TMYK beıresmı sammıtinde Túrkistan Deklaratsııasy qabyldandy
2021 jylǵy 31 naýryzda «Túrkistan – túrki áleminiń rýhanı astanasy» taqyrybynda Túrkitildes memleketterdiń yntymaqtastyq keńesiniń (budan ári–Túrki keńesi) beıresmı sammıti beınekonferentsııa arqyly ótti.
Qazaqstan Respýblıkasynyń Prezıdenti Qasym-Jomart Toqaevtyń tóraǵalyǵymen ótken kezdesýge Qazaqstan Respýblıkasynyń Tuńǵysh Prezıdenti-Elbasy, Túrki keńesiniń Qurmetti Tóraǵasy Nursultan Nazarbaev, Ázerbaıjan Respýblıkasynyń Prezıdenti Ilham Álıev, Qyrǵyz Respýblıkasynyń Prezıdenti Sadyr Japarov, Túrkııa Respýblıkasynyń Prezıdenti Redjep Taııp Erdoǵan, Ózbekstan Respýblıkasynyń Prezıdenti Shavkat Mırzıeev, Túrikmenstan Prezıdenti Gýrbangýly Berdymýhammedov jáne Majarstannyń Premer-Mınıstri Vıktor Orban, sondaı-aq Túrki keńesiniń Bas hatshysy Baǵdat Ámireev qatysty.
Túrki keńesi memleketteriniń basshylary
Kóktemgi kún men túnniń teńelýine sáıkes keletin, tabıǵattyń jańarýy men jańa ómirdiń bastalýyn bildiretin Naýryz meıramyn atap ótip;
Ázerbaıjan Respýblıkasyn, Qazaqstan Respýblıkasyn, Qyrǵyz Respýblıkasyn, Ózbekstan Respýblıkasyn jáne Túrikmenstandy aldaǵy táýelsizdiktiń 30 jyldyǵynyń qaıta qalpyna keltirilýimen quttyqtap jáne 1991 jyly túrkitildes memleketterdiń táýelsizdigin alǵashqy bolyp moıyndaǵany úshin Túrkııa Respýblıkasyna alǵys bildirip;
Sońǵy onjyldyqtarda túrkitildes memleketter qol jetkizgen aıtarlyqtaı saıası jáne áleýmettik-ekonomıkalyq progressti atap kórsetip, Túrki álemindegi kópjaqty qarym-qatynastardyń damýyn joǵary baǵalap jáne túrki memleketteri arasyndaǵy yntymaqtastyqty odan ári tereńdetýge nyq beıildilik tanytyp;
Áskerı okkýpatsııadan Ázerbaıjan Respýblıkasy aýmaǵynyń azat etilýin joǵary baǵalap jáne Armenııa-Ázerbaıjan janjalynyń aıaqtalýyn qoshemettep;
Túrki álemindegi berik aýyzbirshilikti barynsha tyǵyz yntymaqtastyq úshin uzaq merzimdi paıymdar men maqsattar qoıýǵa jáne strategııalyq baǵdardy tujyrymdaýǵa bel baılaǵandyǵyn rastaı otyryp;
Túrki keńesiniń qurylǵannan bergi qundy jetistikterin atap ótip jáne onyń túrki álemindegi ıntegratsııalyq úderisterdi qamtamasyz etýdegi rólin arttyrýǵa jáne túrki áleminiń qundylyqtary men múddelerin óńirlik jáne halyqaralyq arenada odan ári ilgeriletýge nıetti ekenin rastaı otyryp;
Halyqtarynyń ıgilikterine beıbitshilik, turaqtylyq, qaýipsizdik pen gúldenýine úles qosý quraly retinde kópjaqty ekonomıkalyq yntymaqtastyqtyń mańyzdylyǵyn atap ótip;
Kúlli Túrki álemi halyqtarynyń birigýindegi Túrkistan qalasynyń rýhanı mańyzdylyǵyn moıyndap;
Qoja Ahmet ıAssaýı ıslam qundylyqtaryn nasıhattaıtyn túrki mektebiniń negizin qalaǵan jáne búkil túrki áleminde fılosofııanyń damýyna zor yqpal etken kórnekti jáne rýhtandyrýshy tulǵa retinde qaldyrǵan murasyn joǵary baǵalap;
Túrkitildes memleketterdiń yntymaqtastyq keńesin qurý týraly Nahchyvan kelisimi aıasynda Uıymǵa múshe memleketterdiń shoǵyrlandyrylǵan ustanymyn ázirleý maqsatynda Túrki áleminiń múddelerin qozǵaıtyn óńirlik jáne halyqaralyq máseleler boıynsha konsýltatsııalardy jalǵastyrýdyń mańyzdylyǵyn atap ótip.
Tómendegiler týraly málimdedi:
1. Túrkistan qalasyn Túrki áleminiń rýhanı astanasy dep jarııalady. Bolashaqta rotatsııalyq negizde Túrki áleminiń ózge de áıgili kóne shaharlaryna osy ispettes mártebe berýge múmkin bolatyny týraly kelisti jáne Hatshylyqqa Múshe memlekettermen birlese atalǵan másele boıynsha erejeni 2021 jyly kúzde Túrkııada ótetin Túrki keńesiniń 8-shi sammıtiniń qarsańynda Syrtqy ister mınıstrleri keńesiniń qabyldaýy úshin ázirleýdi tapsyrdy;
2. Qazaqstan Respýblıkasynyń Tuńǵysh Prezıdenti-Elbasy, Túrki keńesiniń Qurmetti Tóraǵasy Nursultan Nazarbaevtyń Túrki keńesiniń ataýyn ózgertý jónindegi bastamasyn qoldady jáne Syrtqy ister mınıstrleri men Hatshylyqqa 2021 jyly kúzde Túrkııada ótetin Túrki keńesiniń 8-shi sammıtine qol qoıý úshin tıisti qujattardy ázirleýdi tapsyrdy;
3. Hatshylyqqa «Túrki áleminiń keleshegi-2040» jáne «Túrki keńesiniń 2020-2025 strategııasynyń» alǵashqy jobalaryn daıyndaǵany úshin alǵys bildirdi jáne múshe memleketterdiń tıisti organdaryna ózderiniń tıisti ulttyq ishki rásimderi sheńberinde Túrkııadaǵy kelesi sammıtte bekitý múmkindigi maqsatynda olardy Hatshylyqpen birlesip daıyndaýdy tapsyrdy;
4. Ázerbaıjan Úkimeti jáne halqymen birge qaqtyǵystardan zardap shekken aýmaqtardy ońaltý, qalpyna keltirý jáne qaıta biriktirýge olardyń kúsh-jigerine nıettestigin bildirdi jáne bir-biriniń egemendigi, aýmaqtyq tutastyǵy men halyqaralyq tanylǵan shekaralarynyń myzǵymastyǵyn ózara qurmetteý jáne moıyndaý negizinde Armenııa men Ázerbaıjan arasyndaǵy qarym-qatynastardyń qalypqa kelýin qoldady;
5. Túrki keńesine qol jetimdi úlken maqsattar qoıýǵa, strategııalyq mańyzy bar óńirlik jobalardy, atap aıtqanda kólik, keden, energetıka jáne ınfraqurylym salasyndaǵy jobalardy qolǵa alýǵa jáne júzege asyrýǵa múmkindik berý úshin ekonomıkalyq baǵyttyń mańyzdylyǵyn atap ótti;
6. Ataqty aqyn jáne memleket qaıratkeri Álisher Naýaıdiń túrki halqyna sińirgen eńbegin, Túrki áleminiń ádebıeti, óneri, áleýmettik-ekonomıkalyq, ǵylymı jáne mádenı ómiriniń damýyna qosqan úlesin baǵalap, sondaı-aq osy jyly onyń 580 jyldyq mereıtoıynyń keńinen atap ótilýimen baılanystyra otyryp, Túrki keńesi aıasynda Álisher Naýaı halyqaralyq syılyǵyn taǵaıyndaýǵa kelisti;
7. Túrki áleminiń ádebıeti, óneri, ǵylymy men mádenıetiniń damýyna úlken úles qosqan Túrki áleminiń asa kórnekti aqyndary, oıshyldary men memleket qaıratkerlerine Júsip Balasaǵunnyń 1005 jyldyq, Nızamı Gıandjeýıdiń 880 jyldyq, ıÝnýs Emre men túrik tiliniń jyly, Álisher Naýaıdiń 580 jyldyq, Jambyl Jabaevtyń 175 jyldyq, Álıhan Bókeıhannyń 155 jyldyq jáne Hýseın Karasaevtyń 120 jyldyq mereıtoılaryn atap ótý úshin múshe memleketterdiń tıisti organdaryna Túrki yntymaqtastyq uıymdarymen birlese otyryp kelisilgen is-sharalar ótkizýge tapsyrma berdi;
8. Sońǵy Sammıt ótken ýaqyttan beri Túrki keńesi Hatshylyǵynyń qyzmetindegi mańyzdy jetistikterdi joǵary baǵalady.
Memleket basshylary Qazaqstan Respýblıkasynyń Tuńǵysh Prezıdenti-Elbasy, Túrki keńesiniń Qurmetti Tóraǵasy Nursultan Nazarbaevqa Túrkistan beıresmı sammıtin ótkizý bastamasy úshin jáne Qazaqstan Respýblıkasynyń Prezıdenti Qasym-Jomart Toqaevqa osy kezdesýde talqylaýlardy nátıjeli qorytyndylarǵa keltirgeni úshin tereń alǵys bildirdi.
2021 jyly 31 naýryzda beınekonferentsııada ázerbaıjan, qazaq, qyrǵyz, túrik jáne ózbek tilderinde qabyldandy.