Ult ádebıetiniń damýyna ózindik ólsheýsiz úlesin qosqan Sáken serini oqyrmany umytpaıdy
- Seri aǵamyz dúnıdeden ótkenine segiz jyl ótti. Bıyl Sáken aǵanyń týǵanyna seksen jyl tolady eken. Osy ataýly kúnge qatysty daıyndyq sharalary qalaı júrip jatyr?
- Bul turǵyda úlken jumystar atqarylyp jatyr dep aıta almaımyn. Máselen, jazýshynyń esimine kóshe ataýyn berý boıynsha tıisti mekemelerge jolyqqan bolatynmyn. Biraq bul jumystar iske aspaı jatyr.Sákeńniń týǵan jeri Kókshetaý óńiriniń ákimdigine de hattar jibergen edik. Endi osymen belsendi aınalysatyn adam bolmaı tur.
Aqmola oblysynyń ákimi Qosman Aıtmuhametov myrzaǵa jibergen hatta qazaqtyń halyq jazýshysynyń mereıtoıyna oraı mundaı toılardy ótkizý, sol ıýbılıardyń týǵan jerine, eline júktelý dástúrge aınalǵanyn jazǵan bolatynbyz. Onda torqaly toıdy Kókshetaý qalasynda, Ýálıhanov aýdanynda (burynǵy Qyzyltý aýdanynda) ótkizý, budan jıyrma jyl buryn arnaıy salyna bastaǵan Býrabaı kentindegi qurylysy aıaqtalmaǵan murajaıdy bitirý máselelerin kótergen edik. Aǵamyz - Kókshetaý qalasy men Ýálıhanov aýdanynyń qurmetti azamaty. Sáken aǵa týyp ósken jerdiń el aǵasy retinde aıaýly azamatty máńgi este qaldyrý úshin Kishkenekól kentinde, Kókshetaý qalasynda mádenı oryndar men mektepke esimin berý, kóshe ataýyn berý sııaqty saýap isterdi qolǵa alýdy ótindik. Bir barǵanda aýdan ortalyǵy mádenıet úıiniń atyn Sákeńniń atyna bergenin estidik. Ol kisiniń pesalary respýblıkalyq jáne oblystyq teatrlarda sahnalanǵany belgili. Osy oraıda kishigirim tetrdyń bolsyn atyn Sákenniń atyna berip qala ma degen nıettemiz. Qazirgi kezde Astanadan seriniń esimine arnap kóshe berý máselesimen aınalysyp júrmin.
- Ótken jyly elordada halyq jazýshysyna eskertkish taqta ornatylǵany esimizde...
- Iá, Astanada aǵam turǵan úıge eskertkish taqta ornatyldy. Osy sharaǵa qatty qýandyq jáne qýanyshymdy jasyra almaımyn. Eskertkishtiń ashylýy búkil halqy úshin, týǵan-týystary úshin zor mártebe dep bilemin. Elorda Saryarqa jerine aýysqan kezde aǵam jas baladaı shyn nıetimen qýandy. Ózderińiz bilesizder, sol jyldary Astanaǵa birqatar zııaly qaýym ókilderi qonys aýdardy. Sáken aǵam da bastapqy jyldary osynda kóship keldi. Qazir Baraev kóshesinde turǵan úıinde atalǵan eskertkish taqta ornatylǵan. Aǵanyń bastamalaryna qoldaý bolý úshin, shyǵarmalaryn jas býynǵa tanystyrý, sondaı-aq shyqpaı qalǵan qoljazbalaryn basyp shyǵarý maqsatynda ózim de Almatydan Astanaǵa keldim.
- «Seri» degen atty Ǵabıt Músirepov syndy uly jazýshy qoıdy degen shyn ba?
-«Aqan seri» romanyn jazǵanda Ǵabıt Músirepov aǵamyzǵa «segiz qyrly, bir syrly talantyń úshin bul atqa ıe boldyń» dep aıtqan edi. Jalpy Sákeńniń jaqyn týysy retinde onyń batyrlyǵy men aqyldylyǵyn, sportqa jaqyndyǵyn, kúıshiligin, ánshiligin jáne ultjandylyǵy jaıynda uzaq tarqatyp aıta berýge bolady. Ózi qazaqtyń tili men namysy úshin jastaıynan kúresýmen boldy. Atap aıtqanda, tyń ólkesi bastalǵan ýaqytta Reseıden kelgen ult ókilderi bizdiń jerimizge kelip, jergilikti halyqtyń namysyna tıetin áreketter jıilep ketti. Mańaıdaǵy aýyldar men aýdan ortalyqtarynyń ataýlary jáne kóshe ataýlary orysshalana bastady. Osy kezde aǵam jıyndarda óz oıyn ashyq aıtyp, bundaı is-qımyldarǵa qarsylyǵyn bildirdi. Keıin onyń sońyna adamdar túsip, izin ańdýshylar paıda boldy. Aqyry, aǵama elde júrý qıyndap ketti. Naǵashym, Muqan mototsıklmen túndeletip, Sákendi Kókshetaýǵa deıin jetkizip saldy. Úıdegilerdiń barlyǵy «ony jaýyp tastamasa eken» dep alańdaýmen uzaq júrdi. Áıteýir, aǵam Almatyǵa jetip, «Pıoner» jýrnalyna jumysqa ornalasyp, ómiriniń jańa paraqtaryn ashty. Jalpy osy oqıǵa «Japandaǵy jalǵyz úı» romanynyń dúnıege kelýine arqaý boldy.
- Sáken aǵa ómirde qandaı edi?
- Shyndyǵynda, ol týra sóıleıtin. Ósek-ótirikti, jaǵynýdy, bireýdiń yǵyna jyǵylýdy bilmeıtin. Aǵam kópshil ári týysshyl adam boldy. Ol úıge kelgende barlyǵymyz kádimgideı keremet bir jasap qalatynbyz. Eldi aýzyna qaratyp áńgimelerin aıtyp, arqa-jarqa bolyp tań atqansha oıyn-kúlkimen otyratynbyz. Dostaryn jıyp alyp án shyrqaǵandy jaqsy kóretin. Aqannyń ánderin mánerine keltirip oryndaıtyn.
- Aqan seriniń dombyrasy Sáken aǵanyń qolynda degendi estigen edik. Osy dombyranyń taǵdyry ne boldy?
- Jalpy osy aspapty qazaq halqy tamashalap júrgeni oryndy ǵoı. Men de osyny qalaımyn. Óıtkeni, ónege men ósıet jolynda Sákenniń jınaǵan estelik zattaryn, dombyralaryn, shyǵarmalaryn, sonymen qatar Aqan seriniń dombyrasyn kópshilik nazaryna usyný kerek. Biraq, joǵaryda aıttyp óttim ǵoı, kópten beri Býrabaıda qurylysy bitpeı jatqan murajaıy bar. Soǵan qazir qolǵabys etip, bir nátıje jasaımyn dep tyrysqanymmen, bolmaı jatyr. Kózimniń tirisinde qolymnan kelgenshe Sáken seriniń esteligi úshin bul jumystardy atqarýǵa tyrysamyn. Aqan shertken dombyra aǵamnyń Gúlmıra degen qyzynyń qolynda. Sáken sekildi qalamgerdi umytpasa eken degen oımen osy estelikterdiń barlyǵyn Býrabaıdaǵy murajaıǵa jınap, sol jerde tursa eken degen armanym bar.
- Áńgimeńizge rahmet!
Aıta keteıik, Sáken Júnisov - Qazaqstannyń halyq jazýshysy, dramatýrg. «Qazaq ádebıeti» gazetiniń bólim meńgerýshisi, KSRO Ádebı qory Qazaq bólimshesiniń dırektory, Qazaqstan Jazýshylar odaǵynyń hatshysy qyzmetterin atqarǵan. Qalamgerdiń «Amanaı men Zamanaı» romany boıynsha «Zamanaı» atty kórkem fılm túsirilgen. Onyń «Ajar men ajal», «Tutqyndar», «Jaraly gúlder», «Qyzym, saǵan aıtam», «Qos anar», «Ár úıdiń erkesi», «Qysylǵannan qyz boldyq», «Krossvord», «Elim-aı», «Sabalaq Abylaı», «Sáýkele» jáne taǵy da basqa pesalary respýblıkalyq jáne oblystyq teatrlarda sahnalanǵan. «Sonarda», «Ájem men emshi jáne dáriger», «Kimniń mekeni jaqsy?» atty áńgimeler men povester jınaǵy, «Japandaǵy jalǵyz úı» , «Aqan seri» romandary jaryq kórgen. Kóptegen shyǵarmalary shet el tilderine aýdarylǵan. Qazaqstan Memlekettik syılyǵynyń ıegeri .