«Túrkistannyń jańǵyrýy: Kúltóbe qalashyǵy» atty derekti fılm túsirildi
«Túrkistannyń jańǵyrýy: Kúltóbe qalashyǵy» derekti fılmine «Rýhanı jańǵyrý» memlekettik baǵdarlamasynyń tujyrymdamaly mazmuny, Qazaqstanda bıyl qabyldanǵan «Kınematografııa týraly» zań jáne kıno men kınoındýstrııanyń tarıhı-mádenı muralardy damytý men qorǵaýy negiz bolyp tur.
Fılm sıýjetinde ERG (Eýrazııalyq top) qarjylyq qoldaýymen Qazaq ǵylymı-zertteý mádenıet ınstıtýtynyń «Kúltóbe qalasyndaǵy tarıhı obektilerdi qaıta jańǵyrtý» ǵylymı jobasy aıasynda bastalǵan qazirgi ýaqytta Qazaqstandaǵy eń aýqymdy arheologııalyq ekspedıtsııanyń ótý barysy men alǵashqy nátıjeleri baıandalǵan.
2019 jyly QR Mádenıet jáne sport mınıstrliginiń bastamasymen Túrkistan qalasy Qoja Ahmet ıAsaýı kesenesine jaqyn jerde ornalasqan Kúltóbe-ıAsy ejelgi qalasyn tarıhı-arheologııalyq jáne etnoáleýmettik mádenı turǵydan keshendi zertteý bastalǵan bolatyn.
A.Kamenskıı fılmi Qazaq ǵylymı-zertteý mádenıet ınstıtýty jobalarynyń ishindegi eń órshili, onda Túrkistan qalasy Orta Azııanyń mádenı-rýhanı ortalyǵy ǵana emes, jalpy aımaqtyń áleýmettik-ekonomıkalyq aspektileri de kórinis tabady. Bolashaqta Kúltóbe qalashyǵy ashyq aspan astyndaǵy zamanaýı arhelogııalyq saıabaqqa aınalady.
«Fılmde bizdiń ǵylymı jumystarymyz aýqymdy jáne anyq kórsetilgen, kıno arqyly arheologtardyń birsaryndy ómiri ózine baýrap áketetin «ýaqytqa saıahatqa» aýysady, al Kúltóbe qalasy ǵasyrlardyń, dinder men mádenıettiń túıisken jerine aınalyp, Uly Daladaǵy Túrkistannyń rýhanı dárejesin anyqtaıdy. Kópshilik qaýym fılmdi jaqsy qabyldap, oń pikirge ıe bolady dep úmittenemiz», - deıdi jobanyń ǵylymı jetekshisi Andreı Hazbýlatov.
Rejısser ári stsenarıst Alekseı Kamenskıı elimizde jáne shet elderde tanymal birqatar derekti fılmderdi túsirgen. Olardyń qatarynda «Deshti-Qypshaq: Qupııa belgiler» (2015), «Marko Polonyń Jibek joly» (2017), «Qazaq renessansy. Jumat Shanın» (2017) jáne t.b. atap ótýge bolady. A.Kamenskııdiń jumystary Qazaqstan, Reseı, Qytaı, AQSh pen Italııadaǵy ártúrli halyqaralyq festıvaldarda marapattarǵa laıyq dep tanylyp júr.
«Zamanaýı kınonyń múmkindikteri – ulttyq tarıh pen mádenıetti tanytýdyń baǵa jetpes quraly. Al bul fılm ejelgi ıAsyny qurý men damytýdyń kınoshejiresi ispetti. Qyzyqty sıýjetten bólek kórermender qazirgi arheologııalyq qazba jumysynyń mańyzy men mashaqatyn da kóre alady», - dep atap ótti ónertanýshy Madına Sultanqyzy.
Kınolenta rejısseri Alekseı Kamenskııdiń aıtýynsha, fılmde qoıylymdar joq, barlyq kadr tek tabıǵı túsirilimniń nátıjesi.
«Túrkistannyń jańǵyrýy: Kúltóbe qalashyǵy» derekti fılminde (2019) Elbasy Nursultan Nazarbaevpen, QR Mádenıet jáne sport mınıstri Aqtoty Raıymqulova, eks-ıádenıet jáne sport mınıstri Arystanbek Muhamedıuly, sheteldik jáne otandyq ǵalymdar, ıÝNESKO men IKOMOS sarapshylary men «Kúltóbe qalashyǵyndaǵy tarıhı obektilerdi qaıta jańǵyrtý» jobasy aıasynda jumys isteıtin arheologtar jáne basqa da mamandardyń suhbattarynan alynǵan kadrlar qoldanyldy.
«Fılmniń «Túrkistannyń jańǵyrýy» dep atalýy jobamyzdyń negizgi ıdeıasyn ashyp tur. Bul Túrkistannyń (ıAsy) eń ejelgi bóligi Kúltóbe qalashyǵynyń jańǵyrýy jáne jyldar boıǵy jer men qoqys úıindilerinen tazarýy. Alǵashqy mádenı topqa jetip, qazba jumystaryn júrgizý úshin biz 100 myń tekshemetr úıindini shyǵardyq», - dep túsindirdi arheologııalyq qazba jetekshisi Serik Aqylbek.
Rejısserdiń oıy ejelgi Túrkistannyń ǵajaıyp kórinisteri men onyń negizi - Qoja Ahmet ıAsaýı kesenesi men jańadan tabylǵan Kúltóbe qalasyndaǵy arheologııalyq nysandardy biriktiredi. «Nátıjesinde jalpy aımaqtyń tarıhı landshaftyn túzetin óte kúshti mádenı protsesterdiń úlken kartınasy jasalady. Mundaı kompozıtsııalyq oı Túrkistandy jańa qyrynan tanytady. Al bul aımaqty Qazaqstannyń zamanaýı týrıstik klasteri retinde múmkindigin keńeıtedi», - dep atap ótti mádenıettanýshy Janerke Shaıǵozova.
«Túrkistannyń jańǵyrýy: Kúltóbe qalashyǵy»derekti fılmi Túrkistanǵa, onyń tarıhy men mádenıetine arnalǵan alǵashqy fılm. «Biz kınozertteýdi jalǵastyrýǵa nıettimiz jáne 2020 jyly halyq Kúltóbe men Túrkistandy ártúrli din men mádenıettiń toǵysqan jeri retinde tanystyratyn derekti fılmdi kóre alady», - dep qorytyndylady joba jetekshisi Alekseı Hazbýlatov.
Aleıseı Kamenskııdiń «Túrkistannyń jańǵyrýy: Kúltóbe qalashyǵy» fılmin tómendegi silteme arqyl kórýge bolady.