Tramp pen Masktiń áleýmettik jelisi: saıası oıyndaǵy jańa ózgeris
Tramp jaqtastarynyń ıdeologııalyq baspanasy
2021 jyly Twitter, Instagram jáne Facebook jelilerindegi Tramptyń jeke paraqshasyna ýaqytsha tyıym salyndy. Mine, sol kezde Tramp jaýap retinde Truth Social áleýmettik jelisin shyǵardy. Sodan beri kóp nárse ózgerdi: 2022 jyldyń qazan aıynda Ilon Mask Twitter mıkroblog servısin satyp alyp, onyń atyn «X» dep ózgertti. Al Facebook Meta dep qaıta brendteldi. Nátıjesinde, 2022 jáne 2023 jyldary Tramptyń Twitter, Instagram jáne Facebook akkaýnttary qalpyna keltirildi, biraq balamaly platformalar ıdeıasy tamyr jaıa bastady.
Osy joly saılaý aldyndaǵy naýqanda Truth Social-diń ataǵy dúrkiredi. Bul áleýmettik jeli AQSh-tyń 47-shi saılanǵan prezıdentin synaıtyn dástúrli amerıkalyq medıaǵa balama izdegen Tramp jaqtaýshylarynyń platformasyna aınalyp úlgerdi. Platformanyń tanymaldyǵynyń ósýi onyń naryqtyq qunyna aıtarlyqtaı áser etti. Qazan aıynda Truth Social kompanııasyna ıelik etetin Trump Media & Technology Group 10 mlrd dollardan astam somaǵa baǵalandy, al kompanııanyń aktsııalary qyrkúıektiń aıaǵynan bastap tórt ese qymbattaǵan.
Truth Social paıdalanýshylarǵa taqyryptardy erkin talqylaý múmkindigin usynady. Alaıda onyń tehnıkalyq múmkindikteri shekteýli, kóp dúnıe qamtylmaǵan, ıaǵnı, Meta nemese TikTok sııaqty tehnologııalyq alyptarmen kúresýge áleýeti jete qoımaıdy.
Truth Social paıdalanýshylar sanyn jarııalaýdan bas tartsa da, 2024 jyly aqpanda áleýmettik jelide aıyna shamamen 5 mln belsendi baıqalyp otyrǵan. Básekeles TikTok jáne Facebook áleýmettik jelilerinde aıyna shamamen 1 mlrd-3 mlrd belsendi paıdalanýshy bar. Osydan-aq deńgeıin salystyryp qaraýǵa bolady.
Óziniń Truth Social platformasynda 8 mln-nan astam jazylýshysy bar Tramp TikTok, Instagram jáne «X» jelilerine qaraǵanda adamdarmen áldeqaıda az sóılesedi. Óıtkeni keıingi aıtylǵan úsh alpaýyt jelide onyń aýdıtorııasy 14,4 mln, 29 mln jáne 94 mln jazylýshyny qurap otyr. «H» jelisindegi aýdıtorııasy óziniń tól platformasyndaǵy jazylýshylarǵa qaraǵanda 12 esedeı kóp.
Twitter transformatsııasy
Ilon Mask Twitter-di satyp alyp, onyń atyn «X» dep ózgertken soń, buǵattalǵan akkaýnttarǵa jappaı raqymshylyq jarııalady. Degenmen buǵattalǵan paraqshalardyń keıbiri neonatsıstterge tıesili edi, endi biri qasaqana qastandyq teorııalaryn nasıhattaǵan. Bul qadam asa nátıjeli bolmady, Tramptyń qoldaýy jáne qarama-qaıshy mazmunǵa jeńildetilgen moderatsııa saıasaty iri korporatsııalardyń «X»-ke boıkot jarııalaýyna ákelip, platformany mıllıardtaǵan jarnama kirisinen aıyrdy.
Jaǵdaı sonshalyqty shıelenise túskendikten, tamyz aıynda «X» azyq-túlik alyptary Unilever jáne Mars, CVS Health jeke menshik medıtsınalyq kompanııasyna jáne Orsted energetıkalyq fırmasyna, sondaı-aq Dúnıejúzilik jarnama berýshiler federatsııasyna qarsy monopolııaǵa talap qoıyp, olardy jarnama naryǵynda tosqaýyl jasady dep aıyptady.
Saıası obektıvtilik úshin syn-qater
Atalǵan eki platforma – Truth Social jáne «X» – dástúrli medıanyń obektıvtiligine kúmánmen qaraıtyn jáne ózin-ózi kórsetý erkindigin baǵalaıtyn aýdıtorııany tarta otyryp, balamaly aqparattyq ortanyń mańyzdy bóligine aınaldy. Negizi Tramp pen Mask bul resýrstardy qoǵamdyq pikirge yqpal etý úshin paıdalanady. Bul basqa alańdarda ózderin shekteýli sezinip, qarama-qaıshy pikirler aıtqysy keletinderdi tartady. Bir sózben aıtqanda, qoldanýshylarǵa erkindik bergendeı kórinedi.
Alaıda mundaı táýelsizdik kelesi bir qaýip-qaterlerdi týdyrýy múmkin. Synshylar jalǵan aqparat pen konspırologııalyq teorııalardyń taralý múmkindigi týraly eskertýde. Sondyqtan bul platformalarǵa degen senim azaıyp, keri áserin tıgizýi ǵajap emes.
Tramp pen Maskke tıesili platformalardyń keleshegi
Truth Social jáne «X» úshin negizgi syn-qater – uzaqmerzimdi strategııa ázirleý isi. Óıtkeni salada básekelestik tym qatty, osyǵan qaramastan jeli qoldanýshylaryn kóbeıtip otyrý kerek. Árıne, atalǵan eki jeli de qarjylyq qoldaýdan qınalmaıdy. Degenmen Truth Social ázirge úlken abyroıǵa ıe joba bolmaı otyr, onyń tabysy kóbinese platformanyń saıası boıaýyna baılanysty bolýy múmkin, sondyqtan úlken qaýip-qaterdi eskeretin bedeldi jarnama berýshiler asa qyzyǵa qoıa ma – ol jaǵy belgisiz.
«X» úshin jarnama berýshilerdiń senimin qalpyna keltirý jáne paıdalanýshylar bazasyn keńeıtý basym mindet bolyp sanalýda. Mask platformamen eksperıment jasaıdy, bul onyń pozıtsııasyn nyǵaıtqanymen, aragidik aýdıtorııany seskendirip otyr. Halyqaralyq ortada, ásirese kontentti retteýdiń qatań erejeleri bar elderde «X» top-menedjmentiniń saıası kózqarastary da suraq týǵyzady.
Amerıkanyń medıa keńistiginde Truth Social jáne «X» sııaqty alańdar tek qarym-qatynastyń ǵana emes, qoǵamdyq sanaǵa áser etetin kúshti saıası quraldardyń rólin atqaryp tur. Alaıda mundaı yqpal sóz bostandyǵy men obektıvtilik arasyndaǵy tepe-teńdikti talap etedi. Onsyz platformalardyń ornyqty damýy men tabys kilti jaıly áńgime aıtý qıyn.
Qalaı alsaq ta Tramp pen Masktyń baılanysy óte jaqsy. Amerıka Qurama Shtattarynyń jańa prezıdenti atanǵan Tramp bıznesmen, Tesla jáne Space X negizin qalaýshy Ilon Maskty úkimettiń tıimdiligi departamentiniń jańa basshysy etip taǵaıyndady. Bul týraly saıasatker óziniń Truth áleýmettik jelisinde habarlaǵan.
– Men uly Ilon Masktyń amerıkandyq patrıot Vıvek Ramasvamımen birge úkimet tıimdiligi departamentin (DOGE) basqaratynyn qýana habarlaımyn. Osy eki amerıkalyq meniń ákimshiligimde memlekettik bıýrokratııany joıýǵa, shyǵyndardy qysqartýǵa jáne federaldy agenttikterdi qaıta qurýǵa jol ashady, – delingen habarlamada.
Onyń aıtýynsha, jańa departament úkimetten tys usynystar jasaıdy, Aq úımen jáne bıýdjettik keńsemen «keń aýqymdy qurylymdyq reformalardy» júzege asyrý, úkimetke «buryn-sońdy bolmaǵan» kásipkerlik kózqarasty qalyptastyrý úshin jumys isteıdi.