Túrkistandaǵy maqta zaýyttarynyń basshylarymen ortaq kelisim ornatyldy
Ashyq áńgime barysynda maqta sharýshylyǵy salasyndaǵy ózekti máseleler talqylanyp, oblys ákimdigi tarapynan tıisti usynystar engizildi. Halyqtyń ýájin jetkizgen Túrkistan oblysynyń ákimi zaýyt basshylaryna birqatar talap qoıdy.
«Sizdermen birge mańyzdy máseleni talqylap, ortaq mámilege kelý úshin arnaıy kezdesip otyrmyz. Sharýalarmen kezdesýimde olar maqta sharýashylyǵy salasyndaǵy birqatar máselelerdi ortaǵa saldy. Birden aıtaıyn, biz – halyqtyń jaǵyndamyz. Men halyqtyń ýájimen kelisemin. Sizderdi túsinemiz. Degenmen, halyqtyń jaǵdaıyn oılasańyzdar. Sharýalar beınetpen ósirilgen aq altynnyń bıylǵy baǵasynyń tómendigimen kelispeı otyr. Kezdesýde maqta qabyldaý beketterindegi tarazydan aldaý sekildi jaıttardy aıtty. Zerthanalar maqta sapasyn qasaqana túsiredi dedi. Mundaı jaǵdaılarǵa jol berilmeýi kerek. Jalpy, keleshekke sizderdi tek maqtany tazalap, satpaı, qaıta óńdeýmen aınalysýdy qolǵa alýǵa shaqyrar edim. Tigin fabrıkalary ashylsa, kóp másele sheshiledi. Sharýalarǵa da tıimdi, ishki naryq artady. Jumys oryndary da ashylady. Osy isti qolǵa alsańyzdar, biz qoldaýǵa daıynbyz», - dedi oblys ákimi Darhan Satybaldy.
Taraptar ortaq máselelerdi talqylap, nátıjesinde shıtti maqtanyń bir tonnasyna búginnen bastap sharýalarǵa 250 myń teńgeden aldyn ala tólem (avans) jasalatyny aıtyldy. Al, sońǵy baǵa bırjaǵa baılanysty bolmaq.
Shıtti maqtanyń ótkizý baǵasy álemdik naryqtaǵy maqta talshyǵynyń baǵasyna tikeleı táýeldi, Lıverpýl bırjasynyń ındeksine sáıkes belgilenedi. Óńirde 21 maqta óńdeý zaýytynyń 200-den astam maqta qabyldaý beketi bar.
Búginde maqta óndirýshi kompanııalar tikeleı halyqaralyq maqta saýdagerlerimen (maqta satyp alatyn treıderler) jumys isteıdi. Al, treıderler maqta talshyqtaryn satyp alý boıynsha aldyn ala kelisim shart jasap, qarjylandyrady. Sol sebepti, maqtany shıkizat kúıinde satyp alýǵa qajetti qarajattyń barlyǵy derlik jeke ınvestıtsııalar deýge bolady. Jıynǵa kelgen maqta zaýyttarynyń basshylary dál qazirgi kezde suranystyń joqtyǵyn alǵa tartty. Baǵa – maqta sapasyna baılanysty ekenin málimdedi.
Jalpy, bıyl oblysta 125 myń ga astam alqapqa maqta egilgen. Bul jalpy egistiktiń – 15%-y. Shıtti maqtanyń gektarynan 26,2 tsentnerden 330 myń tonnadan astam jınalady dep boljanyp otyr. Búgingi kúnde oblysta 16 myń tonna maqta jınaldy. Jıyn-terim jumystary júrip jatyr. Bul salada 25 myńnan astam agroqurylymdar eńbek etedi.
Ótken jyly shıtti maqtanyń tonnasy ortasha 320-380 myń teńgeden qabyldanyp, Reseı, Qytaı, Túrkııa, Latvııa, Moldova, Belarýs, Germanııa, Belgııa elderine 68 myń tonna maqta talshyǵy eksporttaldy. Al, qalǵan 19 myń tonna maqta talshyǵy ishki naryqta satyldy. Bul óz kezeginde maqta sharýashylyǵymen aınalysatyn agroqurylymdardyń áleýmettik ekonomıkalyq jaǵdaıynyń jaqsarýyna oń áserin tıgizdi.
Memleket tarapynan kúzgi jıyn-terim jumystaryna 48 myń tonna janar-jaǵar maı (baǵasy naryqtan 15-20% tómen) jáne 522 túrli mıneraldy tyńaıtqyshtar qunynyń 50%-yn sýbsıdııalaýǵa bıýdjetten 6 mlrd teńge sýbsıdııa bólindi. Sonymen qatar, 653 túrli ósimdik zııankesteri men aýrýlaryna qarsy qoldanylatyn pestıtsıdter men bıopreparattardyń qunyn sýbsıdııalaýǵa 521,4 mln teńge qarjy qaralsa, agroqurylymdardyń satyp alǵan tuqymynyń qunyn arzandatýǵa 600 mln teńge bólindi.