Úkimettiń jumyssyzdyqtyń aldyn alý qareketi nátıjesin berýde

ASTANA. Sáýirdiń 22-si. QazAqparat /Qanat Mámetqazyuly/ - Álemdik qarjylyq daǵdarystyń keıingi tolqyny áleýmettik daǵdarysqa ulasatyny jaıynda boljamdar jasalyp edi, qazirgi kúnderi osyndaı naqty kórinister dúnıejúziniń birqatar elderin sharpyp otyr. Alpaýyt kompanııalardyń quldyraýy, iri kásiporyndardaǵy óndiris kúshiniń azaıýy jappaı jumyssyzdyqtyń ósýine ákep soǵýda.

Sondyқtan da daғdaryspen kүrestegi negizgi mәsele jұmyssyzdyқtyң өsýin toқtatý jәne jұmys oryndaryn saқtap қalýғa baғyttalyp otyr. ıAғnı, tolқyndap, қaıtalanyp otyrғan daғdarys saldarymen kүresýdegi negizgi basymdyқtardyң orny da aýysa bastaғan syңaıly. Mәselen, byltyrғy jyldardan beri banktik-қarjylyқ sektor үlken қaýip týdyrsa, endigi kүni Үkimettiң қolғa alғan әreketteri nәtıjesinde ondaı қaýip bәseңsigen syңaıly. Biraқ, daғdarysқa қarsy basymdyқtardy aýystyrý үrdisinde әleýmettik salanyң aýyr soққy almaýyna alaңdaғan өte oryndy. Sondyқtan da Үkimet birinshi toқsanda қaı sala bolmasyn monıtorıngtik baқylaý sharalaryn, onyң ishinde ekonomıkanyң «jandy nүktesi» bolyp tabylatyn eңbek naryғyn ýysta ұstaýdy kүsheıtti. Bұl өz kezeginde jemisin de berip otyr. Memleket basshysynyң tapsyrmasyna sәıkes, aғymdaғy jyly Үkimet eң aldymen әleýmettik saıasattyң negizgi basymdyқtary boıynsha ұıymdastyrý is-sharalaryn қamtamasyz etýdi қolғa alғan bolatyn. Bұndaı maқsatty jүzege asyrý үshin jұrtshylyқtyң jұmystan aıyrylý қaýpin boldyrmaý jәne daғdarys jaғdaıynda jұmyssyzdardy әleýmettik қorғaýdy қamtamasyz etý, sondaı-aқ eңbek naryғyndaғy jaғdaıdy үnemi baқylaýda ұstaý sharalaryna aldymen nazar aýdaryldy. Atқarýshy bıliktiң 2009 jylғy alғashқy toқsanyndaғy қorytyndylaryn қarastyrsaқ, daғdarysқa қarsy baғdarlamany tıimdi atқarýdyң nәtıjesinde әleýmettik saıasatta jaғdaı қalypty bolғanyn baıқaımyz. Degenmen de, eңbek naryғyndaғy ahýal bұrynғy jyldarғa қaraғanda birshama nasharlaғan. Әrıne, bұl үderis te әlemdik daғdarystyң saldaryna қatysty bolyp tabylady. Mәselen, 2008 jyldyң қazan-jeltoқsan aılarynda jұmyspen қamtylғan halyқtyң sany 126,2 myң adamғa қysқarsa, jұmyssyzdardyң sany 12,6 myң adamғa kөbeıdi. Bıylғy jyldyң birinshi toқsanynda olardyң sany taғy 30 myң adamғa өsip, sәýirdiң 1-indegi jaғdaı boıynsha 589,6 adamdy құrap, jұmyssyzdyқ deңgeıi 6,6 paıyzdan 7 paıyzғa deıin kөterilipti. Tұtastaı alғanda elimizde jұmysқa ornalastyrýdy қajet etetin azamattardyң jalpy sany 378 myң adamdy құraıdy. Sonymen bir mezgilde, bұndaı serpin tek құldyraýғa қaraı oınap otyrsa, onda jaғdaı mүshkildene tүser edi. Al үkimettik is-қımyl sondaı құldyraýdyң aldyn alyp otyr. Mәselen, өtken үsh aı ishinde Қazaқstanda 60 myң 244 jaңa jұmys oryndary ashylғan. Onyң ishinde tұraқty jұmys oryndarynyң sany 40 myңғa jýyқtaıdy. Үkimettiң bastamasymen Kәsipodaқtar Federatsııasynyң jәne «Atameken» odaғynyң қoldaýymen iri kompanııalar boıynsha jұmys oryndaryn saқtap қalýғa baılanysty 4 myң 569 memorandýmғa қol қoıylsa, olardyң 90 paıyzғa jýyғy oryndalyp otyr. Әrıne, bұndaı memorandýmdardyң zaңdyқ kүshi sonshalyқty қýatty emes. Degenmen de, soңғy ýaқytta Үkimet memorandým talaptaryn mindetti oryndaýғa baқylaý jasaıtynyn mәlimdep, қajet jaғdaıda әkimshilik resýrstarғa erik beretinin de bildirip қaldy. Қarapaıym azamattardyң mүddesin қorғap, mұқtajdyғyn joқtaıtyndyқtan da Үkimettiң bұndaı әreketi meılinshe қoldaýғa tұrarlyқ shara bolyp tabylady. Sonymen birge, jұmyssyzdyқty boldyrmaý arқyly әleýmettik tұraқtylyқty saқtaý bұrynnan nazarda bolsa, қazirgi jaғdaıda oғan қatysty basymdyқ arta tүsedi. Elbasy Joldaýynan týyndaғan Үkimettiң «Jol kartasy» da negizgi kүshti өңirlerdegi jұmyspen қamtý mәselesine arnap otyr. Sonymen birge, kәsibı biliktilikti arttyrý, mamandar daıarlaý men қaıta daıarlaý mәselesi de jiti nazarda bolýy jaғdaıғa oң әser beredi. Үkimet қorytyndylaryna sәıkes, өtken үsh aıda eңbekpen қamtý organdaryna өtinish jasaғan azamattardyң 42 myң 174-i jұmyspen қamtylsa, 7 myң 563 jұmyssyz kәsibı biliktigin arttyrý үshin қaıta daıarlaýdan өtken. Bүgingi kүni jұmyspen қamtý jәne kadrlardy қaıta daıarlaý mәselesine қatysty vedomstvoaralyқ komıssııa құrylyp, onda өңirlik eңbekpen қamtý strategııasyn jүzege asyrý tetikteri әzirlenip, bekitilip jatyr. Daғdarysқa қarsy baғdarlama negizinde jergilikti atқarýshy organdar Jұmyspen қamtý kartasyn jasap, jұrtshylyқtyң jұmyspen қamtylýyna қatysty tıimdi әri oңtaıly joldardy қarastyrýda. Shyndyғynda, Үkimettiң daғdarysқa қarsy baғdarlamasy shaғyn jәne orta bıznesti, sondaı-aқ jұmyspen қamtý jүıesin қoldaý sııaқty naқty eki baғytpen kүsheıtilip otyr. Osy eki baғyt daғdarys saldaryn meıilinshe azaıtýғa sebep bolatyny da tүsinikti. Eң bastysy үkimettik әreket der ýaқytynda әri sapaly shyғýy shart. Al jұmyssyzdyқtyң naқty өzgerisin bilip, onyң aldyn alýdy қamdaý үshin de eңbek rynogyna ұdaıy monıtorıng jasap tұrý, boljam jasaý jүıesin jaқsartý maңyzdy bolyp tabylady. Үkimet basshysy Kәrim Mәsimovtyң Eңbek jәne halyқty әleýmettik қorғaý mınıstrliginiң aldyna 2009 jylғy basty mindettiң biri retinde dәl osy mәseleni jүkteýi de sondyқtan.