Ulttyq quramanyń tolaǵaı tabysyna qýanatyn kúnder alda – Eseı Jeńisuly
- Aldaǵy tórt kezdesýde ulttyq qurama qalaı oıyn kórsetedi dep oılaısyz?
-Aldaǵy tórt oıynnyń kúntizbesi qazaqstandyq fýtbolshylar úshin ońaı bolmaı tur. Olardyń úsheýi syrt alańda tájirıbeli quramalarmen ótedi. Atalǵan qarsylastardyń barlyǵy týrnır kestesinde bizdiń aldymyzda keledi. Syrt kózge asa úmit joq sekildi kórinetin shyǵar. Árıne, «óz alańymyzda San-Marınony jeńemiz» deýge bolar. Qazir jaǵdaı ózgerdi. Áli de qazaqstandyq fýtbolshylar úshin úmit joq emes.
Rasyn aıtý kerek, Danııadan upaı alýdyń ózi qıyndaý. Tipti, olarmen teń nátıje tirkelip jatsa, onyń ózi Eýropa qurlyǵynda sensatsııalyq jaǵdaı dep baǵalanady. Naýryz aıynda elordada Danııamen ótken kezdesýde óziniń tarıhynda úlken kambek jasady ǵoı. Qolda turǵan úsh upaıynan qaǵylǵan azýly qarsylasymyz soǵan tisin qaırap otyr deýge bolady. Qalaıda qarymta qaıtaryp, óz jankúıerleri aldynda aqtalýǵa tyrysady. Sol kezde oıynǵa qatyspaǵan Krıstensen, Krıstansen sııaqty tisqqaqqan aladop sheberleri aldaǵy oıynǵa saqadaı saı ekenin bilemiz. Bas bapker Magomed Adıev quramany atalǵan kezdesýge laıyqty deńgeıde daıyndaýǵa kóńil bóldi dep oılaımyn. Jigitter de minez bar. Tartysty básekeni kútemiz.
- Qazirge deıin Fınlıandııa quramasyna birneshe márte jeńilip qaldyq. Bul joly sol ketken esemizdi qaıtara alamyz ba?
- Iá, Fınlıandııa quramasyna birneshe márte esemiz ketti. Endi qarymta qaıtaratyn sát týǵan sekildi. Olardan bes márte jeńilistiń aşy dámin tatýǵa májbúr boldyq. Qysqasy, bizdiń qurama úshin óte yńǵaısyz qarsylas. Sol sátsizdikke núkte qoıatyn kez keldi dep oılaımyn. Qaı alańda oınaǵanymyzǵa qaramaı, olarǵa qarsy joǵary deńgeıde sheberlik tanyta bilýimiz tıis. Óz basym aryq aıtyp, semiz shyqqandy jón kórip otyrmyn. Qalaıda olardy jeńýimiz tıis, úsh upaı alýymyz tıis degenimiz orynsyz bolar. Sondyqtan Fınlıandııamen kezdesýden kem degende bir upaı alyp kelsek, ol da jaman tabys bolmas edi.
Jalpy, Eýropa chempıonaty fınaldyq satysyna shyǵamyz dep senimmen aıta almaımyz. Dese de aldaǵy oıyndar bizdi odan ári shyńdaı túsýi qajet. Biz minezdi komanda ekenimizdi dáleldeýimiz qajet. Qazirge deıin jınaǵan 12 upaıymyz kezdeısoq emes ekenin kórsetýimiz tıis.
- Qarasha aıynda ótetin eki oıynǵa baılanysty qandaı pikir bildiresiz?
- Atalǵan eki oıynda upaı qoryn tolyqtyrý jeńildeý túsedi degen senim bar. Óz alańymyzda ótetin San-Marınomen kezdesýde kapıtan Ashat Taǵybergen bastaǵan jigitter jankúıerdi qýantady degen úmittemiz. Syrt alańda Slovenııamen oıynda da qorqatyn eshteńe joq. Biz budan buryn syrt alańda Slovakııa, Soltústik Irlandııany jeńip, Belarýspen teń tústik. Bylaısha aıtqanda, qurama jaqsy jeńis dástúrin qalyptastyryp qaldy. Sol sebepti Slovenııadan da seskenýdiń qajeti joq. Árıne, oǵan deıin bir aı ýaqyt bar. Oǵan fýtbolshylardyń daıyndyǵy men baby qalaı bolady degen suraq týady. Soǵan qaramastan atalǵan qarsylasymyzdan qarymta qaıtaratyn ýaqyt keldi deýge bolady.
- Bul irikteý satysynda ulttyq quramanyń Danııanyń jeńýi sensatsııalyq jaǵdaı retinde baǵalandy. Aldymen Slovenııaǵa ese jiberip, odan keıin Danııany qapy qaldyrǵanymyzdy qalaı baǵalaısyz?
- Sportta zańdylyq degen nárse bar. Bizdiń qurama Ulttar lıgasynda alǵashqy bes oıynnan keıin 13 upaı jınap, sońǵy kezdesýinde Ázerbaıjanǵa ese jiberdi. Odan keıin Ózbekstan, Birikken Arab ámirligimen joldastyq oıynda jeńildik. Eýropa chempıonaty irikteý satysynda Slovenııaǵa óz alańymyzda ese jiberip qoıdyq. Endigi kezekte Danııadan jeńiletin bolsa, quramanyń jaǵdaıy qalaı bolar edi? Qysqasy, sátsizdik sol Slovenııamen kezdesýden keıin aıaqtalǵany qýantady. Sátsizdik jalǵasa beretin bolsa, quramanyń Ulttar lıgasynda jınaǵan upaıy men kórsetken erligi umytylyp keter me edi. Aldymen óz alańynda Danııany, odan keıin syrt alańda San-Marıno men Soltústik Irlandııany jeńip, týrnır kestesindegi jaǵdaıyn jaqsartyp aldy.
Men Slovenııadan jeńilisti bylaı dep baǵalaımyn. Oǵan onyń aldyndaǵy birneshe oıynǵa sozylǵan sátsizdik serııasynyń salqyny tıgeni anyq. Quramanyń ózine degen senimdiligi birshama setinep qaldy. Al Fınlıandııadan jeńilý sebebi quramamyz ózine shekten tys jaýapkershilikti moınyna júktep aldy. Olardyń oıynda «Osy oıynda qaıtsek te jeńýimiz qajet, buǵan deıingi sátsizdikti toqtatatyn ýaqyt keldi» degen sekildi oıda boldy. Sol sebepti olar aıaǵyna girdiń tasyn baılap alǵandaı kúı keshti. Jaqynda men sol oıynnyń sholýyn qaıtadan qarap shyqtym. Baıqasam, Qazaqstan quramasy qarsylastar qaqpasyna bir ǵana týra soqqy jasaǵan eken. Bul – jeńemin degen komanda úshin óte tómen statıstıka. Keıin ony bas bapker Magomed Adıevtiń ózi moıyndady. Jalpy, ortalyq jartylaı qorǵanys pen shabýyldyń arasynda eshqandaı baılanys bolǵan joq. Esesine Soltústik Irlandııaǵa qarsy oıynda sol júıeniń barlyǵy ornyna kelgenine qýandyq. Osylaısha qurama óz sátsizdigine tez reaktsııa bere alatynyn, qorytyndy shyǵaratynyn dáleldedi.
- Budan burynǵy irikteý kezeńderinde de qazaqstandyq fýtbolshylar azýly qarsylastarymen terezesi teń oıyn kórsete bildi emes pe? Máselen, syrt alańda Belgııadan bir upaı oljalap qaıttyq...
- Ótken oıyndarǵa qarap, túrli boljam jasaı berýge bolady. Biz - ázirge Eýropa chempıonaty fınaldyq satysyna shyǵýdan úmitti qurama ǵanamyz. Qazaqstandyq fýtbolshylar mundaı múmkindikke ıe bolyp jatsa, ol óte úlken erlik bolar edi dep baǵalaımyn. Sol kezde Ashat Taǵybergen, Baýyrjan Islamhan, Aslan Darabaev sekildi jigitterdiń býyny fýtbolda óziniń joǵary tabysyna qol jetkizdi dep aıtar edik.
2008 jyly Eýropa chempıonaty irikteý satysynda Arno Paıpers jattyqtyrǵan qurama Armenııa men Ázerbaıjandy artta qaldyryp, týrnır kestesinde on upaımen altynshy orynǵa taban tiregenin jaqsy bilemiz. Sol kezde Samat Symaqov, Andreı Karpovıch, Nurbol Jumasqalıev syndy jigitterimiz jaqsy oıyn órnegin kórsetti. Óz alańynda Serbııany tize búktirdi. Ony irikteý kezeńindegi alǵashqy erligimiz dep baǵalasaq bolady. Qysqasy, atalǵan tájirıbeli fýtbolshylar syrt alańda Belgııamen teń túsip qaıtty. Syrt alańda Grýzııa, Armenııa sekildi quramalardy qapy qaldyrdyq. Qazirga tabysymyzdyń kishkene bolsa da, alǵysharty sol kezde jasaldy deýge negiz bar. Sol sebepti bizge ázirshe jigitterge úlken salmaq salǵanymyz durys emes dep sanaımyn.
- Elimizde fýtboldy damytý úshin qandaı máselelerge kóńil bólýimiz tıis?
- Ótkenge kóz salsaq, keıbir irikteý kezeńinde on oıynnyń bireýinde teń túsip, qalǵanynda jeńiliske ushyraǵan kezimiz bolǵan edi. Andorra sekildi osal qarsylasty eki márte jeńgenimizge qýanǵanymyz kúni keshe. Farer araldaryn áreń tize búktirgenimizdi umyta almaımyz. Sondyqtan bizdiń ulttyq quramanyń aýtsaıderlik kóńil-kúıden endi-endi arylyp kelemiz. Sol sebepti jankúıerler «quramanyń qadamy qalaı aıaqtalar eken» dep artyq júk artqanymyz jón bolmas. Eń bastysy, olardyń oıynyna tileýles bolǵannan artyq eshteńe joq dep sanaımyn.
Aıta ketsek, ulttyq qurama myqty bolýy úshin aldymen el birinşiligi myqty bolýy tıis. Ol úshin ınfraqurylym máselesi joǵary deńgeıde bolǵany talap etiledi. Ókinishke qaraı, qazirge deıin osy ekeýi aqsap keldi. Bul baǵytta birshama ózgerister bar. Al ınfraqurylym máselesi áli de oılantady. Máselen, qaınaǵan Qyzylordanyń ózinde komandalar stadıonda jasandy alańda oınaıdy. Bul - túsiniksiz nárse. Eýropanyń tórindegi Alpiniń sýyǵy uratyn Slovakııa men Slovenııanyń ózi tabıǵı alańda oıyn kórsetedi.
- Jankúıerlerge ne aıtar edińiz?
- Jankúıerlik psıhologııaǵa ózgeris engizý qajet dep oılaımyn. «Bizdiń qurama únemi jeńile beredi», «Bizden túk shyqpaıdy ǵoı» degen syńarjaq pikir, pessımıstik oılar óte kóp. Bir sózben aıtqanda, jankúıerler serpilýi qajet dep oılaımyn. Jigitterge senim arta bileıik. Osy ýaqytqa deıin jeńilgen shyǵarmyz, kóshtiń sońynda júrdik, aýtsaıder esebinde sanalyp keldik. Sol qasań pikirdiń barlyǵy artta qalǵanyn umytpaıyq. Sol sebepti barlyǵymyz qazirgi tabystyń ózin baıandy etý jolynda jumyla jumys jasaǵanymyz artyq emes. Qandaı jaqsylyqtar kórinip tur. Sony ańǵaryp, qýana bilgenimiz jón. Máselen, Baktıer Zaınýtdınov qazirge deıin ulttyq qurama sapynda 12 gol soǵyp úlgerdi. Sony asyǵa kútetin jaqsy atomosfera jasasaq, qandaı jarasymdy.
Taǵy bir aıta keterligi, ózge elderde oınap júrgen fýtbolshylar kóshbasshy ujymdardyń negizgi quramynan tabyla bastady. Máselen, Nurálı Álip Reseıdiń «Zenıt», Baktıer Zaınýtdınov Túrkııanyń «Beshıktash», Ramazan Orazov Slovenııanyń «Koper» klýbynda alǵashqy mınýttan jasyl alańǵa shyǵady. Bul klýbtardyń barlyǵy - óz elinde aldyńǵy orynda kele jatqan ujymdar. Burynǵy jyldarda qazaq jankúıerleri úshin ol óte tańsyq bolatyn. Osyndaı kishkentaı jaqsylyqtar bar. Osynyń ózi bizge az qýanysh emes.
Meniń oıymsha, qazaqstandyq qurama ázirge irikteý kezeńin basynan aıaǵyna deıin bir demmen oınap shyǵatyn deńgeıge jetti dep aıta almaımyn. Tájirıbeli komandanyń ózi dúbirli dodalardan syrt qalyp jatady. Ulttyq quramanyń tolaǵaı tabysyna qýanatyn kúnder alda dep sanaımyn.
- Áńgimeńizge raqmet.
Eske salsaq, 14 qazannan 15-ne qaraǵan túni elorda ýaqytymen 00:35-de Qazaqstan quramasynyń Danııaǵa qarsy kezdesýi ótedi. Oıyn «Qazaqstan» jáne «Qazsport» telearnalarynan tikeleı efırde kórsetiledi.