Túrkistan turǵyny kóne kitaptardy un men sháıdiń kómegimen qalpyna keltiredi

TÚRKІSTAN. QazAqparat – Túrkistan oblysyndaǵy Otyrar aýdanynda kóne kitaptar men qoljazbalardy qalpyna keltiretin Januzaq Erimbetov esimdi azamat turady. Ol eski kitaptardyń jyrtylǵan, qyrqylǵan paraqtaryn jamap, túgendep beredi. Sondaı-aq, ustaǵanda úgitilip turatyn betterdi de eshqandaı apparatsyz-aq qalpyna keltire alady, dep habarlaıdy QazAqparat tilshisi.

Januzaq Erimbetov qaǵaz restavratsııalaý jumysyn Iran memleketinen úırenip kelgen. Keıinnen Almatydaǵy ulttyq kitaphanada tájirıbesin shyńdady. Sankt-Peterbýrgtegi Reseı etnografııalyq mýzeıinde «etnografııalyq jádigerlerdi qaıta qalpyna keltirý» boıynsha dáris alyp, biliktiligin arttyrdy. Sodan elge oralǵan soń, kóne kitaptardy qalpyna keltirý isin qolǵa aldy.

«Men budan buryn restavrator bolyp jumys istegenmin. Qysh qumyralar men túrli keramıkalyq zattardy qalpyna keltirý jumystaryn jasadym. Keıinnen qaǵaz restavratsııasyna aýystym. Bul kásipti de meńgerip aldym. Jalpy, bul mamandyq ıeleri elimizde óte az kezdesedi. Sondyqtan, bizdi Túrkistanǵa, Almatyǵa jıi shaqyryp turady. Tarıhı oryndardy aralap, bilimimiz ben tájirıbemizdi bólisip kelemiz», - deıdi ol.

Búginde Januzaq Álzaquly Otyrar memlekettik arheologııalyq qoryq murajaıynda sýretshi-restavrator bolyp qyzmet atqarady. Negizi jumysy – tarıhı oryndardan tabylǵan kitaptardy qalpyna keltirý. Odan bólek, jergilikti turǵyndar mýzeıge ótkizetin sırek kezdesetin qoljazbalardy da túgendep, mýzeıdiń arnaıy qoryna ótkizedi.

«Mýzeı jádigerleriniń quramynda 100-den astam qoljazba bar. «Atamnyń kitaby» dep ótkizetinder kóp. Olardyń ishinde sırek kezdesetin kitaptar, Qurandar bar. Sarǵaıyp shashylyp ketken, muqabasy da joq qundy kitaptar da kezdesedi. Ustasańyz paraqshalary úgitilip turady. Solardy qalpyna keltiremiz», - deıdi restavrator.

Januzaq aq qaǵazdy sarǵaıtý úshin kádimgi sháıdiń demdemesin qoldanady. Qyzyl sháıǵa aq qaǵazdy salyp, sarǵaıtyp alady. Keıinnen jıek jasap, jyrtylǵan jerin jamaıdy. Jabystyryp, tigip shyǵady. Eń bastysy - kitaptyń qundylyǵy joǵalmaýy qajet. Ásirese, áripteri men tańbalaryn saqtaýǵa nazar aýdarady. Sondaı-aq, undy sýǵa aralastyryp, jelim jasaıdy. Sebebi, zamanaýı kleıler men hımııalyq qospalar qaǵazdyń quramyn ózgertip jiberýi múmkin. Eń bastysy – bul jumystarǵa eshqandaı apparat qoldanylmaıdy. Barlyq jumys qol kúshimen jasalady.

«Bizdiń murajaıdaǵy kitaptardyń kópshiligi negizinen HІH, HH ǵasyrǵa tıeseli. Sondaǵy aqyn, jazýshylardyń, jyraýlardyń jazbalary bar. Odan bólek, dinı ádebıetter men hıkmetter de kezdesedi. Kópshiligi arabsha, tóte jazýlarmen jazylǵan», - deıdi ol.

Januzaq Álzaquly bos kezinde murajaı qoryndaǵy keramıkalyq jádigerlerdiń úlgisimen kádesyılar daıyndaıdy. Qyshtan qumyra, sazsyrnaı sekildi túrli buıymdar jasap, satýǵa shyǵarady. Tańsyq dúnıege tapsyrys berýshiler de kóp. Sondaı-aq, «qoljazbalar men eski sýretterdi rettep ber» dep keletin jergilikti turǵyndardyń da ótinishin oryndap beredi.

«Jalpy, el ishinde kóptegen qundy kitap bar. Olar bireýdiń sandyǵynda, bireýdiń saraıynda saqtaýly tur. Solardy mýzeı qoryna ótkizýge shaqyramyn. Sebebi, kitaptar qaraýsyz jatqan soń, paraqtary ustaýǵa jaramsyz bolyp qalady. Al, onyń ishinde elimizdiń, ultymyzdyń tereń tarıhy jatqan bolýy múmkin», - deıdi restavrator.