Túrkııadaǵy qazaq qaýymdastyǵy eki baýyrlas eldiń dostyǵyn bekite túsetin kópir bolýǵa ázir
Bul túrki elderi men Ortalyq Azııa memleketteri arasynda jasalǵan joǵary deńgeıdegi alǵashqy qujat. Astana men Ankaranyń arasyndaǵy ekonomıkalyq, týrıstik jáne bilim baılanystaryna qosa, Túrkııadaǵy qazaq dıasporasy da eki baýyrlas eldiń dostyǵyn bekite túsetin kópir bolýy kerek. Ystambuldaǵy Qazaq-Túrik qoǵamynyń jetekshisi Kámil Jezer myrza QazAqparat tilshisine bergen suhbatynda osyndaı pikir aıtty.
- Jezer myrza, búginde Túrkııada qansha qazaq turady? Jáne olardyń qonystaný tarıhy qandaı?
- Bizdiń kezdesý Zeınynbýrný aýdanynda ótýde. Bul aýdan osynda ótken ǵasyrdyń otyzynshy jyldary Ystambulǵa kóship kele bastaǵan etnıkalyq qazaqtar shoǵyrlanǵan jer sanalady. Bizdiń baǵalaýymyz boıynsha, búginde Túrkııada 10 myńnan astam qazaq turady, onyń ishinde Ystambulda - eki júzdeı otbasy bar. Qazaqtardyń kóbisi teri óńdeýmen jáne saýdamen aınalysady.
Qazaq halqynyń Túrkııaǵa qonys aýdarýyn geografııalyq qaǵıda boıynsha : Qytaıdan nemese Aýǵanstannan jáne Saýd Arabstanynan dep jikteýge bolady. Qazaqtardyń kópshiligi Qytaıdyń batys aýdandaryn 30-50-shi jyldary tastap ketýge májbúr bolǵan. Sol kezde túrkııa taraby qazaq qonystanýshylaryna oń qabaq tanytty. Barlyq qazaqtar sol kezde ózderin qabyldap, tirshilikterine jaǵdaı jasaǵan Túrkııa ókimetine rızashylyqtaryn jasyrmaıdy. Olardyń kóbisine tegin baspana, jer telimderi berildi. Ystambuldaǵy qazaq dıasporasy ózge ulttardyń ishinde jaqsy bedelge ıe ekenin aıta ketý kerek. Qazaqtar beıbitsúıgish, eńbekqor jáne qonaqjaı halyq bolyp tabylady.
Qazaqstan 1991 jyly egemendigin alǵannan keıin, túrik qazaqtary men Qazaqstan Respýblıkasynyń arasyndaǵy baılanys jandana bastady.
Qazaqstan Prezıdenti Nursultan Nazarbaev bastaǵan Dúnıejúzi qazaqtarynyń qaýymdastyǵy osynaý baılanysty nyǵaıta túsýge mol úlesý qosýda. Otandastarymnyń Qazaqstandy Nursultan Nazarbaev syndy adamnyń basqaratynyn maqtan tutatynyna senimdimin. Túrkııada Qazaqstan Prezıdentiniń bedeli zor jáne el táýelsizdiginiń qalyptasýyndaǵy ol kisiniń tarıhı rólin barsha jurt moıyndaıdy.
-Túrkııa qazaqtarynyń ishinde atajurtqa oralǵysy keletinder bar ma?
- Qazaqstanǵa qonys aýdarý úderisi saıabyrlady deýge bolady. Bizdiń aqsaqaldarymyzdyń aıtýynsha, Qazaqstanda otandastardy qabyldaý baǵdarlamasy qabyldaǵannan keıin, Ystambuldan elge eki úlken ushaq attanypty. Olar ata-babalarynyń kindik qany tamǵan jerine oralý múmkindigine qatty qýanǵan. Men Qazaqstanda jıi bolyp turamyn jáne kezinde kóshken jerlesterimniń eshqaısysy elge oralǵanyna ókinip otyrmaǵanyn kórip júrmin. Sebebi qazaqtar aıtady ǵoı: «Týǵan jer - altyn besigiń» dep. Qazaqstanda ulttyq rýhanı muralardyń jandana bastaǵany bizdi erekshe qýantyp otyr: adamdar birtindep dinı bastaýǵa bet burýda. Ekonomıkalyq damýda da ilgerileýshilik bar.
- Túrkııadaǵy qandastarymyzdyń ana tilderin umytpaǵany baıqalady.
- Bunyń barlyǵy aǵa býyn - aqsaqaldardyń arqasynda. Degenmen, jastarǵa qıyndaý: sebebi Túrkııa qazaqtary kırıllıtsa álipbıin bilmeıdi. Sondyqtan da olar qazirgi qazaq ádebıetterin oqı almaıdy, qazaq halqynyń tarıhymen, mádenıetimen tanysa almaıdy. Túrkııaǵa latyn áribine aýdarylǵan ádebıetter jetkizilse eken deımiz.
Al óz tarapymyzdan, Zeıtynbýrný aýdanynda qazaq tilin oqytatyn úlken mektep ashý nıetimiz bar. Oǵan jergilikti ókimet qarsy bolmaıdy dep oılaımyn. Qazaqtandyq taraptan, demeýshilerden jáne metsenanttardan qoldaý kútemiz. Oǵan qosa, Qazaqstan Prezıdentiniń keshegi sapary, eki eldiń arasyndaǵy ekonomıkalyq baılanystardyń kemel keleshegin kórsetip otyr. Mine osy máselede, Túrkııadaǵy qazaqtar qaýymdastyǵynyń eki baýyrlas eldiń dostyǵyn bekite túsetin kópir bolýǵa ázir ekenin jetkizgim keledi.
-Suhbatyńyzǵa rahmet.