Tramptyń jeńisi men munaı baǵasynyń qubylýy teńgege qalaı áser etedi – sarapshylar pikiri
Juma kúngi saýda-sattyqta AQSh-tyń qor naryǵy taǵy kóterilse, ulttyq valıýta álsireı me, Ulttyq bank teńge baǵamyn turaqtandyrý úshin ınterventsııa jasaýy kerek pe? Bul saýaldarǵa Kazinform agenttiginiń tilshisine sarapshylar jaýap berdi.
Ekonomıst Baýyrjan Shýrmanov Donald Tramptyń AQSh-taǵy prezıdenttik saılaýdaǵy jeńisinen keıin Foreks naryǵynda aıtarlyqtaı ózgerister baıqalmaǵanyn, al bırjalyq ındekster kerisinshe emotsıonaldy túrde áreket etip, saýda sessııasynyń sońynda ortasha eseppen 5%-ǵa jýyq ósim kórsetkenin atap ótti.
Mamannyń aıtýynsha, valıýta baǵamyna qysym jasaıtyn negizgi faktorlar – rýbldiń álsireýi men munaı baǵasynyń qubylýy.
«Sońǵy eki kúnde rýbl óziniń quldyraýyn ishinara 100-den 98-ge deıin qalpyna keltirdi. Biraq ol áli de «shekaralyq aımaqta» tur jáne Reseı bul jaǵdaıdy qabyldaýǵa daıyn ekenin málimdedi. Teńge rýblmen tyǵyz baılanysty bolǵandyqtan, ulttyq valıýta baǵamy da soǵan saı bolýy múmkin», - dedi ol.
Sondaı-aq spıker dollar baǵamy nyǵaıa beretin bolsa, Qazaqstan Ulttyq bankiniń yqtımal áreketteri týraly suraqtarǵa da jaýap berdi.
Ol Ulttyq bank qajet bolǵan jaǵdaıda teńge baǵamyn turaqtandyrý úshin valıýtalyq ınterventsııaǵa barýǵa daıyn ekenin jetkizdi.
«Teńge baǵamyna keletin bolsaq, bir dollar 500 teńge degen belgi psıhologııalyq turǵydan qıyn bolyp otyr. Meniń oıymsha, barlyq departament naryqty jiti qadaǵalap, adamdardyń buǵan qalaı qaraıtynyn taldaıdy. Óz tarapynan retteýshi mekeme de, eger jaǵdaı osyndaı qadamdy qajet etetin bolsa, óz mandatynyń aıasynda valıýtalyq ınterventsııalardy bastaı alatynyn málimdegen edi», - dep atap ótti ekonomıst.
Al, qarjy sarapshysy Rasýl Rysmambetov qazir teńgeniń álsireýi AQSh-taǵy saılaýdyń nátıjesi emes, eń aldymen ishki ekonomıkalyq faktorlarǵa baılanysty dep esepteıdi.
«AQSh-tyń jańa saılanǵan prezıdentiniń ınaýgýratsııasy áli ótpegendikten, dollardyń nyǵaıýy nemese álsireýi týraly aıtý áli erte. Degenmen dollar azdap nyǵaıýy múmkin degen boljam bar. Eger jańa prezıdenttiń saıasaty onyń saılaý aldyndaǵy ýádelerine saı bolsa, Amerıkaǵa kóp qarjy resýrstary qajet bolýy múmkin jáne bul dollardyń azdap álsireýine ákeledi. AQSh-tyń Federaldyq rezervtik júıesi (FRS) qazirdiń ózinde mólsherlemeni tómendetti, bul dollardy basqa valıýtalarǵa qatysty álsiretýge kómektesýi kerek. Meniń oıymsha, 2025 jyldyń birinshi jartyjyldyǵynda dollar álsireıdi, biraq teńgege emes, basqa turaqty valıýtalarǵa qatysty bolmaq», - dep esepteıdi ol.
Sondaı-aq sarapshy teńge baǵamyn turaqtandyrý úshin Ulttyq banktiń ınterventsııa jasaý qajettiligine qatysty da pikir bildirdi.
Onyń oıynsha, Ulttyq bank naryqtyń jekelegen qatysýshylary tarapynan alypsatarlyq shabýyldar nemese retsiz operatsııalar bolǵan jaǵdaıda ǵana áreket etedi.
«Naryqta alypsatarlyq oryn alǵan kezde Ulttyq bank ádette aralasyp, naryqtyq tetikter arqyly mundaı oıynshylardy jazalaýǵa tyrysady», - dep atap ótti Rysmambetov.
Rasýl Rysmambetov teńge baǵamyna Qazaqstannyń ekonomıkalyq saıasaty áser etetinin tilge tıek etti.
«Eger dollar týraly aıtatyn bolsaq, onda teńgeniń dollarǵa shaqqandaǵy baǵamy nyǵaıýy múmkin deýge negiz bar. Degenmen, bul úshin bıýdjettik tártipti saqtap, shyǵyndardy azaıtý kerek. Bizdiń elde qazir memlekettik shyǵystar, jalpy shyǵystar ósip jatyr», - dedi ol.
Qarjy sarapshysy kelesi jyly bir dollardyń quny 500 teńgege deıin jetýi múmkin ekenin aıta kele, bári Úkimet pen Ulttyq banktiń saıasatyna baılanysty bolady degen boljam jasady.
«Eger bıýdjettiń aıtarlyqtaı bóligi áleýmettik qajettilikterge – densaýlyq saqtaý, bilim berý, ınfraqurylym, qurylys jáne jóndeý jumystaryna bólinetin bolsa, memlekettik shyǵystar óse beretin bolsa, bul teńgeniń quldyraýyna ákeledi. Kelesi jyly baǵam bir dollar úshin 480-510 teńge aralyǵynda ózgerýi múmkin. Kóp nárse Ulttyq banktiń buǵan qalaı qaraıtynyna baılanysty. Ulttyq bankte valıýta baǵamyn retteý quraldary bar, al úkimettiń memlekettik shyǵyndardy azaıtý arqyly valıýta baǵamyna áser etý múmkindigi zor. Degenmen, shyǵyndardyń basym bóligi áleýmettik baǵdarlamalarǵa baǵyttalǵanyn eskersek, bıýdjettiń qysqarýy ekitalaı», - dep túıindedi sarapshy.
Osyǵan deıin Astana men Almaty qalalaryndaǵy aqsha aıyrbastaý pýnktterinde dollar 490 - 495 teńge aralyǵynda saýdalanyp jatqanyn habarladyq.