Tumaý vırýsy óte tez taraıdy – qyzylordalyq maman
- Medıtsına salasynda tumaý aýrýynyń aldyn alýdaǵy tıimdi ádis qandaı?
- Búginde medıtsına salasynda oǵan qarsy tıisti emdeý sharalary qolǵa alynǵan. Bastysy, onyń aldyn alýdaǵy eń tıimdi ádis – vaktsınatsııa ekenin aıta keteıin. Táýekel tobyndaǵy adamdarǵa vırýsqa qarsy ekpe aqysyz negizde turǵylyqty meken-jaıy boıynsha emhanalarda júrgiziledi. Bul topqa júkti áıelder, qarttar úıiniń, balalar úıiniń turǵyndary, medıtsınalyq qyzmetkerler engizilgen. Sondaı-aq epıdemıologııalyq kórsetkishter boıynsha salynady. Tumaýǵa qarsy ımmýndaý naýqany jyl saıyn kúzde bastalady. Ekpe aýrýdyń aýyr túrlerin, aýrýhanaǵa túsý jaǵdaıyn, ólim-jitimdi tómendetedi. Sondaı-aq, tumaýdy juqtyryp alý qaýpin seıiltedi. Vaktsına epıdemıologııalyq ahýaldy turaqty ustap turýǵa septigin tıgizedi. Vaktsınatsııa qaýipsiz. Keıde odan keıin keıbir adamdarda ekpe jasaǵan jerde qyzarý jáne aýyrsyný baıqalýy múmkin. Azǵana dene qyzýy, álsizdik sııaqty janama áserleri bolýy múmkin. Aıta keteıik, atalǵan áserler tez joıylady.
- Tumaýdyń belgileri qandaı bolady? Bul baǵytta medıtsına mamandary qandaı is-áreketterdi júzege asyrady?
- Dárigerler tumaýǵa naqty dıagnoz qoıady. Belgilengen medıtsınalyq hattamalarǵa sáıkes em taǵaıyndaıdy. Aýrý jeńil aǵymda ótse, ambýlatorlyq jaǵdaıda emdeledý, aýyr aǵymda ótse, aýrýhana jatqyzylady.
Tumaý bastalǵanda adamnyń denesi del-sal kúıge túsetini belgili. Ol adamnyń kóńil-kúıi nasharlaıdy. Taǵamǵa tábeti shappaıdy. Arada bir-eki kúnnen keıin dene qyzýy kóterilýi múmkin. Basy aýyryp, bulshyq etteri syzdap, býyn-býyny syrqyraıdy. Murny bitedi, daýysy qarlyǵyp, jótel paıda bolýy yqtımal. Tamaǵy qyzaryp, jutynǵanda aýyrsyný sezimderi bolýy múmkin. Mundaı jaǵdaıda naýqas adam dereý dárigerdiń kómegine júginýi qajet. Ýaqytyly em qabyldaǵan jaǵdaıda aýrýdan tez saýyǵyp shyǵady.
Tumaý - jyl saıyn kóptegen elderde epıdemııalyq sıpatta taralatyn jahandyq ınfektsııa. Bul aýrýdyń epıdemıologııalyq maýsymy kúzden bas alyp, kóktem aılaryna deıin jalǵasady. Qazaqstanda, álemniń basqa elderindegi sekildi tumaý jáne JRVI - densaýlyq saqtaýdyń ózekti máseleleriniń biri.
- Tumaý vırýsy aýadaǵy belsendigin qansha ýaqyt saqtaı alady?
- Ol aýadaǵy belsendiligin birneshe saǵatqa deıin saqtaı alady. Vırýstar tómen temperatýraǵa tózimdi. Aýa tamshylary arqyly juǵatyndyqtan tumaý vırýsy jótelgende, túshkirgende aýaǵa taralyp, turmystyq zattardyń betki qabattarynda uzaq ýaqyt saqtalady. Sondyqtan zalalsyzdandyrý zattarymen úı-jaılarǵa kúnine birneshe ret ylǵaldy tazalaý jumystaryn júrgizý qajet.
Bólmelerdi jıi jeldetip turýdy da umytpaǵan jón.
- Infektsııanyń qozdyrýǵa qandaı jaǵdaılar áser etedi?
- Tumaý vırýsy óte tez taraıdy. Qarapaıym gıgıenalyq erejelerdi saqtamaý, salaýatty ómir saltyna kóńil bólmeý aýrý juqtyryp alý qaýpin arttyrady. Tumaý qart adamdar men búldirshinder arasynda aýyr ótedi, júkti áıelder úshin de qaýipti. Tumaý asqynǵan jaǵdaıda, qulaqqa, tamaqqa, tynys joldary men ókpege zaqym keltirýi múmkin. Sondyqtan saqtyq sharalaryna salǵyrt qaramaýǵa shaqyramyn. Epıdmaýsym kezinde adam kóp jınalatyn oryndarǵa barýdy shekteý, qoǵamdyq kólikke mingende maska kııý, qoldy jıi sabyndap jýý, antıseptıkter paıdalaný, belsendi dene qozǵalysy men durys tamaqtaný aýrýdyń aldyn alýǵa sebep bolady. Bul tek tumaý aýrýynan ǵana emes, ózge de ınfektsııalyq aýrýlardan qorǵaıdy.
- Qyzylorda oblysynda bıyl tumaý juqtyrýdyń kórsetkishi qandaı bolýda? Olardyń arasynda qaı jastaǵylardyń úles salmaǵy basym?
- Cyr óńirinde bıylǵy epıdmaýsymda jiti repıratorly vırýsty ınfektsııasyn juqtyrý kórsetkishi 18 paıyzǵa joǵary. Aýrýǵa shaldyqqandardyń 65,8 paıyzy - 14 jasqa deıingi balalar, onyń ishinde 13,3 paıyzy 1 jasqa deıingi balalar arasynda tirkelgen. Aýrýhanada em qabyldaý kórsetkishi 15 paıyzdy quraıdy. Onyń ishinde 17 paıyzy - júkti áıelder, 23 paıyzy - 1 jasqa deıingi balalar.
Oblys boıynsha JRVI-men syrqattanýshylyqtyń aýyr aǵymyndaǵy 2098 naýqastyń synamasy PTsR ádisimen tekserildi. Nátıjesinde zerthanalyq jolmen tumaý aýrýynyń 354 jaǵdaıy naqtylady. Basym bóligi, ıaǵnı 74,4 paıyz oblys ortalyǵynda tirkeldi.
Anyqtalǵan 354 tumaý vırýsynyń 75 paıyzy V shtammyna sáıkes kelse, qalǵan 25 paıyzy A (H1N2) túriniń úlesinde.
Sondaı-aq tumaý emes vırýsty anyqtaý maqsatynda 1805 synama zertteýmen qamtylyp, nátıjesimen 17 tumaý emes vırýstar anyqtaldy. Onyń ishinde basym kópshiligi - adenovırýs túri. Qazirge deıin 82 myńnan astam azamatqa tumaýǵa qarsy vaktsına salyndy. Olardyń 20 myńnan astamy balalar bolsa, qalǵany eresekterdiń úlesine tıedi. Bıylǵy epıdmaýsynda 97468 azamat tumaýǵa qarsy egilip, oblys turǵyndarynyń 11,5 paıyzyn qurady.
- Áńgimeńizge raqmet.