Úkimet masyldyq psıhologııadan qutylýdyń amalyn tapty

ASTANA. QazAqparat - Buǵan deıin elimizde halyqty jumyspen qamtý men kásibı turǵyda daıarlaýǵa arnalǵan biraz sharalardyń atqarylǵany belgili. Atalǵan sharalar áli de jalǵasyp jatyr. Osy ýaqytqa deıin jumysqa turǵan, tipti óz bıznesin ashqan azamattar az emes. Degenmen, sonyń barlyǵyna kedergi jasap otyrǵan taǵy bir másele bar. Ol - masyldyq psıhologııa. Halyq arasynda memleket tarapynan jasalyp jatqan jaǵdaılardy paıdalanbaı, jumyssyzdyń járdemaqysyn, ıa bolmasa, úıdegi balalardyń áleýmettik tólemaqysyn qanaǵat etip júrý ádeti bárin qıyndatyp otyr. Sol sebepti úkimet dál osy psıhologııamen ekonomıkalyq tetikter arqyly kúresýge kiristi. Kelesi jyldan bastap jumys istegisi kelmeıtinder áleýmettik járdemaqydan da aıyrylady, dep habarlaıdy QazAqparat tilshisi.

Baıqap qarasaq, atalǵan bastama aıaq astynan qolǵa alynǵan joq. Úsh jyldan beri «Órleý» jobasy aıasynda myńdaǵan azamattar jumysqa turdy. Artynan óz bıznesterin de ashty. Máselen, Aqmola oblysynda eki balasy bar bir otbasy buǵan deıin tek járdemaqyǵa ǵana qarap otyrsa, búginde óz bıýdjetin eselep, jeke bıznesin ashyp otyr. «2016 jylǵa deıin men jumyssyz júrdim. Al jubaıym bala kútimimen otyrdy. Ótken jyly maǵan «Órleý» jobasyna qatysýǵa usynys jasady. Óz kásibimdi ashsam, 100 myń teńge kóleminde bir rettik járdemaqy ala alamyn dedi. Biz oǵan kelistik. Sóıtip, tor, esik, taıanysh sııaqty metall buıymdaryn shyǵarýdy qolǵa aldyq. Bara-bara tabys ta kóbeıe bastady. Búginde taǵy alty adamdy jumysqa alyp otyrmyn. Tórteýi - dánekerleýshi, ekeýi - ornatýshylar. Olardyń jalaqysy shamamen 60-70 myń teńge. Aýyl úshin ol - ájeptáýir aqsha», - deıdi Anton Barbarıýk.

Osylaısha, bireýler óz kásibin dóńgeletip áketse, endi bireýler turaqty jumysqa turdy. Árıne, atalǵan sharalardyń barlyǵy áleýmettik jaýapkershilik sharty negizinde júrgiziledi. Bul degenimiz, memleket óz mindettemelerin oryndaı otyryp,  eńbekke qabiletti adamdar úshin jumysqa turýǵa, ıa bolmasa, óz kásibin ashýǵa kómektesedi. Atalǵan sharalardan bas tartýǵa bolmaıdy. Sebebi járdemaqynyń kólemi azaıýy múmkin. Bul - memleket pen azamat arasyndaǵy áleýmettik kelisimniń basty sharty.

«Máselen, bir otbasynda bes adam bar deıik. Úsh adam eńbekke jaramdy, qalǵan ekeýi mektep jasyndaǵy balalar bolsyn. Jańaǵy úsh adammen áleýmettik kelisimshart jasalady. Sebebi eki bala da mektepke baryp júr. Aldymen ol adamdardyń tabysy esepteledi, mal ustamasa, basqa bir tabys kózderi bolmasa, eń tómengi kúnkóris deńgeıiniń 60 paıyzy, ol 13 myń teńgedeı boldy, sóıtip, bes adamǵa 65 myń teńge berilip turady. Jumysqa jaramdy adamnyń bireýi qoldaý sharalarynan, ıaǵnı daıyndyq kýrstaryna qatysýdan, jalpy jumysqa turýdan bas tartsa, úsh birdeı adamnyń tólemaqysy 50 paıyzǵa azaıady. Al ekinshi ret bas tartsa, múldem tólenbeıdi. Biraq eki balanyń 26 myń teńgesi qala beredi», - deıdi eńbek jáne halyqty áleýmettik qorǵaý vıtse-mınıstri Svetlana Jaqypova. Osylaısha, úıdegi bir adam qalǵan eki adamǵa jaýapty bolyp, úsheýi de bir-birin eńbek etýge qamshylap otyrady.

Al kelesi jyldan bastap ataýly áleýmettik kómektiń tek eki túri ǵana bolady. Olar - shartty jáne shartsyz aqshalaı kómek. Shartsyz áleýmettik kómek múgedekter, zeınetkerler, mektep jasyndaǵy balalary bar jalǵyzbasty analarǵa kórsetiledi. Osy sanattaǵy azamattarǵa memleketten járdemaqy alǵany úshin jumysqa turý mindeti qoıylmaıdy. Al shartty áleýmettik kómekti alatyndar mindetti túrde jumysqa turýy tıis. Bir otbasynda, kem degende, bir adam eńbekke jaramdy bolsa, shartty aqshalaı kómek ala alady. Memleket óz tarapynan tıisti járdemaqy tólep, shartty kómek alyp otyrǵan adamdy oqytyp, jumysqa turǵyzady. Óz kezeginde aqshalaı kómekke júgingen adam jumysqa turý mindetin moınyna alady. Jumys tabylmaı qalsa, nátıjeli jumyspen qamtý jáne jappaı kásipkerlikti damytý baǵdarlamasy aıasynda jeke kásipti ashýǵa jaǵdaı jasalady.

Úkimettiń keshegi otyrysynda QR Eńbek jáne halyqty áleýmettik qorǵaý mıınstri Tamara Dúısenova da kelesi jyldan bastap ataýly áleýmettik kómektiń jańa formaty engiziledi dep málimdedi. Onyń aıtýynsha, jańa format aıasynda kópbalaly jáne az qamtylǵan otbasylarǵa beriletin úsh túrli járdemaqy biriktiriledi. Sonyń barlyǵy bir ataýly áleýmettik kómek retinde beriletin bolady. Halyq qujat mashaqatynan da qutylady. Úsh jerge qujat aparýdyń qajeti joq. Bárin jumyspen qamtý ortalyǵyna tapsyrýǵa bolady. «Sosyn búginde úsh járdemaqynyń jalpy somasy az qamtylǵan otbasynyń árbir múshesine aı saıyn 6 396 teńgeni qurap otyr. Al jańa júıede kúnkóris deńgeıiniń 40 paıyzdan 50-ge kóterilýine baılanysty árbir jan basyna qosymsha beriletin kómektiń somasy shamamen 2 500 teńgege artqaly otyr. Osynyń nátıjesinde ataýly járdemaqynyń mólsheri ortasha eseppen qazir berilip júrgen úsh járdemaqydan 25 paıyzǵa artyq bolady. Ol úshin kelesi jylǵy bıýdjette 42,8 mlrd teńge qarastyrylǵan», - deıdi Dúısenova.

Jańa formattaǵy ataýly áleýmettik kómektiń sharttaryna sáıkes, otbasynda eńbekke qabiletti azamattardyń barlyǵy jumyspen qamtý sharalaryna qatysýy shart. Eger ondaı adamdar jumyspen qamtý sharalarynan bas tartsa, onda ataýly áleýmettik kómek taǵaıyndalmaıdy. «Alaıda kámelettik jasqa tolmaǵan balalarǵa, bala kútimimen otyrǵan analarǵa, naqty sebepterge baılanysty jumys isteı almaıtyndarǵa áleýmettik kómek eshbir shartsyz taǵaıyndalyp, tólenetin bolady», - dep atap kórsetti mınıstr.

Sonymen, «Órleýdiń» tájirıbesi synaqtan sátti ótkennen keıin elimizdiń áleýmettik qamsyzdandyrý júıesine tolyǵymen taralatyn boldy. Osynyń arqasynda jumysqa turatyndardyń sany aıtarlyqtaı artady degen úmit bar. Jumys tabylmasa, jeke bıznesti ashýǵa bolady. Al, eń bastysy, halyq masyldyq psıhologııadan aryla bastaıdy.