Túrkistan oblysynda zábir kórgen jasóspirimder azaımaı tur
Tártip saqshylary usynǵan málimetke súıensek, jyl basynan beri jastar arasynda 84 qylmys tirkelgen. Qylmysqa mektep oqýshylary, kolledj jáne joǵary oqý oryndarynyń stýdentteri qatysqan.
Al, balalar jasaǵan qylmystardy saralaıtyn bolsaq, jastar kóbine urlyq jasaýǵa úıir bolǵan. Sonymen qatar, arasynda býllıng jáne bopsalaý da bar. Bul týraly QR bala quqyqtary jónindegi ýákili Dınara Zákıeva da áleýmettik jelide dabyl qaqqan bolatyn.
Máselen, Saryaǵash aýdanyndaǵy aýyl mektebinde oqýshylar býllıng jáne bopsalaýmen aınalysqan. Saldarynan mektepte bir bala ózine qol jumsasa, 15 jasar qyz zorlyq saldarynan júkti bolyp qalǵan.
Bul boıynsha resmı pikir bildirgen Túrkistan oblystyq bilim basqarmasy jábirlenýshi qyzdyń daǵdarys ortalyǵyna ýaqytsha ornalasqanyn jetkizdi.
— Bilim salasynyń ókilderi men psıholog mamandar tikeleı jumys júrgizip jatyr. Tıisti saraptama jasalǵan. Bala quqyqtary jónindegi óńirlik ýákil oqýshy men ata-anasyna psıhologııalyq-quqyqtyq kómek kórsetti. Atalǵan fakt boıynsha QK 120-baby 4-bóligimen sotqa deıingi tergeý bastalǵan. Іs jeke azamattardyń máselesi bolǵandyqtan tergeý barysy men qazirgi tańdaǵy protsesti anyqtaý múmkindigi joq, — delingen aqparatta.
Al, Keles aýdanynda kámelet jasqa tolmaǵan qyzdy kámelet jasqa tolmaǵan bala kúshtep zorlap, jynystyq qatynasqa túsken. Saldarynan 13 jasar qyz júkti bolyp qalǵan.
Atalǵan derek Keles aýdandyq polıtsııa bóliminde QR QK 120-babynyń 4-bóligimen tirkelgen. Qazir sotqa deıingi tergeý júrip jatyr.
Saıram aýdanynda er bala sýıtsıd jasamaq bolǵan.
— Anasyna ashýlanyp, abaısyzda qolyn kesip alǵan. Bul oqýshy táýekel tobynyń qyzyl deńgeıindegi tiziminde boldy jáne mektepte tirkeldi. Pedagog-psıhologtar dıagnozdy tekserip, keıin hattama jasady. Mektep ákimshiligi ata-analarmen áńgime-dúken quryp, ata-analar da mektepke shaǵymy joqtyǵyn jetkizdi. Synyppen «Men ómirdi súıemin», «Men kimmin», «Aıaqtalmaǵan sóılemder» taqyryptarynda trenıng ótkizildi, — deıdi basqarmadaǵylar.
Sondaı-aq, oqýshy mekteptegi is-sharalarǵa belsendi qatysqan. Tipti, shahmat úıirmesine de barǵan.
Apta saıyn mektep psıhologtarynyń qatań qadaǵalaýymen konsýltatsııa men áńgime ótkizilip, ata-analarǵa bala tárbıesine qatysty aqyl-keńes berilgen. Oqýshy qazir S. Seıfýllın atyndaǵy № 20 mektep gımnazııasynda oqymaıdy.
Tólebı aýdanynyń aýyl mektebinde bir synypta oqıtyn 4 bala úıde uratynyn, sonyń ishinde shybyqpen sabaıtynyn, ata-anasynan jábir kórip júrgenin jetkizgen.
— Birinshi mamyr jalpy bilim beretin mektebinde úsh pedagog-psıholog qyzmet atqarady. Úsh psıholog ta óz mamandyǵyna sáıkes kásibı bilikti mamandar. Olar ózderiniń jyldyq josparyna sáıkes 5-11 synyp oqýshylarynan 2023-2024 oqý jylynda anonımdi túrde «Býllıngke jol joq!» taqyrybynda saýalnama alǵan. Qorytyndysynda 7-synyptyń 4 oqýshysy ata-anam urady, qol jumsaıdy dep kórsetken. Psıhologtar jeke qosymsha anyqtaý zertteý jumystaryn júrgizý barysynda atalǵan synyptan derek anyqtalmaǵan. Atalǵan mektepte profılaktıkalyq, aǵartýshylyq baǵytta ata-analarmen, oqýshylarmen aqparattyq túsindirý jumysy júrgizildi jáne táýekel tobyndaǵy oqýshylardyń úılerin aralap, jeke jumys jasaldy, — deıdi mekemeden.
Bala quqyqtaryn qorǵaý máselesi Túrkistan oblysy prokýratýrasynyń da nazarynda. Bas prokýrordyń buıryǵyna sáıkes balalardyń jynystyq tıispeýshiligine qarsy qylmystar tirkelgen sátinen bastap erekshe qadaǵalaýǵa alynǵan.
— Bıylǵy qańtar, naýryz jáne maýsym aılarynda bolǵan balalarǵa qatysty zorlyq-zombylyq derekteri boıynsha sotqa deıingi tergeý ýaqtyly júrgizilip, tergeýdiń barlyq kezeńinde prokýratýranyń erekshe qadaǵalaýynda bolǵan. Atalǵan ister boıynsha zańdy protsestik sheshimder qabyldandyn. Onyń aldyn alý úshin shara qabyldamaǵan tulǵalar tıisti jaýapqa tartylǵan, — deıdi Túrkistan oblystyq prokýrtýrasynan.
Jyldyń basynda prokýratýranyń úılestirýimen kámeletke tolmaǵandar men áleýmettik jaǵdaıy tómen otbasynyń máseleleri komıssııada qaralyp, jergilikti atqarýshy organdar tarapynan tıisti áleýmettik kómek kórsetilip jatyr.
Lenger qalasyndaǵy áleýmettik jaǵdaıy tómen otbasyna 2019 jyly úı berilip, áleýmettik kómek tólenip otyr (aı saıyn 345 551 teńge). Balalardyń jaǵdaıy baqylaýǵa alynǵan. Qazirgi ýaqytta otbasyn qoldaý ortalyqtarynyń jumysyn jetildirý boıynsha úılestirý sharalary qabyldanyp jatyr.
Túrkistan oblysynda kámeletke tolmaǵandar arasyndaǵy quqyq buzýdyń aldyn alý maqsatynda jyl basynan múddeli memlekettik organdardyń, memlekettik emes uıymdardyń qatysýymen birqatar is-sharalar júrgizilgen.
Atap aıtsaq, «Túngi qaladaǵy balalar», «Jasóspirim jáne jaýapkershilik», «Abaılańyz balalar», «Jasóspirim» jedel-profılaktıkalyq is-sharalary turaqty ótkizilip keledi. Sondaı-aq, bul baǵyttaǵy jumystar ár aptanyń juma, senbi kúnderi bir núktelik is-shara aıasynda da jalǵasýda. Nátıjesinde, ata-anasynyń baqylaýynsyz júrgen 123 jasóspirim kámeletke tolmaǵandardy beıimdeý ortalyǵyna ornalastyrylǵan.
Sottyń qaýlysymen Jambyl oblysy Taraz qalasyndaǵy devıanty minez-qulyqty balalarǵa arnalǵan mektep-ınternatqa 6 jasóspirim jatqyzylǵan. Al, saǵat 23:00 men 06:00 aralyǵynda úıinen tys jerde zańdy ókilinsiz júrgen 6 myńǵa jýyq bala anyqtalǵan.
Túngi ýaqytta oıyn-saýyq oryndarynda jasóspirimderdiń bolýyna jol bergen 149 mekeme ıelerine QR ÁQBtK-niń 132-babymen (túngi ýaqytta oıyn-saýyq oryndarynda bolýyna jol bergen) zańdy shara qoldanylsa, QR ÁQBtK-niń 442-baby 1-bóligimen (túngi ýaqytta oıyn-saýyq oryndarynda bolǵan) 269 jasóspirim anyqtalyp, ata-analaryna aıyppul salynǵan. Quqyq buzýǵa beıim 503 jasóspirim jáne bala tárbıesine nemquraıly qaraıtyn 320 qolaısyz otbasy ishki ister organynyń esebine alynyp otyr.
— Oblysymyzda 1072 mektep jáne 49 kolledj bar. Quqyq buzýshylyqtyń aldyn alý maqsatynda árbir mektep pen kolledjge ýchaskelik ınspektorlar, ıývenaldyq jáne krımınaldyq polıtsııa qyzmetkerleri bekitilgen. Bilim berý obektisinde qaýipsizdikti qamtamasyz etý boıynsha Túrkistan oblysy polıtsııa departamentiniń jedel basqarý ortalyǵyna 839 mekteptiń beıne baqylaý kameralary ıntegratsııalanǵan. Internet monıtorıng jumystarynyń nátıjesinde, pornografılyq 506 aqparattyq saıttar anyqtalyp, Іshki ister mınıstrliginiń «Kıberqadaǵalaý» baǵdarlamasymen buǵattaldy, — delingen Túrkistan oblysy polıtsııa departamenti usynǵan aqparatta.