Túrkistandy týrıster habyna aınaldyrý qajet - Qazaqstannyń Túrkııadaǵy elshisi
- Elshi myrza, eń aldymen ýaqyt taýyp, suhbat bergenińiz úshin alǵys aıtqymyz keledi. Túrkııa －Qazaqstanmen baýyrlas el ǵana emes, ınvestıtsııa salýdaǵy kóshbasshynyń birine aınalyp, alǵashqy ondyqqa endi. Osy rette ózińiz Elshi bolyp kelgeli Qazaqstanǵa qansha ınvestıtsııa tartyldy?
－ Rahmet! Túrkııaǵa, Anadolý óńirine qosh keldińizder. Shynynda da, sońǵy úsh jylda dıplomatııanyń basty baǵyty – ınvestıtsııa jáne eksport bolyp otyr. Jalpy esep boıynsha Táýelsizdik jyldary Túrkııa Qazaqstan ekonomıkasyna 4 mlrd AQSh dollary kóleminde ınvestıtsııa salǵan. Ásirese, 2007 jyly ınvestıtsııa salý jumysy qarqyndy júrip, shamamen 350 mln dollar qarajat kelgen. Atap óterlik jaıt, Qazaqstanda túrik kásipkerleriniń sany óte kóp. Onda shamamen 2400 túrkııalyq kásiporyn bar, ıaǵnı Qazaqstandaǵy árbir onynshy sheteldik bıznes ókilderi Túrkııadan kelgen dep esepteledi. Óz kezeginde Qazaqstan da 2005 jyldan 2019 jyldyń 1 jartyjyldyǵyna deıin Túrkııa ekonomıkasyna 1 mlrd AQSh dollaryn ınvestıtsııalaǵan.
Jalpy, túrkııalyq ınvestorlardyń qatysýymen óńdeý ónerkásibi men memleket pen jekemenshik sektor áriptestigi aıasynda búginge deıin quny 1,7 mlrd dollar bolatyn 42 joba júzege asyrylǵan. Onyń ishinde aýylsharýashylyǵy men azyq-túlik ónerkásibinde 700 mln AQSh dollarlyq 8 joba, mashına jasaý, taý-ken jáne hımııa ónerkásibinde 6 joba (500 mln AQSh dollary), farmatsevtıka men medıtsınada － 7 joba (72 mln dollar) jáne qurylys materıaldary salasynda － 9 joba (80 mln dollar) iske qosylǵan.
Túrik ınvestıtsııalaryn tartý boıynsha Qazaqstan Elshiligi eki baǵytta jumys isteıdi. Birinshiden, Qazaqstanda jumys istep jatqan ınvestorlardy ustap qalý, olardyń óndiris kólemin arttyrý. Ekinshiden, jańa ınvestorlardy shaqyrý. Ásirese, Túrkııanyń eń iri 500 ónerkásip kompanııasyna erekshe nazar aýdarýdamyz. 2019 jyldyń qańtar-qarasha aılarynda ártúrli is-sharalar sheńberindegi kelissózderdi qospaǵanda, 250 kompanııamen ekijaqty kezdesýler ótkizip, shamamen 35 kompanııa úshin Qazaqstannyń ınvestıtsııalyq ahýalymen tanysý maqsatynda sapar uıymdastyrdyq. Kezdesýlerde jalpy aqparat berip qana qoımaı, ár ınvestordyń salasy boıynsha Qazaqstan naryǵynyń artyqshylyqtary men áleýetin keńinen túsindirýdi moınymyzǵa aldyq. Osylaısha, sońǵy úsh jylda Qazaqstan men Túrkııa arasynda 18 joba júzege asyryla bastady. Olardyń jalpy quny 3 mlrd AQSh dollaryna jýyqtaıdy.
－Olardyń arasynan naqty qandaı jobalardy atap óter edińiz? Qandaı iri kásiporyndar Qazaqstanda jumys istep jatyr?
－Eń úlken joba retinde Jambyl oblysynda Qarataý men Jańatastyń arasyndaǵy kaltsılengen soda óndirisin aıtýǵa bolady. Onymen Yildirim Holding aınalysyp jatyr. Biz úshin bul joba óte paıdaly, sebebi qazir soda óndirisinde 100% ımportqa táýeldimiz. Bizdiń bilýimizshe, qazir 100 mln AQSh dollarynan asatyn ımporttyq sodany Tatarstannan nemese Ózbekstannan tasyp otyrmyz. Sonymen birge, Qazaqstandaǵy soda óndirisiniń eksporttyq áleýeti de bar. Taý-ken salasynda, munaı-hımııa salasynda qoldanylatyn shıkizat bolǵandyqtan, sodany syrttan alyp otyrǵan Túrkimenstanǵa jibere alamyz. Qazirgi ýaqytta bul joba 320 mln dollar bolyp eseptelgen, biraq ınvestorlar jobanyń ekinshi-úshinshi fazasynda 1 mlrd dollarǵa deıin ınvestıtsııa quıýdy kózdep otyr.
Osy Yıldırım kompanııasy taý-ken salasynda «Qazgeologııa» ulttyq kompanııasymen birlesip, Qaraǵandy, Pavlodar jáne Shyǵys Qazaqstan oblystaryndaǵy paıdaly qazbalarǵa geologııalyq barlaý júrgizýge ýaǵdalasty. Mundaǵy 5 nysanǵa shamamen 15 mln dollar ınvestıtsııa salynady dep josparlanǵan. Eczacıbaşı Holding Qaraǵandy oblysynda «Alaıǵyr» ken ornynda qorǵasyn, kúmis óńdeýdi qolǵa alýdy josparlap otyr. Yıldızlar SSS Holding Shyǵys Qazaqstan oblysyndaǵy «Malva» altyn ken ornyna geologııalyq barlaý júrgizip, taý-ken baıytý fabrıkasyn qurǵaly otyr. Oǵan shamamen 100 mln dollar ınvestıtsııa salynýy tıis.
2019 jyly da qos memleket arasynda kóptegen jańa jobalar iske asyryldy. Ásirese, memlekettik-jekemenshik áriptestik sheńberinde Qazaqstanda zamanaýı tehnologııamen jabdyqtalǵan 15 qalalyq aýrýhana salynady dep josparlanǵan. Túrkistan qalasynda, Petropavlda aýrýhanalardyń irgetastary quıyldy. Bir ǵana Petropavldaǵy jobanyń quny 200 mln dollardan asyp túsedi.
Odan bólek, YDA Holding Túrkistan qalasynda qurylysqa qajetti asfalt óndirý boıynsha 8 mln dollarlyq jobany iske qosty. Sonymen qatar, qazirgi tańda memlekettik-jekemenshik seriktestik aıasynda Túrkistan halyqaralyq áýejaıynyń qurylysyn júrgizýde. Çukurova Holding Aqmola oblysynda gofrlengen qorap óndirisin qurýǵa 40 mln dollarlyq ınvestıtsııa quıýǵa kelisti. Almaty oblysynda Agrobest kompanııasy ósimdikterdi qorǵaý ónimderi boıynsha 30 mln dollarlyq jobaǵa qatysty jumysty júrgizip jatyr. Almaty oblysynda janarmaı dıspenserlerin óndirý, avtomattandyrý boıynsha Túrkııanyń eń úzdik Petronet kompanııasy jańa jobany bastamaqshy, onyń jalpy ınvestıtsııalyq kólemi 10 mln dollar shamasynda bolady. Femas Group Almaty oblysynda gaz jáne elektr plıtalarynyń óndirisin qurýǵa 6 mln dollar ınvestıtsııa salýdy josparlap otyr. Sondaı-aq, Almaty oblysynda tátti ónimderin shyǵaratyn Aysultan Candy (5 mln dollar) jobasy iske qosylady.
Negizgi jobalarymyz －osy. Sonymen birge, qazir kelissózder júrip jatqan shamamen 1 mlrd dollarlyq 35 joba bar. Bul boıynsha kúndelikti kezdesýler jalǵasýda, olardyń bári sheshilse, kelesi jyly 18 jobaǵa taǵy 35 joba qosylady degen sóz. Jalpy bizdiń Elshiliktiń maqsaty – 2022 jylǵa deıin Qazaqstan ekonomıkasyna ınvestıtsııa salǵan holdıngter sanyn eki ese arttyryp, keminde 24-ke jetkizý.
－2019 jyldyń basty oqıǵasy - Nursultan Nazarbaevtyń Qazaqstan Prezıdenti retinde ókilettigin toqtatyp, ornyna Qasym-Jomart Toqaevtyń saılanýy boldy. Bılik tranzıti aıasynda Qazaqstannyń ustanǵan saıasaty sabaqtastyq dástúrin saqtap qaldy. Al Túrkııanyń saıası jáne bıznes elıtasy Qazaqstandaǵy bılik tranzıtin qalaı qabyldady?
－Túrkııanyń Qazaqstanǵa, Nursultan Nazarbaevqa degen iltıpaty men syı-qurmeti erekshe. Birinshi kezekte olar Qazaqstandy postkeńestik geografııadaǵy saıası-ekonomıkalyq turaqty damyp kele jatqan el retinde baǵalaıdy. Jalpy Túrkııanyń Ortalyq Azııaǵa baılanysty eń mańyzdy basymdyǵy － táýelsiz túrki memleketteriniń qalyptasýyna qolǵabys-qoldaý kórsetý. Qazaqstannyń 28 jyl boıy turaqty damýy jáne óz aımaǵynda ǵana emes, Eýrazııa keńistiginde úlken ról oınaýy árıne, qyzyǵýshylyq týdyrady. Sondyqtan, Elbasynyń bıyl qabyldaǵan sheshimi túrikter úshin tosyn jańalyq boldy. Naýryz aıynda telefonyma tolassyz qońyraýlar keldi, saıası basshylyq tarapynan da, bıznes tarapynan da alańdaýshylyq bildirgender boldy. Jalpy, Qazaqstandy jaqsy biletin saıasattanýshylar osyndaı sheshimniń bolatynyn kútken, onyń bir kúnde paıda bolmaǵanyn túsingen. Biraq dál 2019 jyly dep oılamaǵan, bálkim 2020-2021 jyldary Qazaqstanda bılik tranzıti bolady dep boljaǵan shyǵar. Elbasynyń bul sheshimin túrki jurty ókinishpen qabyldady dep te aıtýǵa bolady. Áleýmettik jelide «Ketpeńiz», «Qalyńyz», «Siz －Túrki áleminiń aqsaqalysyz» degen pikirler boldy. Jalpy alǵanda Elbasynyń ornyn erekshe yqylaspen baǵalaı bildi. Mundaı sheshimdi kez kelgen saıasatker, memlekettik qaıratker qabyldaı almaıdy.
Al endi Qazaqstannyń ekinshi Prezıdenti Qasym-Jomart Toqaevty Túrkııanyń bılik ókilderi jaqsy tanıdy. Kóptegen saıasatkerler, Parlament spıkerleri, dıplomattar Qasym-Jomart Toqaevpen birge jumys istegen. Olar Qazaqstannyń ásirese syrtqy saıasattaǵy basymdyqtary osy baǵytta jalǵasa beredi degen senimde. Túrikterdi eń aldymen Túrki ıntegratsııasy qyzyqtyrady, onyń mehanızmi, tetikteri qalanǵandyqtan, aıtarlyqtaı ózgeris bolady dep oılamaıdy. Qazir Ystanbulda Túrki keńesi bar, Ankarada Túriksoı mádenıet uıymy bar, bizdiń astanamyzda Halyqaralyq Túrki akademııasy, Ázerbaıjanda Túrik Parlamentteri Assambleıasy jumys isteıdi. Olardy Túrki álemi yntymaqtastyǵynyń negizi dep aıtýǵa bolady.
－Elbasynyń Túrki álemin jaqyndastyrýdaǵy róli zor. Osy oraıda ózińiz qyzmet etken Túrki Keńesi týraly aıtyp ótseńiz. Onda Túrki álemin jaqyndastyrýda qandaı sharalar atqaryldy?
－Elbasynyń bastamasymen túrki ıntegratsııasynyń basty saıası tetigi retinde qurylǵan Túrki keńesi búginde ınstıtýtsıonalızatsııasyn támmdap, qanatyn keń jaıdy. Túrki keńesi aıasynda saıasat, ekonomıka, kólik, mádenıet, bilim salalarynda kóptegen ortaq jobalar júrgizilýde. Halyqaralyq túrki akademııasynda arheologııa boıynsha úlken jumystar atqarylýda. Túriksoı uıymy ózindik brend retinde qalyptasty. Túrki keńesi saıası turǵyda úlken aımaqtyq uıymǵa aınalyp keledi. Qazirgi eń úlken bastamalardyń biri – ortaq ınvestıtsııalyq qor nemese bank qurý. Ekijaqty turǵyda qurylǵan mehanızmder bar. Túrki ýnıversıtetteri arasynda odaq qurý bastamasy da qyzý talqylanýda. Osy arqyly stýdentter men muǵalimder arasynda baǵdarlamalardy úılestire otyryp, almastyryp oqytý kózdelgen. Mektep oqýshylary úshin 2-3 aptalyq lagerler qurylyp, bir-biriniń mádenıetimen, tilimen tanysý múmkindigi oılastyrylǵan. Kásipkerler arasynda 2011 jyly Elbasynyń bastamasymen Kásipkerler keńesi qurylǵan. Qazir bul Keńes ortaq Palataǵa aınaldy. Halyqaralyq Túrki akademııasynyń Ortaq tarıh, Ortaq ádebıet oqýlyqtary mektepterde fakýltatıv retinde oqytylady. Akademııa fakýltatıv retinde bir-birimizdiń tilderimizdi oqytý, olardyń erekshelikterin túsindirýdi qarastyrǵan.
－ Ótken ǵasyrdyń náýbet jyldary Altaı qazaqtarynyń Tıbet, Gımalaı asyp, Úndistan men Pákistan arqyly Túrkııaǵa jetkenin bilemiz. Qazir Túrkııada turatyn etnıkalyq qazaqtardyń sany qansha? Olar qaı salalarda belsendi eńbek etip júr?
－ Munda qazaq dıasporasy týraly resmı derek joq, sebebi Túrkııada ult sıpaty boıynsha statıstıka júrgizilmeıdi. Óz esebimiz boıynsha, Túrkııada shamamen 20 myńǵa jýyq qazaq bar. Olardyń basym kópshiligi Ystanbuldyń Zeıtýnbýrný aýdanynda turady. Nııde qalasynda Altaı degen qazaq aýyly bar. Bastapqyda 70 shaqty úı retinde qurylǵanymen, ondaǵy qazaqtar Eýropa men Ystanbulǵa kóship, ornynda 15 shaqty tútin qaldy. Izmır jaqta Kemal pasha jerinde qazaqtar turady. Onda marqum Sherızat aǵamyz mal sharýashylyǵymen aınalysyp, qymyz shyǵaratyn ferma ashqan edi. Sol ferma áli jumys istep tur. Salıhlyda, Adanada qazaqtar bar, Konıada shamamen 10 shaqty qazaq otbasy turady. Sosyn Túrkııada jyljymaıtyn múlik satyp alýǵa ruqsat berdi, sáıkesinshe Antalııa men Bodrýmda teńiz jaǵalaýynda turatyn qandastarymyz kóbeıip keledi. Antalııa mańaıynda shamamen júzge jýyq qazaq otbasy jınalyp qaldy.
Ózińiz aıtqandaı, Tıbet taýynan asyp, Úndistan, Pákistan aýyp, Túrkııaǵa toqtaǵan qazaqtardyń birsypyrasy Eýropaǵa, Amerıkaǵa kóshti. ıAǵnı, Batystaǵy qazaq dıasporasynyń kóplishigi Túrkııadan kóship barǵan. Sol jyldary Túrkııa úkimeti qazaqtarǵa baspana berý, jumyspen qamtý, til úıretý boıynsha kóp qolǵabys kórsetti. Qazaqtar teri ıleýmen, mal sharýashylyǵymen aınalysty. Túrikterdiń teri ındýstrııasynda úlken sektorǵa aınalýyna bizdiń atalarymyz kórsetken tehnologııa kómektesken deıdi. Árıne, túrikter qazaqtardan úırengenin utymdy kásipke aınaldyra aldy. 1940-50 jyldary kóshpen kelgenderdiń birazy baqılyq boldy, ıaǵnı tutas býyn aýysty deýge bolady. Osynda týǵan jańa urpaq arasynda professor, doktorlar bar. Al úlken kásipkerler, bıznesmender bar dep aıta almaımyn. Biraq úlken bızneste ekinshi, úshinshi orynbasar bop júrgen qandastar bar. Solar arqyly Qazaqstanǵa ınvestıtsııa tartýdy uıymdastyryp júrmiz. Máselen, jaqynda Otandastar qory Ystanbulda qazaq kásipkerlerdi jıyp, jaqsy shara ótkizdi.
Qazirgi býynǵa qarasaq, osynda týyp-ósken 25-26 jastaǵy qazaqtar ana tilin umytyp barady. Qazaqsha túsingenimen, túrikshe aralastyryp sóıleıtin boldy. Olardyń ákeleri de baıqasańyzdar, 1-2 túrik sózin qosyp jiberedi. ıAǵnı, Túrkııadaǵy qazaq jastarynyń eń úlken máselesi – ana tili. Olardyń aldy balaly bop jatyr. Eger Qazaqstan tarapynan shara jasalmasa, kelesi urpaq múldem qazaqsha bilmeýi múmkin. Óıtkeni, sóılesetin orta joq. Qazaqtardyń túriktermen shańyraq kóterý úrdisi de baıqalady, bul tek qazaqtarǵa ǵana tán emes. Noǵaı dıasporasy da buryn jatqa qyz bermeıtin, qazir aralas neke barlyq jerde beleń alyp keledi.
Eńbek mıgratsııasyna kelsek, Túrkııada Qazaqstannan kelip qara jumys isteıtinder óte az. Basqa memleketten nápaqa izdep keletinder jeterlik, biraq Qazaqstannan jappaı jumysshy kelgenin kórmedik. Týrızm naýqanynda qazaqstandyq týrıster keledi nemese stýdentter oqýǵa keledi. Týrızmde túrikterden úırenerimiz kóp. Keıbir qonaqúılermen kelisip, Qazaqstannan týrızm mamandaryn oqýǵa arnaıy shaqyrtamyz.
－ Túrkııa arqyly Sırııaǵa ótip ketken qazaqtar máselesi de sizderdi aınalyp ótpeıtin shyǵar? Olardyń birazy, ásirese áıelder men balalar Jýsan jobasy arqyly elge qaıtaryldy. Qazir Túrkııanyń mıgranttar lagerinde qalǵan qazaqstandyqtar bar ma? Áý basta olardy mıgratsııalyq baqylaý múmkin be edi?
－Bolǵan oqıǵany keri qaıtara almaımyz. Sondyqtan qazirgi mindetimiz – Sırııadan, Iraktan óz azamattarymyzdy alyp shyǵý. Biz Elshilik retinde bul jumystarǵa óz quzyretimiz sheńberinde atsalystyq. Operatsııalardyń arqasynda áıelder men balalar elge jetkizildi. Jalpy, Túrkııa aýmaǵyndaǵy lagerlerde qazaqstandyqtar joq. Onda kóbinese sırııalyqtar bar. Biraq, Sırııa men Irakta qazaqstandyqtardyń áli de bar ekenin bilemiz, onymen arnaıy qyzmetter aınalysyp jatyr.
Qazaqstannan Túrkııaǵa keletin azamattardy mıgratsııalyq baqylaý esh múmkin emes. Shetelge shyqqanda azamattarymyz konsýldyq esepke turýy kerek dep aıtylady, biraq kóbine eshkim mán bermeıdi. Túrkııa bul máseleni jaqsy rettegen. Er azamattar qajet kezde el aýmaǵynda bolmasa nemese shetelge shyqqanda konsýldyqta tirkelmese, áskerı mindetten qashyp júr dep sanalady. Sondyqtan, olar qaı elge barsa da, mindetti túrde tirkeledi. Al bizde bul tirkelý mindettelmegen. Onyń ústine jaqynda qazaqstandyqtar úshin Túrkııaǵa 3 aılyq vızasyz rejım engizildi. ıAǵnı, barys-kelis kóbeıýde.
－ Bilim salasyndaǵy yntymaqtastyq jóninde ne aıtasyz? Túrkııada qazaqstandyqtarǵa qansha bilim grantyn usynyp otyr? Qansha stýdent oqyp jatyr?
－Bilim salasyndaǵy yntymaqtastyqta ózimdi mysal etip kórsete alamyn. 1992 jyly eki jarym myń qazaqstandyq jas Túrkııaǵa bilim alýǵa kelgen edik. Túrkııaǵa eń kóp stýdent kelgen tolqyn biz ekenbiz. Keıingi jyldary bul kórsetkish 500-ge tústi. Ótken jyly Túrkııanyń stıpendııasymen 100-160 jas oqýǵa qabyldandy. Biraq, jalpy Túrkııada bilim alyp jatqan qazaqstandyqtar sany 2200-ge jýyqtaıdy. ıAǵnı, qazaqstandyqtardyń tórtten úsh bóligi óz qalaýymen kelip jatyr. Sebebi Túrkııada bilim alý óte arzan. Baýyrlas el retinde bizge jeńildikter beredi. Ótkende Eskishehır qalasyndaǵy JOO rektorymen kezdeskenimde, qyzyq derek estidim. Ondaǵy stýdenttiń bir kúndik tamaǵy 5,5 lıra (shamamen 1 dollar). ıAǵnı bir kúndik tolyq tamaqty 380 teńgege alýǵa bolady. Sosyn jataqhanalary óte arzan, bilimi sapaly. Sondyqtan, Qazaqstannan kelip jatqan stýdentterdiń qyzyǵýshylyǵy óte joǵary.
Bilim salasyn túrikter jaqsy bızneske aınaldyra aldy. Sheteldik stýdentterdi kóbirek qabyldaýǵa tyrysady. Ýnıversıtetteri statıstıka júrgizip, sheteldik stýdent sany 30-40%-ke jetse, maqtanyshpen aıtady. Qazaqstandyq jastar ınjenerııa, medıtsına, dintaný salalarynda bilim alyp júr. Sosyn jazǵy ýaqytta qazaqstandyq mektep oqýkshylary 3 aılyq kýrstarǵa kóptep keledi. Ókinishke qaraı, olardy biz esh qadaǵalaı almaımyz. Zań boıynsha esh oqý orny ózderinde bilim alyp jatqan azamattar týraly aqparat bermeıdi. Sonyqtan, beıresmı tizim jasap, shamamen jobalaýǵa májbúrmiz. Oqýdy aıaqtaǵan soń, elge qaıtqandar týraly da aqparat joq. Qazaqstandyq stýdentterdiń jartysyna jýyǵy bakalavrıattan keıin aspırantýra, doktorantýra granttarymen qalady. Keı iri ýnıversıtetter doktoranttardy arnaıy qabyldap jatyr. Sebebi, olarǵa doktoranttardyń ǵylymı jobalary óte qajet bolyp otyr. Stıpendııamen, jataqhanamen qamtıdy, biraq, talaptary da óte joǵary.
－Týrızm taqyrybyna oıyssaq, Túrkııa qolaıly aýa raıymen, tarıhı oryndarymen kelýishlerdi baýrap otyr. Túrkııaǵa keletin qazaqtar men kerisinshe Qazaqstanǵa keletin túrikterdiń statıstıkasy bar ma? Qazaqstanǵa týrıst tartý úshin Elshilik qandaı sharalar atqardy?
－Qazaqstannan jyl saıyn 400 myńnan astam týrıst keledi. Bıyl rekordtyq 500 myńǵa qol jetkizemiz dep kózdep otyrmyz. Qazaqstandy týrıstik turǵyda kóbirek tanystyrýǵa tyrysamyz. Túrkistannyń týrıstik áleýeti boıynsha jaqynda Ystanbulda jıyn ótkizdik. Onyń aldynda qazaqstandyq týrıstik operatorlar kelip, ekskýrsııa jasady. Týrızm salasynda bizdegi eń negizgi másele – baǵa. Eshkimdi qınap, 2-3 myń dollarǵa Qazaqstanǵa apara almaımyz. Odan góri, túrikter myń dollarǵa Eýropaǵa saıahattap kelgendi jón kóredi. Ekinshi másele – ınfraqurylym, qyzmet salasyn damytý. Bul turǵyda Ózbekstan belsendi jumys istep jatyr. Hıýa, Buqara, Samarqand, Tashkent qalalaryna Túrkııadan tikeleı reıs ashylǵan. Meniń bilýimshe, Ózbekstanǵa eń kóp týrıst Túrkııadan baryp jatyr. Qurban aıt, Oraza aıt kezinde arnaıy charterler uıymdastyrylady.
Men de bul máseleni Qazaqstandaǵy ókiletti uıymdarǵa aıtyp kelemin. Túrkistan arqyly arnaıy charter uıymdastyrsa, Týrıster Túrkistanda bir kún tursa da, paıda túsedi. Ári qaraı, Tashkent, Buqara, Hıýaǵa bara bersin. Qazir Túrkistan qalasynda áýejaı salynyp jatyr. Ony júk tasymaldaıtyn, charterlik ortalyqqa aınaldyrý kerek. Olaı jasamasaq, Túrkistanǵa halyqaralyq qonaqtar ushyp kelmeıdi, tek Tashkent arqyly qatynaıtyn bolady. Al Tashkent óz baǵasyn túsirmeıdi, óıtkeni onyń kepildik jolaýshylary bar, tıisinshe eshteńe joǵaltpaıdy. Túrkistan arqyly arzan reısterdi uıymdastyrsaq, tabystyń bir bóligin Qazaqstanda qaldyrýǵa bolar edi.
Taǵy bir týrıstik artyqshylyǵymyz - Almatydaǵy qysqy týrızm dep oılaımyn. Týrıster de aıtady, Almatynyń taý-shańǵy bazasy Aýstrııadan esh kem emes. Biraq, baǵasy da Aýstrııa sııaqty ushyp tur deıdi. Ol － bir másele. Ekinshi másele －jarnama jetispeýshiligi. Mysaly, ótkende Túrkııanyń tanymal akteri Býrak Ózchıvıt Qazaqstanǵa óz kınosynyń tanystyrylymyna bardy. Ózi úshin kelip turǵan akterdi Almatyǵa, Túrkistanǵa Býrabaıǵa aparý kerek edi. Áleýmettik jeli arqyly akterdiń mıllıondaǵan oqyrmany Qazaqstannyń kórikti oryndaryn kórer edi. Jarnamanyń osyndaı tetikterin kóbirek paıdalansaq jáne baǵa máselesin rettesek, Qazaqstandaǵy týrızm damıdy dep oılaımyn.
－ Mazmundy áńgimeńiz úshin kóp rahmet. Túrki elderiniń baýyrlastyǵy men dostastyǵy arta bersin!