júıesindegi eń mańyzdy salalarǵa Rezerv arqyly iriktelgen mamandar jiberilip jatyr. Strategııalyq maqsat – memlekettik bılik júıesinde tıimdi basqarýshylardyń jańa tolqynyn qalyptastyrý jáne el jastary úshin tıimdi áleýmettik lıftiler júıesin qurý».

«Kóshbasshylardyń jańa býyny, onyń ishinde sizder de bılikke keletin ýaqyt alys emes. Sizder úkimettiń tizginin qabyldaýǵa daıyn bolýlaryńyz kerek. Sizderde tıisti quzyret, bilim bolýy kerek. Bizdiń jastar memleket damýyndaǵy jańa tarıhı kezeńge daıyn bolýy tıis. Bilim, quzyrettilik jeke ambıtsııadan góri bıik deńgeıde bolýy kerek. Alaıda bizde jıi kerisinshe bolyp jatady».

Qasym-Jomart Toqaev

Bıyl 16 naýryzda Prezıdenttiń Jarlyǵymen osy jyldyń 15 sáýirine deıin koronavırýstyń taralýyna baılanysty búkil elde Tótenshe jaǵdaı jarııalanǵan bolatyn. Kóptegen elden buryn Qazaqstan úkimettik deńgeıdegi arnaıy sarapshylar shtaby men vedomstvoaralyq komıssııany quryp, vırýstyń taralýyna qarsy is-qımyl josparyn qabyldady. Sodan keıin tótenshe jaǵdaı osy jyldyń 11 mamyryna deıin uzartyldy. Tótenshe jaǵdaı rejımi toqtatylǵannan keıin negizgi karantındik shekteýler saqtaldy, biraq kóptegen kásiporyn men uıymnyń jumysy qaıta jandandy.

«Biz koronavırýstyń álemdik ekonomıkaǵa óte jaǵymsyz áseriniń kýási boldyq. Shyndyǵynda, bul rette búkil álemdik ekonomıkalyq júıeni qaıta formattaý týraly áńgime aıtylyp otyr. Qazaqstan osy úlken daǵdarystyń saldaryn sezinip jatyr. Biraq ekonomıkalyq kataklızmderge qaramastan, biz áleýmettik shıelenis pen jumyssyzdyqtyń ósýine jol bermeý úshin barlyq sharany qoldanamyz. Elbasy Nursultan Ábishuly Nazarbaevtyń kóregen saıasatynyń arqasynda elimizdiń halyqaralyq rezervteri shamamen 90 mıllıard dollarǵa jetti. Bul bizdiń ekonomıkamyzdyń turaqtylyǵyn saqtaýdyń jáne memlekettiń áleýmettik mindettemelerin oryndaýdyń mańyzdy kepili».

Qasym-Jomart Toqaev

Tótenshe jaǵdaıǵa baılanysty tabysynan aıyrylǵan azamattardyń bárine eń tómengi bir aılyq kóleminde - 42 500 teńgeden berildi.

Koronavırýs ınfektsııasymen kúresip jatqan medıtsınalyq personal úshin úsh aı boıy tólenetin jalaqyǵa ústemaqy belgilendi. Eń joǵary qaýip tobyna – 20 eń tómengi jalaqy, joǵary táýekel tobyna - 10 eń tómengi jalaqy, ortasha táýekel tobyna – 5 eń tómengi jalaqy beriletin boldy.

Medıtsına qyzmetkeri koronavırýs juqtyrǵan jaǵdaıda oǵan Memlekettik áleýmettik saqtandyrý qorynan tólenetin birjolǵy áleýmettik tólem mólsheri 2 mıllıon teńgeni, qaıtys bolǵan jaǵdaıda 10 mıllıon teńgeni quraıdy.

«Bul daǵdarys memlekettik apparat pen otandyq bıznes úshin qozǵaýshy kúsh bolǵaly tur. Munyń sabaǵy este saqtalýy kerek. ıAǵnı, jedel sharalardan basqa, jaǵdaı turaqtanǵannan keıingi ómirge qatysty júıelik tásilderdi ázirlep, qabyldaý qajet. Biz is júzinde jańa jahandyq álemniń tabaldyryǵynda turmyz. Ol álemde Qazaqstan óziniń laıyqty ornyn tabýy tıis».

Qasym-Jomart Toqaev

Ulttyq qoǵamdyq senim keńesiniń 2020 jyldyń mamyr aıyndaǵy otyrysynda Memleket basshysy ǵylym men bilimniń damýyna qatysty birqatar tapsyrma berdi. Prezıdent bizdiń oqýshylardyń bilim deńgeıi jaǵynan halyqaralyq baǵalaý nátıjeleri boıynsha Qazaqstan damyǵan elderden aıtarlyqtaı artta qalǵanyn atap ótti.

«Jalpy biz ǵylymdy qarjylandyrýdy turaqty túrde arttyryp jatyrmyz. 2025 jylǵa qaraı onyń JІÓ-degi úlesin 1%-ǵa jetkizemiz. Sonymen qatar, biz eshkim oqymaıtyn qajetsiz jumystar men zertteýlerdi qarjylandyra almaıtynymyzdy aıtqym keledi. Árbir ǵylymı jumysqa qatań talap qoıylyp, odan naqty áleýmettik-ekonomıkalyq, óndiristik, tehnıkalyq qaıtarym bolýy kerek».

Qasym-Jomart Toqaev

***

Materıaldyń grafıkalyq longrıd túrindegi nusqasyn myna siltemeden kóre alasyz.