Úkimet bıýdjet shyǵystarynyń negizgi baǵyttaryn aıqyndady
«Syrtqy jáne ishki jaǵdaılarǵa baılanysty Qazaqstan ekonomıkasyn damytýdyń 2022-2026 jyldarǵa arnalǵan bazalyq, optımıstik jáne pessımıstik stsenarııleri ázirlendi. Bazalyq stsenarıı kezinde jalpy ishki ónimniń ortasha jyldyq ósýi 4,8 paıyzdy, optımıstik - 5 paıyzdy jáne pessımıstik - 4,6 paıyzdy quraıdy. Negiz retinde, bıýdjetti josparlaý úshin bazalyq stsenarııdi paıdalaný usynylady. Osy stsenarıı kezinde 2022 jyly jalpy ishki ónimniń naqty ósýi 3,9 paıyz deńgeıinde boljanýda. 2026 jyly 5,2 paıyzǵa deıin jedeldeıdi», - dedi Ulttyq ekonomıka mınıstri Áset Erǵalıev 2022-2026 jyldarǵa arnalǵan áleýmettik-ekonomıkalyq damýy boljamynyń jobasyn tanystyrý kezinde.
Onyń aıtýynsha, 2022 jyly nomınaldy jalpy ishki ónim 87,1 trıllıon teńgeni, al 2026 jyly 119,9 trıllıon teńgeni quraıdy. Barlyq bazalyq salalarda oń ósim boljanady.
Atap aıtqanda, 2022 jyly munaı óndirý 87,9 mıllıon tonnany qurap, 2026 jyly 107,4 mıllıon tonnaǵa deıin ulǵaıady.
2022 jyly taýarlar eksporty 60,1 mıllıard AQSh dollary deńgeıinde boljanyp otyr jáne 2026 jylǵa qaraı 79,8 mıllıard AQSh dollaryna deıin ulǵaıady. Taýarlar ımporty 2022 jyly 40,8 mıllıard AQSh dollarynan 2026 jyly 43,4 mıllıard AQSh dollaryna deıin ulǵaıady.
Á. Erǵalıevtiń aıtýynsha, saýda balansynyń saldosy 19,3 mıllıard AQSh dollarynan 36,4 mıllıard AQSh dollaryna deıin ósedi. Osy makroekonomıkalyq kórsetkishterdi eskere otyryp, bıýdjettik parametrlerdiń kelesi boljamy ázirlendi. Respýblıkalyq bıýdjettiń kiristeri 2022 jyly boljamdar boıynsha 9,2 trıllıon teńgeni, 2023 jyly - 9,7 trıllıon teńgeni, 2024 jyly - 10,4 trıllıon teńgeni quraıdy.
«Kepildendirilgen transfertti 2022 jyly - 2,4 trıllıon teńge, 2023 jyly - 2,2 trıllıon teńge jáne 2024 jyly - 2 trıllıon teńge mólsherinde aıqyndap, áleýmettik mindettemelerdi qarjylandyrýǵa baǵyttaý usynylyp otyr», - dedi mınıstr.
Osyny eskere otyryp, Ulttyq qordan 2022-2024 jyldarǵa arnalǵan kepildendirilgen transfert týraly zań jobasy ázirlendi.
Budan basqa, Ulttyq qordan 2022 jyly 550 mıllıard teńge mólsherinde, 2023-2024 jyldary jyl saıyn 400 mıllıard teńgeden nysanaly transfert tartý usynyldy. Jalpy ishki ónimge baılanysty 2022 jyly bıýdjet tapshylyǵy 3,3 paıyz deńgeıinde boljansa, keleshekte 2024 jyly jalpy ishki ónimge qatysty 2,5 paıyzǵa deıin tómendeý boljanyp otyr.
Aıta keteıik, 2022 jyly munaıly emes tapshylyq jalpy ishki ónimge baılanysty 8,1 paıyzdy qurap, 2024 jyly jalpy ishki ónimge qatysty 6,3 paıyzǵa deıin tómendeıdi.
«Respýblıkalyq bıýdjettiń shyǵystary 2022 jyly 15,9 trıllıon teńge, 2023 jyly - 15,6 trıllıon teńge jáne 2024 jyly 16 trıllıon teńge kóleminde boljanyp otyr. Munaı baǵasy barreline 60 AQSh dollary bolǵan kezde munaı sektorynan Ulttyq qorǵa túsetin túsimder boljam boıynsha 2022 jyly 2,5 trıllıon teńgeden 2024 jyly 3 trıllıon teńgege deıin ósedi. Josparlanǵan transfertterdi eskere otyryp, boljam boıynsha Ulttyq qordyń valıýtalyq aktıvteri 2022 jyly 55,3 mıllıard AQSh dollarynan 2024 jyly 61,6 mıllıard AQSh dollaryna deıin ósedi», - dedi mınıstr.
QR Ulttyq bank tóraǵasy Erbolat Dosaev Qazaqstan ekonomıkasynyń qalpyna kelýi jalǵasyp kele jatqanyn aıtyp otyr.
«Syrtqy jaǵdaılardyń jaqsarýy, qoldanystaǵy fıskaldyq yntalandyrý jáne ótken jyldyń tómen bazasy aıasynda ulttyq ekonomıkany qalpyna keltirý jalǵasýda. Álemdik ekonomıkanyń budan bylaıǵy damý qarqyny koronavırýstyń delta shtamynyń taralý táýekelderine jáne damýshy elderdegi vaktsınatsııanyń tómen qarqynyna baılanysty bolyp otyr. Memleket basshysynyń daǵdarysqa qarsy bastamalarynyń arqasynda Qazaqstan ekonomıkasy qalpyna kelýin jalǵastyrýda jáne bıylǵy jyldyń 7 aıynda 2,7 paıyzǵa ósti. Osy jyldyń qorytyndysy boıynsha Ulttyq bank ishki jalpy ónimniń 3,7%-ǵa ósýimen daǵdarysqa deıingi deńgeıge qaıta oralýdy kútýde», - dedi E. Dosaev.
Aldaǵy jyldary Ulttyq qordan alynatyn kepildendirilgen transfertter qysqarady.
«Ulttyq bankpen buryn kelisilgen tásilge sáıkes Ulttyq qordan alynatyn kepildendirilgen transfertter 2022 jyly beriletin 2,4 trln teńgeden 2024 jyly 2 trln teńgege deıin qysqarady. Ulttyq qordyń qarajatyn qalyptastyrý jáne paıdalaný tujyrymdamasyna sáıkes, ekonomıkanyń quldyraýy kezeńinde daǵdarysqa qarsy baǵdarlamalardy, áleýmettik mańyzy bar jobalardy, strategııalyq mańyzdy ınfraqurylymdyq jobalardy qarjylandyrýdyń balama kózderi bolmaǵan kezde - olardy qarjylandyrý úshin QR Prezıdentiniń sheshimi boıynsha ǵana Ulttyq qordan nysanaly transfertter bólinedi. Memleket basshysynyń tapsyrmasyna sáıkes, Ulttyq bankke Ulttyq qordyń aktıvterin saqtaý jáne kóbeıtý qosymsha mindetteldi», - dedi E. Dosaev.
Bul rette Úkimet otyrysynda Premer-Mınıstrdiń birinshi orynbasary Álıhan Smaıylov Ulttyq qordan táýeldilik tómendeıtinin rastady.
«Qazaqstan Respýblıkasy ekonomıkasynyń damý boljamy jahandyq faktorlar men ishki ahýaldy eskere otyryp, qalyptastyryldy. 2022-2026 jyldarǵa arnalǵan makroekonomıkalyq boljamǵa sáıkes, elimizdiń jalpy ishki óniminiń naqty ortasha jyldyq ósý qarqyny 4,8 paıyzdy quraıdy. Bıýdjet jobasynda kiristerdiń ósýi ekonomıka ósiminen ozyq qarqynmen josparlandy. Mysaly, jalpy ishki ónim 2022 jyly nomınaldy túrde 8,4%-ǵa ósse, respýblıkalyq bıýdjettiń salyq kiristeri 29%-ǵa ósetin bolady. Bul orta merzimdi kezeńde Ulttyq qordan táýeldilikti tómendetýge múmkindik beredi», - dedi Á. Smaıylov.
Óz kezeginde QR Qarjy mınıstri Erulan Jamaýbaev shyǵystar orta merzimdi kezeńge Qazaqstan Respýblıkasynyń 2025 jylǵa deıingi jalpyulttyq basymdyqtaryn eskere otyryp qalyptastyrylǵanyn atap ótti.
Shyǵystar orta merzimdi kezeńge Qazaqstan Respýblıkasynyń 2025 jylǵa deıingi jalpyulttyq basymdyqtaryn eskere otyryp, qalyptastyryldy. 2022 jyly shyǵystar bıylǵy jyldyń josparynan 577 mlrd teńgege ulǵaıa otyryp, 15,9 trln teńgeni quraıdy. Bıýdjettiń aǵymdaǵy shyǵystary kelesi jylǵa 14,9 trln teńge deńgeıinde anyqtaldy. Damý bıýdjetiniń kólemi 2022 jyly 1 trln teńge somasynda josparlanyp otyr.
«Bıýdjettiń áleýmettik baǵyty saqtaldy. Shyǵystar qurylymyndaǵy áleýmettik salanyń úlesi 50 paıyzdy quraıdy. Osylaısha, 2022 jyly áleýmettik salaǵa 2021 jyldyń bıýdjetine qaraǵanda 515 mlrd teńgege óse otyryp, 8 trln teńge kóleminde josparlandy. Shyǵystardyń ósýi jyl saıynǵy ındeksteý jáne zeınetaqy men járdemaqy alýshylar kontıngentiniń ulǵaıýyna, sondaı-aq muǵalim men dáriger jalaqysynyń kóterilýine baılanysty boldy», - dedi mınıstr.
2022 jyly túsimder bıylǵy josparmen salystyrǵanda 431 mlrd teńgege ulǵaıa otyryp, 13 trln teńge deńgeıinde boljandy. Munaıly emes túsimder 1,8 trln teńgege nemese 25,1%-ǵa ulǵaıýmen qarastyryldy.
Úkimet otyrysynda osy taqyrypty qorytyndylaǵan Premer-Mınıstr Asqar Mamın 2022 jyly ekonomıkanyń 3,9 paıyzǵa deıin ósýin qamtamasyz etý josparlanyp otyrǵanyn atap ót
«Respýblıkalyq bıýdjettiń usynylyp otyrǵan jobasy, eń aldymen, memlekettiń barlyq áleýmettik mindettemelerin tolyq ári ýaqtyly oryndaýǵa jáne de qazirgi jaǵdaılarda ekonomıkanyń sapaly ári ornyqty damýyn qamtamasyz etýge baǵyttalǵan. Daǵdarysqa qarsy makroekonomıkalyq saıasatty iske asyrý - pandemııanyń saldaryn jumsartyp, ekonomıkalyq ósý qarqynyn qalpyna keltirý protsesin iske qosýǵa múmkindik berdi. 2022 jyly ekonomıkanyń 3,9 paıyzǵa deıin ósýin qamtamasyz etý josparlanyp otyr», - dedi Úkimet basshysy.
Shıkizattan tys sektor - sapaly ósýdiń negizgi draıverleriniń birine aınalmaq, ári ornyqty ekonomıkanyń negizgi faktory bolyp qala beredi.
«Ekonomıkanyń naqty sektorynyń, bıznestiń damýyna qoldaý kórsetý jáne áleýmettik ınfraqurylymnyń, onyń ishinde densaýlyq saqtaý, bilim berý júıesiniń, mádenıet ári sport salalarynyń jáne de qaýipsizdik pen quqyqtyq tártiptiń ornyqty ári sapaly damýyn qamtamasyz etý - bıýdjet shyǵystarynyń negizgi baǵyttary bolmaq. Usynylyp otyrǵan bıýdjet parametrlerin Respýblıkalyq bıýdjet komıssııasy maquldaǵan», - dedi A. Mamın.
Premer-Mınıstr atalǵan zań jobalary men áleýmettik-ekonomıkalyq damý boljamyn Parlamentke engizýdi qamtamasyz etýdi júktedi.