«Tuǵyry bıik, qýaty zor Qazaqstannyń qaryshty qadamy» - BAQ-qa sholý
***
Memlekettik hatshy Marat Tájınniń qatysýymen ótken alqaly jıynda Qazaqstannyń ulttyq tarıhyn tereńnen zerdelep-zertteý máseleleri qaralyp, ony damytýdyń naqty baǵyttary aıqyndalǵany málim. Eń bastysy, osynyń negizinde ulttyń shynaıy da shynshyl tarıhı sanasyn qalyptastyrý mindetteri alǵa tartyldy. Álbette, bul mindetten «tarıhty kúrekpen jazatyn» arheologtar da shet qalmaq emes. Osy oraıda «Egemen Qazaqstan» gazeti Álkeı Marǵulan atyndaǵy Arheologııa ınstıtýtynyń bas dırektory, Ulttyq ǵylym akademııasynyń korrespondent-múshesi, tarıh ǵylymdarynyń doktory Baýyrjan Baıtanaevqa jolyǵyp, suhbat alǵan. «Arheologııalyq mura - el qazynasy» degen taqyryppen berilgen suhbat barysynda ǵalym: «Barymyzdy baǵalaı bileıik deımin. Qazaq jeri arheologııalyq qundylyqtarǵa asa baı. Olaı bolsa, Qazaqstannyń qoldanbaly arheologııasy eń aldymen, óz kúsh-jigerin qurylys nemese jerdi sharýashylyq maqsatta ıgerý kezinde tolyq joıylý qaýpi tóngen, qırap, quryp bara jatqan eskertkishterdi zertteýge baǵyttalýy tıis. Qazaqstan tarıhshylary jer-jerde arheologııa eskertkishterin qorǵaý jónindegi ókiletti organdar ókilderimen birlese otyryp, mádenı muramyzdy saqtaý oraıynda jan-jaqty qajyr-qaırattaryn aıamaýy tıis dep esepteımin»,- deıdi.
«Qazirgideı aýmaly-tókpeli zamanda barsha jurttyń kókeıin 2050 jyly álemde qandaı energetıka basymdyqqa ıe bolady degen kúpti saýal tesip turǵany kámil. «2050 perspektıvasy» zertteýiniń tórtinshi bóliminde sarapshylar «Álemdik tártip jáne energetıka» taqyrybynda osy máseleni tereńirek qozǵaýǵa umtylady. ıAǵnı, kún tártibinen túspeıtin máseleniń mánisi men astaryn ashpaq maqsatynda Halyqaralyq saraptama qoǵamdastyǵy da budan tys qalmaı, energetıka salasynyń bolashaǵyna úńilip zertteý júrgizdi. Aqyr-sońynda olardyń salmaqtap túıindegen pikir-baılamy tipti de birkelki bolmaı shyqty», - dep jazady «Egemen Qazaqstan» gazeti beısenbilik nómirindegi «Tuǵyry bıik, qýaty zor Qazaqstannyń qaryshty qadamy» degen taqyryptaǵy maqalasynda. Máselen, basylymnyń atap ótýinshe, zertteýge qatysýshylardyń jartysyna jýyǵy kómirsýtegi men atom energetıkasynyń básin alǵa tartyp, energetıkalyq perspektıvalardy baǵalaýǵa kelgende keritartpa kózqaras tanytty. Al zertteýshilerdiń kópshiligi keleshektiń negizin energııanyń jańartylatyn balamaly kózderimen tyǵyz baılanystyrady. Óıtkeni, olar tutynýshy elderge syrttan jetkizýshilerdiń energııasyna táýeldi bolýdy tómendetip, energııa óndirý barysynda ekologııalyq qaýipsizdiktiń deńgeıin kóterýge edáýir múmkindik beredi. Saýalnamaǵa jaýap qaıtarýshylardyń kelesi bóligi aradaǵy 40 jyldan keıin de álemdegi basty júıeni quraıtyn pishindi dóp basyp aıta almaıtyndyǵyna kóndirgisi keledi.
***
Men bilgende myna dúnıeniń dıdarynda «Janym - arymnyń sadaǵasy» degen sózden artyq uly sóz joq. Sony aıtqan - qazaq. Daýy taýsylmaıtyn eldiń jaýy da taýsylmaıdy. Búgingi tańda el qamynan basqa qandaı múdde bolýy múmkin? Sondyqtan eldiń aqyny da, ákimi de bir maqsatty kózdeýi kerek. Meıli sen patsha ne qoıshy bol, báribir ata-mekenińnen tabanyń taısa - jetimsiń. Qazaqtyń ózindik ulttyq qasıetteriniń qaıta qalyptasýyna qamqorlyq jasaý meniń Prezıdenttik te, perzenttik te - paryzym. «Aıqyn» gazetiniń jazýynsha, Elbasynyń ári Prezıdent, ári perzent retinde aıtqan osyndaı tamasha oılary men aforızmge aınalatyn sózderi «Jyldar men oılar» atty jeke jınaq bolyp shyqty. Keshe Prezıdent Ákimshiliginiń keńse bastyǵy, «Nazarbaev ortalyǵy» dırektorynyń mindetin atqarýshy M.Qasymbekovtyń jetekshiligimen qurastyrylǵan kitaptyń tusaýkeseri uıymdastyryldy. «Elbasy Nursultan Nazarbaev ártúrli kezdesýler men jıyndarda memleket pen halyqtyń taǵdyryna qatysty talaı-talaı ózekti oılaryn aıtyp keledi. Sonyń negizinde qurastyrylǵan kitap oqyǵan jandy oıǵa jetelep, rýhyn oıatyp, patrıottyq sezimin arttyratyn jaýharlardyń jıyntyǵy dep qabyldańyzdar. Árbir jyldarda aıtqan qanatty sózderi oqýshylar men stýdentterge, shyǵarmashyl adamdarǵa, jalpy qoǵamnyń zııaly qaýymynyń paıym-parasatyn baıytatyn qundylyǵymen qymbat. Segiz myń tırajben shyqqandyqtan erkin saýdada bolmaıdy, qyzyǵýshylar kitaphanalardan oqı alady», - dedi Mahmud Bazarqululy.
Osy basylymda jazýshy, dramatýrg, Memlekettik syılyqtyń laýreaty Ákim Tarazımen aradaǵy suhbat «Qazaqty bir adam jaqsy kórse, mendeı-aq jaqsy kórsin» degen taqyryppen jaryq kórdi. Basylym tilshisiniń barlyq saýalyna egjeı-tegjeıli jaýap bergen qalamger: «Qazaq dramatýrgııasynda damý bar dep aıta almaımyn. Biraq teatrdaǵy izdeniske kóńilim tolady. Alǵash kelgende túńilip qaıtqanym ras. Meniń jaman minezim bar, bir nárseni jek kórip qalsam, keshire almaımyn. Sondyqtan da qazir teatrǵa sırek baramyn. Rozanyń minezi maǵan qaraǵanda jumsaqtaý. Qoıylymdy jibermeıdi, qarashańyraqqa jıi bas suǵyp turady. Anda-sanda ózime kerek qoıylymdarǵa kórermen bolyp, spektakl sońynda ártistermen jolyǵyp, pikirimdi aıtamyn. Teatrymyzdyń ózi shaǵyn ǵoı, nebári 130 adam sııady. Ártisterdiń de oınaıtyn jeri joq, sahna tar. Talaı bastyq «teatr salamyz» dep ýáde bergen. Biraq nátıjesiz, tek sóz kúıinde qalyp jatyr. Óziniń alańy bolmasa, óner damymaıdy. Bıliktegilerge osy jaǵyn qarastyrý kerek»,- deıdi.