Turaqty damý, saıahat pen bılet baǵasy – Arab avıatsııa sammıtinde qandaı máseleler kóterildi
Arab avıatsııasy pandemııadan keıin qalaı qalpyna keldi
Arab áýe tasymaldaýshylary uıymynyń Bas hatshysy Abdýl Vahab Teffahanyń aıtýynsha, avıatsııa salasy pandemııaǵa baılanysty daǵdarystan keıin qalpyna kelgenine qaramastan, jahandyq densaýlyq saqtaý daǵdarysy kezindegi keıbir elderdiń shekteý saıasatymen kúres aıaqtalmady.
«Qazirgi ýaqytta kóńil bólinýi qajet úsh negizgi másele bar. Biz avıatsııany pandemııadan jáne keıbir elderdiń ushýdy shekteý saıasatynan keıin qalpyna keltirý úshin áli de kúsh-jiger jumsap kelemiz. Ekinshi másele – turaqty damýǵa umtylýymyz qajet jáne úshinshisi – qazirgi tehnologııa deńgeıin týrızmge qalaı engizetinimizde. Statıstıkaǵa sáıkes, Arab elderiniń úzdik 10 áýejaıyndaǵy jolaýshylar aǵyny 2019 jylǵa qaraǵanda joǵary bolǵanymen, halyqaralyq aǵyn sol 2019 jylmen salystyrǵanda áldeqaıda tómen sandardy kórsetip otyr. Biz keıbir memleketterdiń shekteý saıasatyna baılanysty 7 jylymyzdy joǵalttyq», - dedi Abdýl Vahab Teffaha BAÁ Ras-ál-Haıma ámirliginde ál-Hamra kórme ortalyǵynda ótken Arab avıatsııa sammıtinde.
Sonymen birge, spıker ınflıatsııa men geosaıası turaqsyzdyqtan týyndaǵan ekonomıkalyq máselelerge baılanysty jetkizý tizbegi máselesi de bar ekenin atap ótti.
«Turaqtylyq – bizdiń jańa shyndyǵymyz. Biz týrızm deńgeıin eń joǵary deńgeıde ustap turý úshin qoldan kelgenniń bárin jasaýymyz kerek, óıtkeni olar JІÓ-niń jáne jańa jumys oryndaryn ashýdyń mańyzdy quramdas bóligi. Halyqaralyq avıatsııa qyzmetin paıdalaný – 1,9 paıyz, el ishinde – 3 paıyz», - dedi Abdýl Vahab Teffaha.
Avıatsııa jáne týrızm salasyndaǵy jetekshi is-shara qosalqy bólshekterdiń jetispeýshiligi men jetkizilimderdiń keshigýi problemalary, sektordyń qalpyna kelýine jáne ósýine yqpal etetin avıatsııa salasynyń turaqtylyǵy sekildi mańyzdy taqyryptardy qamtydy.
Máselen, Air Arabia kompanııasynyń bas atqarýshy dırektory Ádel Álıdiń aıtýynsha, naryqta munaı óte az jáne joǵary baǵamen satylady. Úzdiksiz tasymaldy qamtamasyz etýdiń jalǵyz sheshimi – áýe bıletteriniń baǵasyn kóterý. Al bılet baǵasyn kóterý nusqasyna júginbeý úshin balamaly munaıdy jetkilikti mólsherde óndirý tamasha sheshim bolatynyn basa aıtty.
Áýe kóliginiń kómirqyshqyl shyǵaryndylaryn nólge túsirý múmkin be?
Birer jyl buryn Halyqaralyq áýe kóligi qaýymdastyǵy (IATA) jáne álemdik avıakompanııalar 2050 jylǵa qaraı aýadaǵy kómirqyshqyl gazy shyǵaryndylaryn nólge deıin tómendetýge mindetteme alǵan edi. Qazirgi ýaqytta jahandyq shyǵaryndylardyń 2%-y avıatsııa salasyna tıesili.
«Kólik nemese elektrokólik satyp alǵanda kóptegen elderde jeńildikter men janarmaı shyǵaryndylaryn azaıtý úshin yntalandyrý jasalady. Al avıatsııada aıyppul salynady. 2050 jyly avıatsııadaǵy otyn shyǵaryndylaryn qalaı nólge jetkizemiz? Bul mindettiń 21%-y tehnologııaǵa júkteledi. Reıster menedjmentin ózgertý, áýejaılardy keńeıtý jumystary jyldam bola qoımaıdy. Avıatsııa men tehnologııa deńgeıi arasyndaǵy alshaqtyqty qalaı toltyrýǵa bolady? Biz qazirgi ýaqytta barlyǵyn derlik onlaın jasaı alamyz. Áýejaılardyń áýe joldary deńgeıinde, tipti memleketter deńgeıinde tsıfrlandyrýdy qabyldaýymyz kerek», - dedi Arab áýe tasymaldaýshylary uıymynyń Bas hatshysy Abdýl Vahab Teffaha.
A. Teffaha jetkizý tizbegindegi problemalar áli de saqtalǵandyqtan, ınflıatsııa jáne jahandyq ekonomıkalyq jaǵdaılar salanyń erkin ósý múmkindikterin odan ári shekteı túsetinin aıtty. Turaqty damý maqsattaryna jetý úshin áýe kompanııalaryn jazalaýdyń ornyna taza energııany paıdalanýdy yntalandyrý keregin, al saıahat kezinde barlyq jerde tsıfrlyq tehnologııalardy engizý sektordaǵy tehnologııalyq olqylyqtardy joıý úshin óte mańyzdy bolatynyn jetkizdi.
Sonymen birge, sammıtte avıatsııanyń jasyl bolashaqqa kóshýindegi ekologııalyq taza avıatsııalyq otynnyń (SAF) róli jóninde de pikirtalastar boldy. Sarapshylar 2050 jylǵa qaraı kómirtegi shyǵaryndylaryn azaıtý maqsattaryna jetýge kómektesetin eń praktıkalyq tásilderdi talqylady.
Taıaý Shyǵystaǵy avıatsııa qarqyny qalaı damyp keledi?
Sonymen birge, sarapshylar saladaǵy bilikti kadrlardyń jetispeýshiligi máselesi arta túskenin jáne onyń saıahatqa suranys artqan saıyn múddeli taraptar úshin saldary da mańyzdy ekenin aıtady.
«Avıatsııadaǵy áıelder – Taıaý Shyǵys» uıymynyń prezıdenti Mervat Sultannyń aıtýynsha, 2029 jylǵa qaraı Taıaý Shyǵystaǵy avıatsııa naryǵynyń quny shamamen 75 mıllıard dollar bolatynyn jetkizdi. Bul Taıaý Shyǵys avıatsııasy naryǵynyń jyl saıynǵy ósý qarqyny aldaǵy onjyldyqta 5,1% bolatynyn bildiredi.
«Dúnıe júzinde 1,3 mıllıon avıatsııa mamandary qajet, al munda Taıaý Shyǵysta bizge shamamen 78 000 bortserik, 28 000 kommertsııalyq ushqysh, sertıfıkaty bar 22 000 kommertsııalyq ushaq qajet. 2032 jylǵa qaraı týrızm ındýstrııasynyń ortasha jyldyq ósý qarqyny 7,7 bolady degen boljam bar. 2040 jylǵa qaraı bul 1,1 mıllıard jolaýshy bolady. Taıaý Shyǵys áýejaılarynyń ótkizý qabiletin keńeıtý úshin 151 mıllıard qajet», - dedi M. Sultan.
Bul Taıaý Shyǵystaǵy avıatsııa ónerkásibiniń evolıýtsııasy qalaı damıdy degen suraqqa ákeledi.
Avıatsııa – týrızmniń ajyramas bóligi
Dúnıejúzilik saıahat jáne týrızm keńesiniń prezıdenti jáne bas dırektory Djýlııa Sımpson avıatsııa týrızmniń ajyramas bóligi ekenin basa aıtty jáne barlyq múddeli taraptardy sektordyń turaqtylyǵyn arttyrý maqsatynda yntymaqtasýǵa shaqyrdy.
Arab avıatsııa sammıti birneshe jyl qatarynan Ras-ál-Haıma ámirliginde Týrızmdi damytý basqarmasymen yntymaqtastyqta ótip keledi. Parsy shyǵanaǵy jaǵalaýyndaǵy bul qala tarıhı turǵydan týrızmge beıimdelgen.
«Biz bul dástúrdi jalǵastyryp kelemiz jáne ótken jyly 1,2 mıllıon týrıst qabyldaı aldyq. Al halyqaralyq kelýshiler sanyn 24%-ǵa arttyrdyq. Ámirliktiń áýe qatynasyn keńeıtýge, týrıstik ınfraqurylymdy jaqsartýǵa jáne ekojúıesin damytýǵa salǵan qazirgi ınvestıtsııalary onyń aımaqtaǵy eń jyldam damyp kele jatqan baǵyt mártebesin odan ári nyǵaıta túsedi. Shekarasyz saıahatqa suranys artyp kele jatqandyqtan, Parsy shyǵanaǵy elderiniń birtutas týrıstik vızasy naǵyz serpilis bolady, bul kóptegen adamdar men otbasylarǵa ámirlikte aralas saıahat jasaýǵa múmkindik beredi», - dedi Ras-ál-Haıma ámirliginiń týrızmdi damytý basqarmasynyń bas dırektory Rakı Fıllıps.
Onyń aıtýynsha, ekologııa men turaqtylyq avıatsııada da, týrızmde de mańyzdy bolyp qala beredi. Ras-ál-Haıma Taıaý Shyǵys aımaǵynda alǵash ret EarthCheck Sustainable Destinations baǵdarlamasynyń kúmis sertıfıkatyn alǵan. Sandarmen aıtqanda, energııany tutyný 23 paıyzǵa, parnıktik gaz shyǵaryndylary 29 paıyzǵa azaıdy jáne qaldyqtar 61 paıyzǵa jaqsartylǵan.
«Birikken Arab Ámirlikteri BUU Klımattyń ózgerýi jónindegi 28-konferentsııasynda aıtylǵan avıatsııalyq ınnovatsııalardyń izashary boldy. Ekologııalyq avıatsııalyq otyn jáne kommertsııalyq avıatsııanyń CO2 shyǵaryndylaryn 80% tómendetý áleýeti týraly aıtarlyqtaı pikirtalas týyndady. Bıylǵy sammıttegi pikirtalasymyz mindetti túrde osyǵan arnalady, oǵan qosa elektr jáne sýtegi otynymen jumys isteıtin ushaqtar jasaıtyn tehnologııalar týraly estigenime qýanyshtymyn jáne tehnologııa men jasandy ıntellektiniń bul ıntegratsııasy jolaýshylarǵa qyzmet kórsetý sapasyn jaqsartady dep esepteımin», - deıdi R. Fıllıps.
Basqarma ókili Qazaqstan naryǵynyń óte mańyzdy ekenin atap ótti. Ótken jyly Qazaqstannan 65 myń týrıst Ras-ál-Haıma ámirligine barǵan jáne TOP-3 eldiń sanatyna engen.
«Biz Qazaqstanmen jáne «Eır Astana» sekildi áýe kompanııalarymen tyǵyz yntymaqtastyqta jumys isteımiz. Pandemııaǵa deıin Qazaqstannan keletin tikeleı reıster óte kóp edi. Bıyl 15 naýryzdan bastap, Naýryz merekesi qarsańynda Astanadan Ras-ál-Haımaǵa tikeleı áýe reısteri qaıta ashylatynyn qýanyshpen habarlaımyn. Eki el arasyndaǵy týrıstik baılanystardy turaqty túrde nyǵaıtýǵa múddelimiz. Bizdiń áýejaıdyń baǵasy da tıimdi, saıahattaýǵa da yńǵaıly. Ushaqtan túsken boıda az ýaqytta 64 shaqyrymǵa sozylǵan aq qumdy jaǵajaıymyzǵa jetýge bolady. Arab halqynyń biregeı qonaqjaılylyǵy da qazaqstandyqtarǵa unaýy tıis. Qaýipsiz ári turaqty damý jolyn tańdaǵan el retinde álemniń barlyq turǵyndaryna ashyqpyz», - dedi R. Fıllıps.