«Uly dalanyń jeti qyry»: Qazaq qoǵamy qandaı pikir bildirýde
«Nur Otan» partııasy Tóraǵasynyń birinshi orynbasary Máýlen Áshimbaev bizdiń osyǵan deıin tól tarıhymyzdy tanyp-bilýde belgili bir sheńberden asa almaı, oqıǵalardy tańdamaly jáne konıýktýralyq turǵydan sıpattaýǵa basymdyq berip kelgenimizdi jasyrmaıdy.
«Strategııalyq sıpatqa ıe bul maqala kópqyrly ári aýqymdy tarıhymyzdy durys túsinip, qabyldaýǵa shaqyrady. ıAǵnı, álemdik órkenıetke qosqan úlesimiz ben jahandyq damý úrdisine tıgizgen zor septigimizdi qaıtadan zerdelep, dúnıejúzine jańasha dáripteýge úndeıdi. Shyn máninde, bizdiń Uly dalamyzdyń ǵalam mádenıeti men órkenıetinde ózindik orny bar. Oǵan eshkimniń talasy bolmaýy tıis. Tek sony naqtylap, shegeleý úshin aldymen onyń máni men mańyzyn ózimiz jete túsinip, túısinýimiz kerek», - dep atap kórsetti M.Áshimbaev.
Izmırde ótip jatqan Túrki elderi Parlamenttik Assambleıasynyń otyrysynda Májilis tóraǵasy Nurlan Nyǵmatýlın Elbasy maqalasynyń basty ıdeıasy men negizgi usynystary bizdiń elimizdiń ǵana emes, búkil túrki álemi úshin tarıhı sharalardyń basty oqıǵasy ekendigine nazar aýdarǵan.
«Qazaqstan Respýblıkasynyń Prezıdenti Nursultan Ábishuly Nazarbaevtyń teńdessiz ereksheligi óz halqynyń tarıhymen birlikte bolýynyń jáne onyń bolashaǵyn qalyptastyrý bolyp tabylady», - dedi Nurlan Nyǵmatýlın.
Al «Nur Otan» partııasynyń hatshysy Farhad Qýanǵanov dańqty babalar men kóne tarıhtyń ulylyǵyn seziný ár qazaqtyń boıynda barlyǵyna, bul sezim - qazaqtyń dúnıetanymynyń, ulttyq kodynyń myzǵymas bir bólshegi ekendigine aıryqsha toqtalady.
«Bul maqala ulttyq ustanymǵa ári sanaǵa qatysty tyń serpin beretin mindetterdi qamtyp otyr. Ókinishke qaraı, biraz býyn boıy biz ózimizdiń tarıhymyzdy, ótken ǵasyrlardy tek qaıǵyly jaǵynan ǵana este saqtap, osyndaı kózqarasty qalyptastyrdyq. Munyń tarıhı sebepteri de az emes. Osy oraıda halqymyz asharshylyq, saıası qýǵyn-súrgin, soǵys aýyrtpalyǵy sekildi náýbetti kezeńderdi basynan ótkerdi. Elbasy maqalasynda bizge tarıhı pozıtıvızmge jol kórsetip otyr, ıaǵnı ata-babalarymyz adamzattyń damýyna eleýli yqpal etkendigine nazar aýdardy», - dedi Májilis depýtaty Azat Perýashev.
Al QR Prezıdenti janyndaǵy Qazaqstan Strategııalyq zertteýler ınstıtýtynyń bas ǵylymı qyzmetkeri, tarıh ǵylymdarynyń doktory Irına Chernyh Prezıdent óz maqalasynda qazirgi qazaqstandyqtardyń ata-baba mekenine, olardyń jahandyq tarıhqa, jahandyq órkenıetke qosqan úlesine taldaý júrgizgendigin aıtady.
«Bul - baǵdarlamalyq maqala. Prezıdent kóshpeliler órkenıetiniń negizgi besigi Altaı ekenin, tańǵajaıyp ań stılin, mıfologııany - bárin anyq kórsetti. Memleket basshysy tól tarıhyn biletin, baǵalaıtyn jáne maqtan etetin urpaqtyń bolashaǵy zor bolady deıdi. Sondyqtan bul - búgingi bolmysymyzdy saraptap, bolashaǵymyzdy baǵamdaýǵa arnalǵan maqala. Onyń strategııalyq mańyzy zor», - túrkitanýshy-ǵalym dedi Nápil Bazylhan.
«Nur Otan» partııasynyń hatshysy Ilıa Terechenko el tabysynyń kepili - bul ótken baı tarıhqa degen maqtanysh, qazirgi zamanǵa pragmatıkalyq baǵa berý jáne bolashaqqa degen pozıtıvti kózqaras ekendigine nazar aýdartady.
«Baıyrǵy ulttyń ókili bolmasam da, Qazaqstan tarıhy - taǵdyr talqysymen kóp japa shekken osynaý ulanǵaıyr jerdiń bólshegine aınalǵan meniń tarıhym, meniń otbasymnyń tarıhy ekendigin aıtqym keledi. Memleket basshysy naqty aıqyndap bergen Uly dalanyń árbir jeti qyry barlyq qazaqstandyqtyń aıryqsha maqtanysh sezimin týǵyzady», - dedi ol.
Qazaqstan Jazýshylar odaǵynyń tóraǵasy, Memlekettik syılyqtyń laýreaty Ulyqbek Esdáýlet gottardyń tarıhyn tereń zerttegen - germanııalyqtardaı, Rım ımperııasynyń búgingi murageri - ıtalııalyqtardaı ejelgi mádenıet ıeleriniń zańdy urpaǵy retinde ózimizdi tanyp-bilýimiz kerektigin aıryqsha atap ótedi.
Qazaqstan Jazýshylar odaǵy basqarma basshysynyń orynbasary Aqberen Elgezek «Arhıv 2025» jobasy jer sharynda shashylǵan qazaqtardyń tarıhy jaıly derekterdi jınap zertteýge múmkindik beretin biregeı joba ekendigin aıtady.
«Bizdiń dalamyz tarıhy tereńde jatqan úlken memleketterdiń otany, úlken órkenıetterdiń altyn besigi bolǵan. Qazaq jeri úlken rýhanı, fılosofııanyń, ádebıettiń, óner men ilim-bilimniń, tipti dinderdiń bastaýy da bolǵan», - dedi Aqberen Elgezek.
Abaıtanýshy ǵalym, «Abaıtaný» ǵylymı-zertteý ortalyǵynyń dırektory Mekemtas Myrzahmetov tarıhı sanany jańǵyrtý, jurtqa jarııalaý - úlken erlik ekendigin aıtady.
«Biz kóp jaǵdaıda Eýropaǵa elikteımiz. Eýropa rýhanı azyq berýden qalǵan. Endi olarǵa ony biz bere bastaımyz. ıAsaýıdiń ilimi, Abaıdyń «Tolyq adam» ilimi, Shákárimniń «Ar ilimi» olardyń qolynda joq. Osyny jazyp tez arada halyqqa berýimiz kerek. Jaqynda Abaıdyń «Tolyq adam» ilimi týraly monografııa jazýdy aıaqtadym. Sonda uqqanym, adamdy jaman qylyqtan tazalaýdyń quraly bizde eken. Sondyqtan, osy baı tarıhymyzben, muramyzben nege maqtanbasqa?!», - dedi ol.
Memleket basshysynyń jańa maqalasy - ulttyq abyroı bastaýyn nusqaıtyn, eldi ónege órisine bastaıtyn jol. Mundaı pikirdi L.N.Gýmılev atyndaǵy Eýrazııa ulttyq ýnıversıtetiniń rektory, QR UǴA akademıgi Erlan Sydyqov bildirgen.
Elimizge eńbegi sińgen qoǵam qaıratkeri, jazýshy Aldan Smaıyl Elbasy maqalasyndaǵy tapsyrmalardy oryndaý maqsatynda Astanadaǵy L.Gýmılev atyndaǵy EUÝ nemese Almatydaǵy ál-Farabı atyndaǵy QazUÝ bazasynda túrkologtardyń arnaıy birlestigin qurý kerek dep esepteıdi.
Májilis depýtaty Qýanysh Sultanov «Uly dalanyń jeti qyry» uzaq jyldarǵy tereńnen qozǵalǵan oı tolǵanysynyń, tolassyz izdenistiń, qajyrly qaıratkerlik eńbektiń, kóshbasshylyq qasıettiń, qııan asýda qııa baspaı órkenıettiń óskeleń jolyn taba bilerlik danalyqtyń nátıjesi ekendigin sóz etedi.
«Memleket basshysy atap otyrǵan jańa jobalar sózsiz tarıh ǵylymynyń damýyna muryndyq bolyp, qazaqstandyqtardyń arasynda tarıh ilimine degen qyzyǵýshylyqty arttyrady. Qytaı, Iran, Túrkııa, Reseı men taǵy basqa elderde zertteýshiler men tarıhshylardyń qoly tımegen tarıhı maǵlumattar áli de saqtaýly. Olardyń bárin de ǵylymı aınalymǵa engizý otandyq tarıhty tereń túsinýge sep bolary haq», - deıdi QR Tuńǵysh Prezıdenti janyndaǵy Álemdik ekonomıka jáne saıasat ınstıtýtynyń sarapshysy Radık Temirǵalıev.